TABLE OF CONTENTS

SPIS TREŚCI

Publikacja “Kultura i Edukacja” w języku angielskim, udostępnienie wersji cyfrowej w wolnym dostępie i zabezpieczenie oryginalności publikacji zgodne ze standardem COPE – zadania finansowane w ramach umowy 853/P-DUNdem/2018 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.

In the text, we first recall the historical contexts of changes in public education, by recalling them to shape the distance necessary to reflect on the current solstices and transformations taking place in this area. One of the main tasks of a universal and uniform school in a modernizing Europe was to ensure equal educational start for all children. In neoliberal reality, this task ceased to be obvious, and with the significant participation of parents, the foundations of the school’s public character were undermined. Parents from a politically and economically dominant middle class, seeking to gain an advantage over their children, simply do not want public school. The public school defense is therefore easily marginalized. Using the example of recent reforms (e.g. American), we show how schools are no longer places where people belonging to different layers or social classes can create a common world. From this perspective, we analyze issues arising from the questioning of neoliberal social policy that has taken place in recent years. In Poland, it finds expression in, among others in the electoral victory of the grouping (Law and Justice – PiS), aiming to restore the previously overlooked social groups to their rightful place in public space. One could expect that the style of the previous educational policy will therefore be replaced by a more egalitarian, equality policy, preventing unjustifiable selections limiting the life chances of ‘lessborn’ children. However, PiS education policy goes in the opposite direction and expands the system’s selection strategies (elite high schools, no more “mass” access to schools, etc.). Trying to find out the reasons for this contradiction, we focus our attention on the profits that in public discourse brings – as practiced today – the replacement of society by the nation.

The paper presents social participation of children – understanding of the idea and the character of the scientific discourse on it in the context of perceiving children as socially discriminated in their access to social and civic rights and activities, particularly the right to participate in social decisions. On the basis of analysis of social exclusion of children in the past centuries the Autor presents the change in social and citizen status of children that has been taking place in democratic societies. The Autor indicates on the crucial meaning of the Convention on the rights of the child and other documents in building this change and in explaining contemporary meaning of the idea and of the range and the level of possible participation of children. In the paper the very deep understanding of the idea of children’s participation based on the analysis of theoretical concepts is also explained. The Autor presents the dynamics and evolution of the theoretical background of the discourse on children’s participation and indicates on process of change: from theories of a child as a social actor and a child as able to act in social affairs, that dominated in last decades towards theories of liberal democracy, theories of inequalities, citizen’s participation, political theories, theories of governance and the theory of recognition as current theories that are used in this discourse. Finally, the development of today’s discourse on children’s participation and the promotion of its implementation in social practice are seen as crucial factors in elimination and counteracting social exclusion of children.

Inclusion is often understood as a deeper integration, what means that integration itself loses its basic sense of a voluntary and spontaneous interpersonal relationship based on the equality of rights and equalization of life (developmental) opportunities. Integration as a pedagogical concept originates from the idea of the universal education known since the times of Jan Amos Komensky, and nowadays it refers into the philosophical and social contexts of the idea of freedom and equality, constituting an important aspect of the social cohesion policy. Quite rarely, attention is paid to the fact that social (including educational) inclusion can – in defiance of noble assumptions and without conscious intention – aim at dominating the included minority group. The proposal to think about integration as the purpose of inclusion concerns both activities undertaken on educational grounds (especially for students with special educational needs) and more general social policy.

Theoretical and search considerations, and tyflopedagogic practice above all, make us see the culture of people with visual disabilities as an important way of educational and rehabilitation activities implemented in the spirit of inclusion, i.e. social inclusion in important communication links whose one of the areas is culture.
Based on a descriptive and critical analysis of small literature on the subject, as well as participant observation and personal experience of the author, the subject of the specific nature of the reception of works of culture by people with visual disabilities and the conditions and possibilities of nonvisual ways of sharing them have been considered.
Tactile and auditory ways of providing visual arts: Braille system, typhlography and audio description have been presented as corresponding to the specificity of cognitive processes of visually impaired people. The importance of the Internet for participation in the culture of visually impaired people has been marked, recalling selected exemplifications.
Based on the considerations undertaken, the postulates of practical and research actions have been drawn up in the field of interdisciplinary issues of inclusive participation in the culture of people with visual disabilities.

