Ewolucja wybranych elementów systemu politycznego Pierwszej i Drugiej Republiki Litewskiej

  • Author: Martinas Malużinas
  • Institution: Politechnika Koszalińska
  • ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2772-9534
  • Year of publication: 2023
  • Source: Show
  • Pages: 164-189
  • DOI Address: https://doi.org/10.15804/athena.2023.77.09
  • PDF: apsp/77/apsp7709.pdf

Evolution of selected elements of the political system of the first and second republic of Lithuania

The roots of the Lithuanian political system precede the emergence of the modern Lithuanian state in 1918 by several decades. For over a hundred years before independence, Lithuania was an integrated part of the imperial tsarist Russia, and in 1940–1991, a union republic of the USSR. After regaining independence in 1991, while shaping the new political system, the Lithuanian political elite decided to refer to the systemic and institutional patterns from the short period of the functioning of democratic governments in the First Republic of Lithuania. The aim of the study is to analyze the evolution of the Lithuanian political system and the individual elements influencing its changes in the years 1920–1926 and 1990–2020. As a result, it was possible to demonstrate the similarities and differences in particular periods of the evolution of democracy, which was extremely helpful in indicating the directions of development of political systems and their individual elements.

Korzenie litewskiego systemu politycznego poprzedzają o kilka dekad powstanie nowoczesnego państwa litewskiego w 1918 r. Przez ponad sto lat przed uzyskaniem niepodległości Litwa była zintegrowaną częścią imperium carskiej Rosji, a w latach 1940–1991 republiką związkową ZSRR. Po ponownym odzyskaniu niepodległości w 1991 r., kształtując nowy system polityczny, litewskie elity polityczne postanowiły nawiązać do wzorców systemowych i instytucjonalnych z krótkiego okresu funkcjonowania demokratycznych rządów w I Republice Litewskiej. Celem pracy jest analiza ewolucji systemu politycznego Litwy i poszczególnych elementów wpływających na jego przemiany w latach 1920–1926 i 1990–2020. Przeprowadzona analiza umożliwiła wykazanie podobieństw i różnic w poszczególnych okresach ewolucji demokracji, co było niezwykle pomocne przy wskazywaniu kierunków rozwoju systemów politycznych i ich poszczególnych elementów.

BIBLIOGRAFIA:

  • Auers, D. (2018). Populism and Political Party Institutionalisation in the Three Baltic States of Estonia, Latvia and Lithuania. Fudan J. Hum. Soc. Sci. 11, 341–355. Pobrane z: https://doi.org/10.1007/s40647-018-0231-1.
  • Balicki, R. Ławniczak, A. (2014). Kształtowanie się państwowości Polski i Litwy w czasach nowoczesnych, Gdańskie Studia Prawnicze, 31, 41–56.
  • Blažytė-Baužienė, D. Tamošaitis, L. Truska (2009). Lietuvos Seimo istorija XX–XXI a. pradžia. Vilnius: Baltos lankos.
  • Buchowski, K. (2019). Dyktatura parlamentarna w stanie wyjątkowym. Litewski Sejm w latach 1920–1927, Przegląd Sejmowy, 1, 25–47.
  • Buchowski, K (1999). Polacy w niepodległym państwie litewskim 1918–1940. Białystok: Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku.
  • Daugirdaitė-Sruogienė, V. (1975). Rinkimai į Lietuvos Steigiamąjį Seimą, Lietuvos Steigiamasis Seimas. New York: Tautos fondas.
  • Deutsh, K. (1963). The Nerves of Government: Models of Political Communications and Control. New York: The Free Press.
  • Eidintas, A. (1997). Lithuania in European Politics. The Years of the First Republic, 1918–1940. New York: St. Martin’s Press.
  • Giżyńska, M. (2009). Procedura legislacyjna w Republice Litewskiej, Studia Prawnoustrojowe, 9, 109–122.
  • Główna Komisja Wyborcza – Wybory (2012). Pobrane z: https://web.archive.org/web/20140219123420/http://www.vrk.lt/lt/2012_seimo_rinkimai/.
  • Gorzkowski, J. (1994). Litwa. Europa Środkowo-Wschodnia, 2, 106–109.
  • Górecki, D. (2008). Zasady zmiany Konstytucji Republiki Litewskiej. W: R. Grabowski, S. Grabowska (red.). Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich (s. 187–195). Warszawa: Oficyna a Wolters Kluwer Business.
  • Ivanauskaitė-Pettinari, K. (2016). