Bezpieczeństwo II Rzeczpospolitej – oceny. 1 wrzesień 1939 r. – „niespodziewana” wojna z III Rzeszą i „zaskoczenie” agresją (17) Związku Sowieckiego
- Institution: Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział Opole
- Year of publication: 2020
- Source: Show
- Pages: 27-83
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/acno2020102
- PDF: acno/9/acno202002.pdf
The security of the II Republic – assessments 1 September 1939 – „unexpected” war with the III Reich and the „surprise” of the 17 September aggression by the Soviet Union
The Wehrmacht (German armed forces) attacked Poland without declaration of war on 1 September 1939, on the orders of the leader of the III Reich. Then, on 17 September, the Red Army forced the borders of the Polish II Republic. The title of the article reflects what Polish historiography will forever struggle with – whether the aggression by its western neighbour was “unexpected” and whether we can consider the invasion from its eastern neighbour a “surprise”. Above all, the question is whether the military (General Staff; military intelligence) and political leadership (Foreign Ministry) of the state foresaw beforehand the possibility of rift in Polish-German relations and the renewal of a German-Soviet alliance/pact (cooperation), which in consequence brought about undeclared war with Poland’s eastern neighbour. The presented article is in sections and presented in chronological order.
BIBLIOGRAFIA:
- Centralne Archiwum Wojskowe (Warszawa–Rembertów),
- [dokumenty w cytowanych autorskich publikacjach].
- Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum (gen.) Sikorskiego (Londyn).
- Relacja, sygn. B.I.92, por. Tadeusz Malinowski, Relacja z kampanii wrześniowej 1939 r., 14 V 1946 r.
- Relacje, sygn. BI.7b. ppłk dypl. W. Chocianowicz, Relacja dotycząca wypadków i zleconych misji w dniach 12–17 września 1939 r. z lipca 1960 r.
- [Wiadomości], sygn. A.II.25, Wiadomości przekazane przez placówkę [oficerską] w Sarnach, 17 września, godz. 1.00.
- Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej, t. 1: Kampania wrześniowa, cz. 1: Polityczne i wojskowe położenie Polski przed wojną, Londyn 1956.
- Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej, t. 1: Kampania wrześniowa, cz. 3: Przebieg działań od 9 do 14 września, Londyn 1959.
- „Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 czerwca 1939”, Warszawa 1939.
- [1939 r.], https://polskatimes.pl/w-1939-roku-stalin-proponowal-francji-i-anglii-atak-na-niemcy-londyn-odtajnil-dokumenty/ar/945860.
- [J. Beck], https://pl.wikisource.org/wiki/Przem%C3%B3wienie_J%C3%B3zefa_Becka_w_Sejmie_RP_5_maja_1939_r.
- Bułhak H., W cieniu słabnącego Paryża. Zarys historii sojuszu Polski z Rumunią w latach 1921–1939, [w:] Współcześni historycy polscy o Rumunii, red. T. Dubicki, Toruń 2009.
- Ciałowicz J., Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921–1939, Warszawa 1970.
- Dąbrowski D., Rzeczpospolita Polska wobec kwestii Rusi Zakarpackiej (Podkarpackiej) 1938–1939, Toruń 2007.
- Dębski S., Między Berlinem a Moskwą. Stosunki niemiecko-sowieckie 1939–1941, Warszawa 2003.
- Dubicki T., Wojsko Polskie w Rumunii 1939–1941, Warszawa 1994.
- Grzelak Cz., Kresy w czerwieni, Warszawa 1998.
- Grzelak Cz., Możliwości obrony Kresów Wschodnich w 1939 roku przed Armią Czerwoną, [w:] Europa nie prowincjonalna, red. K. Jasiewicz, Warszawa––Londyn 1999.
- Herwarth von H., Między Hitlerem a Stalinem, Warszawa 1992.
- Jacobsen H.-A., Imperatyw pokoju. Polityka i wojna w XX wieku, Poznań 2000.
- Kornat M., Polska polityka zagraniczna 1932–1939, „Biuletyn IPN” 2009, nr 12.
- Koryn A., Rumunia w latach II wojny światowej, [w:] Współcześni historycy polscy o Rumunii, red. T. Dubicki, Toruń 2009.
- Kula H.M., Gdańska „dziura celna”. Polscy inspektorzy celni w wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, Gdańsk 1999.
- Łukaszewicz J., Dyplomata w Paryżu 1936–1939, Londyn 1989.
