- Author:
The Editors
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
5-8
- DOI Address:
-
- PDF:
kie/125/kie125toc.pdf
Streszczenie:
TABLE OF CONTENTS
SPIS TREŚCI
Publikacja “Kultura i Edukacja” w języku angielskim, udostępnienie wersji cyfrowej w wolnym dostępie i zabezpieczenie oryginalności publikacji zgodne ze standardem COPE – zadania finansowane w ramach umowy 853/P-DUNdem/2018 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.
- Author:
Krystyna Pankowska
- E-mail:
kpan-kowska@poczta.onet.pl
- Institution:
Uniwersytet Warszawski
- ORCID:
https://orcid.org/0000-0002-1008-7096
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
11-21
- DOI Address:
https://doi.org/10.15804/kie.2019.03.01
- PDF:
kie/125/kie12501.pdf
Streszczenie:
Technologiczne możliwości generowania nieograniczonej liczby obrazów spowodowały gwałtowny rozwój ikonosfery współczesnego świata, a cała współczesna kultura znalazła się w sytuacji „obrazowego zwrotu”. Ma to szczególne konsekwencje dla psychofizycznego, kulturowego i edukacyjnego funkcjonowania człowieka, zanurzonego w morzu bodźców, w tym wizualnych, w ogromnej, niezliczonej liczbie obrazów, ruchomych i nieruchomych, które tracą głębsze znaczenie przez swoją masę. W sytuacji ciągłego przyrostu liczby obrazów i przyśpieszonego tempa ich wymiany obraz świata jest stale destabilizowany, opiera się na ciągłym migotaniu. Sprzyja temu nowoczesna technologia, a pragmatyczne cele edukacyjne ukierunkowane na postęp pomijają problem jako nieistotny. Istnieją jednak próby oswojenia zjawiska nadmiaru bodźców otaczających człowieka, w tym na przykład uważność stosowana w psychoterapii, natomiast propozycja edukacyjna może być - opcjonalnie - powrotem do kontemplacji otwierającej człowieka na nowe przestrzenie, w tym przestrzenie zaniedbanej rzeczywistości duchowej.
obraz
ikonosfera
nadmiar bodźców
uważność
kontemplacja
image
iconosphere
excess of stimuli
mindfulness
contemplation
Kontynuuj czytanie
- Author:
Arkadiusz Lewicki
- E-mail:
arkadiusz.lewicki@uwr.edu.pl
- Institution:
Uniwersytet Wrocławski
- ORCID:
https://orcid.org/0000-0003-0484-2849
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
22-35
- DOI Address:
https://doi.org/10.15804/kie.2019.03.02
- PDF:
kie/125/kie12502.pdf
Streszczenie:
Artykuł dotyczy sposobów ukazywania dekady lat osiemdziesiątych w polskim kinie najnowszym (w okresie 2007-2017). Autor wskazuje na cztery podstawowe kategorie filmów dotyczących ostatniej dekady PRL-u: „wielkie biografie” dotyczące kluczowych postaci historycznych, takich jak: Lech Wałęsa, Jerzy Popiełuszko czy Ryszard Kukliński; „małe biografie”, odnoszące się do losów osób powszechnie znanych, ale działających poza sferą polityczną, takich jak Zbigniew Religa czy rodzina Beksińskich; „filmy rozrachunkowe”, w których dekada stanu wojennego jest ukazana jako okres przede wszystkich różnego typu wyborów o charakterze polityczno-etycznym, które w taki czy inny sposób oddziałują na czasy współczesne. Ostatnią grupę można nazwać „filmami o codzienności”, odnoszą się one bowiem do „dekady Jaruzelskiego”, jednak pokazują ją nie od strony uwikłania w procesy historyczno-polityczne (choć w większości filmów odgrywają one rolę w życiu bohaterów), ale od strony problemów dnia codziennego.
historia
lata osiemdziesiąte
postaci historyczne
film polski
nostalgia
eighties
history
historical figures
Polish film
Kontynuuj czytanie
- Author:
Mariusz Guzek
- E-mail:
mariusz.guzek@gmail.com
- Institution:
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
- ORCID:
https://orcid.org/0000-0002-2407-4499
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
36-49
- DOI Address:
https://doi.org/10.15804/kie.2019.03.03
- PDF:
kie/125/kie12503.pdf
Streszczenie:
Wspólne przedsięwzięcia polskiej i czeskiej kinematografii mają tradycję sięgającą lat trzydziestych ubiegłego stulecia. Jednak ich coraz częstsze przypadki, odnotowane po upadku komunizmu i zmianie ustroju w Europie Środkowej wytworzyły szczególny wariant filmowej współpracy - odwołania do bolesnego dziedzictwa związanego z XX-wiecznym totalitaryzmem. Artykuł omawia przypadek trzech filmów wyprodukowanych za pieniądze czeskie i polskie (z niewielką pomocą słowacką, francuską i izraelską) w ostatnim dziesięcioleciu: W cieniu reż. David Ondříček, Gorejący krzew reż. Agnieszka Holland i Ja, Olga Hepnarová reż. Tomáš Weibreb i Petr Kazda. Tekst odnosi się do wspólnych wyobrażeń, specyfiki narodowej traumy, wyjaśnia status poszczególnych artystów związanych z różnym doświadczeniem pokoleniowym. Wreszcie przynosi garść informacji o recepcji i miejscu omawianych obrazów w szeroko rozumianej kulturze.
