TABLE OF CONTENTS

INTRODUCTION

PRO MEMORIA

Artykuł poświęcony jest podejściu metodologicznemu profesora Andrzeja Chodubskiego (1952–2017), który należy do grona najbardziej znaczących postaci polskiej politologii, współtwórcy gdańskiego ośrodka politologicznego. Jego prace cechują się zarówno interdyscyplinarnością, jak i humanistycznym oglądem rzeczywistości społeczno-politycznej i kulturowej. W swoich badaniach posługiwał się metodą określaną mianem interpretacji cywilizacyjnej. Metoda ta pozwala na ujęcie badanej rzeczywistości w sposób holistyczny i integralny; może być użyteczną także na gruncie politologii, na co wskazuje analiza prac Andrzeja Chodubskiego.

Artykuł poświęcony jest wybranym aspektom komunikacji naukowej w Polsce. Jego celem jest zwrócenie uwagi na rolę komunikacji naukowej w publicznym rozumieniu nauki i wskazanie najważniejszych uwarunkowań rozwoju komunikacji naukowej w Polsce. W artykule założono, że komunikacja naukowa oraz popularyzacja wyników badań to aktywności podejmowane przez naukowców, jednostki naukowe oraz podmioty działające na rzecz nauki w konkretnych warunkach systemowych, finansowych, prawnych czy politycznych. Dlatego ocena uwarunkowań rozwoju komunikacji naukowej w danym państwie wymaga w pierwszej kolejności poznania warunków, w jakich się ona odbywa. W celu udowodnienia tak postawionej tezy posłużono się analizą instytucjonalno-prawną. W pierwszej części artykułu (o charakterze opisowym) przywołano historię rozwoju publicznego rozumienia nauki i jej związki z rozwojem komunikacji naukowej, w drugiej części – badawczej – przywołano wyniki analizy podstawowych aktów prawnych i danych zastanych w zakresie: miejsca i roli komunikacji naukowej w polskiej polityce naukowej, w tym stan obecny systemu szkolnictwa wyższego oraz rozwiązania proponowane w opracowywanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego reformie szkolnictwa wyższego; miejsca i roli popularyzacji wyników badań w strategii rozwoju jednostki naukowej na przykładzie Uniwersytetu Gdańskiego oraz zobowiązań uczelni/naukowca w zakresie komunikacji naukowej wobec instytucji finansujących badania naukowe.

Tekst traktuje o generaliach związanych z fundamentalnymi barierami utrudniającymi prowadzenie skutecznej polityki publicznej wobec sektora nauki i szkolnictwa wyższego. Jego treść nie odnosi się wyłącznie do Polski i nie do konkretnych propozycji rozwiązań formalnych, ale też był pisany z myślą o polskiej nauce. Autor inspirował się, nie trzymając się ich kurczowo, znanymi tekstami zarówno klasyków poważnych, jak i klasyków odważnych. Do tych pierwszych zaliczają się: polski mikrobiolog i filozof, Ludwik Fleck1 wraz z kontynuatorami, przede wszystkim w osobie amerykańskiego fizyka i filozofa. Thomasa Kuhna2. Dwaj inni inspirujący w tej mierze Amerykanie to: psycholog Abraham Maslow3 i socjolog Robert Merton4. – Mamy tu czterech klasyków poważnych. Klasykiem odważnym5 jest natomiast rodzimy przedstawiciel dziedziny wiedzy rzekomej, tj. imagineskopii, pod tym nazwiskiem znany z jednej tylko publikacji, ale za to publikacji przełomowej i w tejże dziedzinie, i w myśleniu jako takim. Chodzi o światowej sławy polskiego pendologa, Śledzia Otrembusa Podgrobelskiego6. – Sugerując się stylem tego zręcznego naukowego prowokatora nie od rzeczy będzie w tym miejscu stwierdzić, że naukowym zamiarem autora było, aby artykuł stanowił głos mniej na puszczy, a więcej w dyskusji nad realnymi możliwościami prowadzenia skutecznej polityki sektorowej wobec nauki i szkolnictwa wyższego.

Artykuł przedstawia genezę i rozwój koncepcji systemu-świata i omawia jej wizję procesów globalizacji. Z tego punktu widzenia od połowy XVI w. mamy do czynienia z procesem powstawania światowego systemu ekonomicznego opartego na międzynarodowym podziale pracy. W efekcie tworzy się globalna cywilizacja, działająca według reguł kapitalizmu, którą na potrzeby tekstu nazwiemy cywilizacją kapitalistyczną. W artykule zostanie przeanalizowana siatka pojęć tego podejścia i rozwój jego teorii. Zarysowane zostaną współczesne wyzwania dla koncepcji cywilizacji kapitalistycznej – o charakterze polityczno-ekonomicznym i naukowym.

Europa posiada wyraźne odmienności kulturowo-cywilizacyjne, określane na przestrzeni dziejów jako cywilizacja łacińska, chrześcijańska, europejska oraz zachodnia. Przełom ideowy w rozwoju tej cywilizacji spowodowała przede wszystkim rewolucja francuska (1789–1799), przewartościowując w istotnym zakresie wcześniejsze wartości i idee społeczności europejskich. Niemniej obecny charakter cywilizacji zachodniej – ujawniający kryzys dotyczący szczególnie warstwy aksjologicznej – ukształtowany został w długim procesie dziejowym, pod wpływem idei, które uznawano za najbardziej nośne w poszczególnych epokach historycznych.

Azja Południowo-Wschodnia stanowi region ekstremalnie różnorodny kulturowo. Współczesna rzeczywistość cywilizacyjno-kulturowa stanowi efekt licznych interakcji międzygrupowych, różnorodnych grup etnicznych i wyznawców odmiennych religii, do których dochodziło na przestrzeni dziejów. Charakter regionu determinowany jest także przez ukształtowanie terenu oraz bliskie sąsiedztwo dwóch ważnych cywilizacji: Indii oraz Chin. W artykule omówione zostaną źródła zróżnicowania cywilizacyjno-kulturowego Azji Południowo-Wschodniej.

Celem artykułu jest ukazanie politycznej drogi proislamskiej Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (tur. Adalet ve Kalkınma Partisi, AKP), rządzącej Turcją od 2002 roku. Dyskurs tego stronnictwa sprowadza szereg procesów politycznych, społecznych i gospodarczych do konfrontacji „starej” Turcji z „nową”. Ta ostatnia z kolei stanowi immanentną cechę tożsamości ideowej AKP, która w okresie minionych piętnastu lat uległa istotnym przemianom. Zagadnienia te zostaną omówione w toku wywodu.