Wraz z ogłoszeniem przez ONZ „Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030” globalna edukacja obywatelska stała się ważnym narzędziem realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju. Jednym z jej zadań jest w ujęciu UNESCO przygotowanie dzieci, młodzieży i dorosłych do budowy bardziej inkluzywnego świata. Krytycy podkreślają jednak, że wiele działań z zakresu globalnej edukacji obywatelskiej ma charakter pozornie inkluzywny. Problematyczny okazuje się konstrukt globalnego obywatela elitarny, imperialistyczny i paternalistyczny, a także ucieleśniający dyskurs neoliberalny.
Celem artykułu jest analiza inkluzywnego potencjału globalnej edukacji obywatelskiej i wskazanie możliwych ścieżek poszerzenia go. Argumentuję, że aby uczynić globalną edukację obywatelską bardziej inkluzywną, warto przeformułować kategorię globalnego obywatelstwa. Odwołując się do prac R. Lister, V. Andreotti, A. Abdiego czy L. Shultz proponuję bardziej elastyczną, pluralistyczną formułę globalnego obywatelstwa, wrażliwego na różnicę, ale nie rezygnującego z uniwersalistycznych obietnic. Nakreślam także wybrane implikacje tej formuły dla globalnej edukacji obywatelskiej.

Contrary to the huge involvement of various social groups, implementation of numerous aid programmes, social exclusion, discrimination, marginalisation are still present in various social groups all over the world, and various strategies of social inclusion, including administrative and legal tools for its practical implementation, prove to be ineffective. The aim of this article is to indicate mutual dependencies and conditions as well as social contexts determining the illusory nature of inclusion activities undertaken, first of all, in relation to people with disabilities, but also people excluded from reasons other than disability.

Human adaptation to the environment plays an important role in their careers and substantially affects its professional development. Adaptation consists of many factors that imply positive or negative conditions of a person’s professional work.
The article is a theoretical outline of various possibilities for adapting people in the work environment on the basis of social sciences such as pedagogy, sociology, psychology.
The article is a theoretical outline of various possibilities of adapting a man in the work environment on the basis of social sciences such as pedagogy, sociology, psychology. The development of the topic is the analysis of the usefulness of selected theories of professional adaptation for special pedagogy in the functioning of people with disabilities. Complementing this analysis is pointing to various barriers to adaptation to the working environment of the disabled. Conclusions include, among others, strengthening of professional activation and social activation of people with disabilities.

Kultura jest nierozerwalnie związana z językiem; język jest rodzajem przewodnika kulturowego, ułatwia jej zrozumienie. Język jest zarówno spoiwem społeczeństwa, jak i narzędziem ekspresji, a dla jednostki potężnym czynnikiem rozwoju indywidualności. Stąd konieczność zainteresowania się przez pedagogów językiem - niewidzialnym środowiskiem edukacyjnym. Przestrzeń edukacji, analizowana tu przez pryzmat języka, pozostaje w ścisłym związku z przestrzenią publiczną, dlatego wgląd w sferę publiczną i dyskurs publiczny wydają się niezbędne. Transformacja polskiego społeczeństwa w latach 90. XX wieku ujawniła jego wewnętrzną różnorodność i co się z tym wiąże - potrzebę znalezienia języka, który pozwoliłby na komunikację i opis nowej rzeczywistości bez ranienia kogokolwiek. Jednak zjawisko poprawności politycznej nie zyskało w Polsce akceptacji. Co więcej, szerzy się mowa nienawiści, język wykluczający różne kategorie społeczne. Jest to sygnał, który zachęca nas, Wzmożona obecność języka wykluczającego w polskiej przestrzeni publicznej 127 pedagogów, do zainteresowania się przestrzenią historyczną, odniesieniem do czasu, w którym żyjemy, do zjawisk zachodzących w przeszłości i określających przyszłość. Jest to również sygnał alarmowy dla pedagogów i nauczycieli. Należy postawić pytanie o rolę edukatorów, ich zaangażowanie w ulepszanie świata. Jest to także pytanie o samoidentyfikację pedagogów - nauczycieli akademickich.

Świadek bullyingu odgrywa istotną rolę w procesie dręczenia. W badaniach naukowych coraz częściej można zauważyć, że nie koncentrują się one jedynie na diadzie uczestników dręczenia - sprawcach i ofiarach, a włączają w cały proces również świadków. Obserwatorzy przez swoje działania mogą przyczyniać się do wykluczenia ofiar z grupy rówieśników bądź przez jawne lub niejawne sprzeciwianie się bullyingowi powodować ponowne włączanie ofiar do społeczności szkolnej. Artykuł odwołuje się do badań własnych, które dotyczą przeszłych doświadczeń świadków w sytuacji dręczenia rówieśniczego, uwzględniając znaczenie podejmowanych przez nich interwencji w sytuacji wykluczania uczniów z grupy rówieśniczej. Materiał badawczy stanowią wywiady pogłębione przeprowadzone z 23 studentami różnych kierunków studiów, w przedziale wiekowym 20-41 lat. Odnosiły się one do przeszłych doświadczeń z czasów szkolnych w roli świadka dręczenia. Jako cel badań uczyniono identyfikację czynników motywujących do podejmowania działań interwencyjnych w sytuacji dręczenia rówieśniczego.