normalization
Prague Spring
Praska Wiosna
polska kinematografia
czeska kinematografia
koprodukcje
normalizacja
stalinizm
Polish cinematography
Czech cinematography
co-productions
stalinism
Kontynuuj czytanie
- Author:
Michał Piepiórka
- E-mail:
michal.piepiorka@uni.lodz.pl
- Institution:
Uniwersytet Łódzki
- ORCID:
https://orcid.org/0000-0003-2523-7656
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
50-68
- DOI Address:
https://doi.org/10.15804/kie.2019.03.04
- PDF:
kie/125/kie12504.pdf
Streszczenie:
Jan Sowa przekonuje w swojej książce, że „inna rzeczpospolita jest możliwa”. Punktem wyjścia dla jego analizy społeczno-polityczno-gospodarczej sytuacji, w jakiej znajduje się współczesna Polska, była rocznica 25-lecia transformacji. W tym samym czasie książkę o podobnym tytule - Inny kapitalizm jest możliwy - wydał Andrzej Szahaj, także odwołując się do bilansu ostatniego ćwierćwiecza. Obaj autorzy rozpoczynają swój wywód od krytyki przemian i długo funkcjonującego ślepego zaufania do „niewidzialnej ręki rynku”, przejętego wraz z otwarciem na Zachód. Przyglądając się rodzimemu kinu tworzonemu po 1989 roku, okazuje się, że dominującą narracją wobec przemian ekonomicznych, dokonujących się pod wpływem zmiany ustrojowej, była ta, która wspierała działania wolnorynkowe. Jeżeli krytykowano polską sytuację gospodarczą, to źródeł złej sytuacji upatrywano albo we wciąż istniejących naleciałościach poprzedniego systemu, albo w zbyt wolnych przemianach. Dopiero ostatnie lata przyniosły w polskim kinie filmy, które powoli zmieniają perspektywę, upatrując zagrożenia dla życia społecznego już nie w niedoborze, lecz w nadwyżce liberalnych rozwiązań w gospodarce. Artykuł ma na celu naszkicowanie mentalnej mapy polskiego kina ostatnich lat i sprawdzenie, czy rzeczywiście można w nim dostrzec oznaki postępującej zmiany w ocenie kapitalizmu. Oglądając takie filmy, jak choćby: Pewnego razu w listopadzie, Dzikie róże, #WszystkoGra, Kamper, Król życia czy Między nami dobrze jest, można odnieść wrażenie, że inna kinematografia faktycznie jest możliwa.
kapitalizm
praca
polskie kino po 1989 roku
konsumpcjonizm
transformacja gospodarcza
bieda
marzenia
polish cinema after 1989
capitalism
work
consumerism
economic transformation
poverty
dreams
Kontynuuj czytanie
- Author:
Karolina Kostyra
- E-mail:
gilbertalbertyna@gmail.com
- Institution:
Uniwersytet Śląski w Katowicach
- ORCID:
https://orcid.org/0000-0002-4983-9195
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
69-85
- DOI Address:
https://doi.org/10.15804/kie.2019.03.05
- PDF:
kie/125/kie12505.pdf
Streszczenie:
Artykuł omawia kondycję polskiego filmu o dorastaniu/filmu inicjacyjnego (coming of movie), który w refleksji rodzimego filmoznawstwa był na ogół rozpoznany jako film dla młodzieży lub film dla dzieci i młodzieży. Autorka na licznych przykładach wskazuje, że zaistnienie filmu o dorastaniu jako autonomicznego, pełnoprawnego gatunku w historii filmu polskiego spotykało się z trudnościami. Proces dorastania portretowany był najczęściej albo w postaci adaptacji literatury młodzieżowej, albo wpisany w wielką historię, co w obu przypadkach stanowiło barierę dla przekonującego przedstawienia historii inicjacyjnych. W zakończeniu artykuł omawia mniejszościowy nurt w historii filmu polskiego, w ramach którego reżyserzy, tacy jak Janusz Nasfeter czy Stanisław Jędryka, chętniej niż inni filmowcy oddawali głos dorastającym bohaterom z ich problemami. Odnotowane zostają także nowe drogi polskiego kina inicjacyjnego, którego twórcy odcinają się od tradycji i proponują, by na proces dorastania spojrzeć jako na zjawisko interesujące samo w sobie, które nie musi być dłużej podporządkowywane „poważnym” tematom ze świata dorosłych.