- Majzner R., Polski wywiad wojskowy wobec polityki III Rzeszy 1933–1939. Militarne aspekty polityki III Rzeszy w świetle analiz Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, Toruń 2006.
- Majzner R., Attachaty wojskowe Drugiej Rzeczpospolitej 1919–194. Strukturalno-organizacyjne aspekty funkcjonowania, Częstochowa 2011.
- Mastalski L., 7 Dywizja Piechoty w latach 1918–1939, Częstochowa 2012.
- Młynarski B., W niewoli sowieckiej, Łomianki 2010.
- Mollat M., Średniowieczny rodowód Francji nowożytnej, Warszawa 1982.
- Ósmy Ułan Beliny. Generał brygady Józef Marian Smoleński „Kolec” (1894––1978), mat. zebrał M. Smoleński, wybór, oprac., red. G. Nowik, Warszawa 2008.
- Panecki T., Francja wobec Polski we wrześniu 1939 r. – prawdy i mity, [w:] Sojusze i sojusznicy Polski na przełomie XX i XXXI wieku (Wybrane problemy), red. Z. Cutter, H. Ćwięk, Częstochowa 2009.
- Pepłoński A., Wywiad Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1945, Warszawa 1995.
- Stachiewicz W., Wierności dochować żołnierskiej. Przygotowania wojenne w Polsce 1935–1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza, oprac. meryt. M. Tarczyński, Warszawa 1998.
- Starzeński P., Trzy lata z Beckiem, Warszawa 1991.
- Walczak H., Sojusz polsko-rumuński w latach 1921–1922, [w:] Współcześni historycy polscy o Rumunii, red. T. Dubicki, Toruń 2009.
- Włodarkiewicz W., Przed 17 września 1939 roku. Radzieckie zagrożenie Rzeczpospolitej w ocenach polskich naczelnych władz wojskowych 1921–1939, Warszawa 2001.
- Woźny A., Niemieckie przygotowania do wojny z Polską w 1939 r. w ocenach polskich naczelnych władz wojskowych, Warszawa 2000.
- Woźny A., Łużyce w planie polskiej dywersji polskiego wywiadu wojskowego w latach 1931–1939, Opole 2010.
- Woźny A., 17 września 1939 r. – „zaskoczenie” polskich naczelnych władz wojskowych, [w:] Wojsko – polityka – społeczeństwo. Studia z historii społecznej od antyku do współczesności, red. J. Jędrysiak, D. Koreś, G. Strauhold, K. Widziński, Wrocław 2013.
- Woźny A., Spojrzenie ppłk. dypl. Andrzeja Mareckiego z 1941 r. w kwestii wizyty brytyjskiej delegacji wojskowej w Sztabie Głównym Wojska Polskiego w maju 1939 r., [w:] Wrzesień 1939 r. Z perspektywy służb specjalnych II Rzeczpospolitej, red. R. Majzner, Radomsko 2017.
- Woźny A., Agresja Armii Czerwonej 17 września 1939 r. – „cios w plecy” walczącej z Niemcami II Rzeczypospolitej w relacji kpt. dypl. Wacława Chocianowicza, [w:] Amor patriae nostra lex. Oblicza polskiej niepodległości w literaturze dokumentu osobistego, dydaktyce i edukacji historycznej. Studia i materiały dedykowane Profesor Barbarze Kubis z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowo-dydaktycznej, red. A. Gołębiowska, Opole 2017.
- Woźny A., Strategiczno-polityczne wyzwania III Rzeszy wobec Polski (1933–1939) w wybranych ocenach wywiadu wojskowego – zagrożenie bezpieczeństwa państwa, [w:] Wojna – wojsko – bezpieczeństwo poprzez stulecia i epoki, „Studia i Materiały” 2019, t. IV.
- Wrzesień–październik 1939 rok. Dwufrontowa wojna polska, red. B.K. Kubis, A. Woźny, Opole 2009.
- Wyszczelski L., O czym nie wiedzieli Beck i Rydz-Śmigły, Warszawa 1989.
- Kornat M., Polityka równowagi 1934–1939. Polska między Wschodem a Zachodem, Kraków 2007.
- Mazur W., Diabeł w szczegółach, „Polityka” 21.09–27.09.2011, nr 39.
- Zarzycki P., Walki 36 Dywizji Piechoty Rezerwowej we wrześniu 1939 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2006, nr 2.