film polski
film o dorastaniu
film młodzieżowy
film inicjacyjny
historia filmu
kino gatunkowe
filmoznawstwo
coming of age movie
teen movie
Polish cinema
film history
genre film
film studies
Kontynuuj czytanie
- Author:
Agnieszka Zwiefka
- E-mail:
Agnieszka.Zwiefka@gmail.com
- Institution:
Uniwersytet Wrocławski
- ORCID:
https://orcid.org/0000-0003-3328-8584
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
86-96
- DOI Address:
https://doi.org/10.15804/kie.2019.03.06
- PDF:
kie/125/kie12506.pdf
Streszczenie:
Marcel Łoziński, jeden z czołowych twórców polskiego filmu dokumentalnego, swoją autorską metodę nazwał „zagęszczaniem rzeczywistości”. Polegała ona na wprowadzeniu do filmowanego świata podstawionych przez siebie bohaterów, prowokowaniu rzeczywistości po to, by ujawnić jej charakterystyczne cechy, niewidoczne na pierwszy rzut oka bądź niedostępne dla kamery. Łoziński porównywał siebie do obserwatora akwarium, który zamiast czekać, aż coś się wydarzy, decyduje się nim potrząsnąć, wzbić piasek do góry, wywołać reakcję. Metoda Łozińskiego była jedną z pierwszych prób odejścia od kina obserwacyjnego, od metody cierpliwego oka. Współczesne kino dokumentalne coraz częściej rozwija podejście Łozińskiego i wręcz eksperymentuje z granicami gatunkowymi - tworząc kino pogranicza, filmowe hybrydy balansujące między dokumentem a fabułą. Prawdziwa fikcja 87 Niniejszy artykuł jest próbą usystematyzowania tego zjawiska na polskim gruncie i wpisania go w szerszą światową tendencję, której przedstawicielem jest choćby Joshua Oppenheimer (reżyser słynnej Sceny zbrodni) nazywający swoje filmy „dokumentami wyobraźni”.
film dokumentalny
documentary film
documentary of imagination
hybrid films
staging
dokument wyobraźni
hybrydy filmowe
inscenizacje
Kontynuuj czytanie
- Author:
Magdalena Urbańska
- E-mail:
urbanska.magda@wp.pl
- Institution:
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
- ORCID:
https://orcid.org/0000-0003-2961-1676
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
97-111
- DOI Address:
https://doi.org/10.15804/kie.2019.03.07
- PDF:
kie/125/kie12507.pdf
Streszczenie:
W ostatnich latach filmowcy średniego pokolenia chętnie pokazywali przemoc poprzez jej ujęcie gatunkowe: czy to w thrillerach (filmach o seryjnych zabójcach), czy filmach kryminalnych. Najmłodsze pokolenie filmowe - urodzone w latach osiemdziesiątych - spogląda na ten motyw z zupełnie innej perspektywy. Młodzi twórcy unikają konwencji gatunkowych, przełamując - estetycznie i fabularnie - dotychczas dominujący w rodzimej kinematografii obraz przemocy i stawiając przed nim nowe zadania. W artykule przyglądam się sposobom obrazowania śmierci w najmłodszym kinie, z zaznaczeniem filmowych i społecznych kontekstów oraz analizą ich funkcji. Przedstawiam reprezentacje zabijania w ramach trzech strategii: heroicznej atrakcyjności, arthouse’owej dosadności i generacyjnej diagnozy. Heroiczną atrakcyjność opisuję na przykładzie dwóch filmów o powstaniu warszawskim - Miasto 44 (2014, J. Komasa) oraz Baczyński (2013, K. Piwowarski) - w których estetyzowana śmierć zostaje pokazana jako najwyższy model poświęcenia dla ojczyzny, a jednocześnie pełni rolę atrakcji. Na antypodach takiego obrazu figuruje strategia kina artystycznego, w której zabójstwo ukazane jest jako bezsensowny akt przemocy. Analizy tego motywu, estetycznie wzorowanego na konwencjach zachodniego kina arthouse’owego, dokonuję na przykładzie Placu zabaw (2016, B.M. Kowalski) i Hardkor disko (2014, K. Skonieczny). Za pośrednictwem trzeciego sposobu pokazywania zabijania - występującego w: Obietnicy (2014, A. Kazejak), Reakcji łańcuchowej (2017, J. Pączek) i Bejbi Blues (2012, K. Rosłaniec) - twórcy próbują rysować obyczajowy i psychologiczny portret danej generacji. W artykule szczegółowo analizuję powyższe strategie ukazywania śmierci i reprezentacje obrazów przemocy w najnowszej kinematografii, aby ukazać je jako odmienne na tle dotychczasowych tradycji kina polskiego.
arthouse
Warsaw Uprising
generation
Polish cinema
murder
killing
death
powstanie warszawskie
pokolenie
kino polskie
morderstwo
zabijanie
śmierć
Kontynuuj czytanie
- Author:
Piotr Zwierzchowski
- E-mail:
piotr.zwierzchowski@ukw.edu.pl
- Institution:
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
- ORCID:
https://orcid.org/0000-0002-1770-777X
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
112-123
- DOI Address:
https://doi.org/10.15804/kie.2019.03.08
- PDF:
kie/125/kie12508.pdf
Streszczenie:
W niniejszym tekście porównuję kilka filmów z lat 60. oraz przełomu pierwszej i drugiej dekady XXI wieku: Jak być kochaną (1962) Wojciecha Jerzego Hasa i Joannę (2010) Feliksa Falka, Echa (1964) Stanisława Różewicza i Kreta (2010) Rafaela Lewandowskiego oraz Na melinę (1965) Różewicza i Obławę (2012) Marcina Krzyształowicza. Filmy te równie wiele dzieli, jak łączy. Niemniej jednak podobieństwa wydają się zbyt istotne, by przejść obok nich obojętnie. Nie tyle wojna czy lustracja są ich tematem, ile ludzie postawieni w niecodziennej sytuacji, ich wybory, postawy, dylematy, ale i miłości. W każdym razie w żadnym z nich wojna nie jest powodem do dumy czy chwały, niezależnie od tego, czy kończy się zwycięstwem, czy staje się przyczyną heroicznych zmagań i cierpień. Mimo upływu lat i różnych kontekstów dostrzegam w nich te same problemy, postawy, dyskurs wartości, rozwiązania ideowe i dramaturgiczne, ale też odrębność wobec dominujących wizerunków pamięci, przeszłości i wojny. Dzięki temu mogę zadać pytanie o status relacji między dawnym i nowym polskim kinem, skupić się na sensie pewnych prawidłowości bądź znaczeniu powtórzeń. Wszystkie te filmy łączy nieoczywistość, brak wiary w jednoznaczne odpowiedzi, używając pewnego uogólnienia - przełamanie stereotypów funkcjonujących w polskim myśleniu o przeszłości, pamięci i wojnie. Powrót do tych samych tematów, sposobów ujęcia, wątpliwości, porządku aksjologicznego nie oznacza prostej kontynuacji czy nawiązań, mających podkreślić odwołanie do klasyki polskiego kina. Nowe filmy stanowią raczej dowód na to, że kolejni twórcy poszukują odpowiedzi na uniwersalne pytania. Nie pozwalają kulturze zamknąć się w gotowych schematach.
history
memory
lustration
World War II
Polish cinema
historia
pamięć
lustracja
II wojna światowa
kino polskie
Kontynuuj czytanie
- Author:
Krzysztof Kopczyński
- E-mail:
krzysztof.kopczynski@ntcm.com.pl
- Institution:
Uniwersytet Warszawski
- ORCID:
https://orcid.org/0000-0002-6702-6374
- Year of publication:
2019
- Source:
Show
- Pages:
124-139
- DOI Address:
https://doi.org/10.15804/kie.2019.03.09
- PDF:
kie/125/kie12509.pdf
Streszczenie:
Romantyczne przeciwstawienie ironii i harmonii, zaczerpnięte od Cypriana Norwida i wykorzystane przez Stanisława Barańczaka w esejach o literaturze współczesnej, jest punktem wyjścia do refleksji nad obecnością (autokreacją) autora w polskim dokumencie kreatywnym w latach 2000-2018. Artykuł odpowiada na pytania o metody poszukiwania tożsamości nowego pokolenia dokumentalistów, którzy podjęli dialog z dawnymi mistrzami, wyszli poza ramy telewizyjnego reportażu i w konsekwencji zdobyli się na trud wejścia na rynek międzynarodowy, sięgając po atrakcyjne dla niego tematy i eksperymentując z formą.
film dokumentalny
documentary film
history of Polish film 2000-2018
the identity of the author in a documentary film
creative documentary
Polish documentary film
historia polskiego filmu 2000-2018
tożsamość autora w filmie dokumentalnym
kreatywny film dokumentalny
polski film dokumentalny
Kontynuuj czytanie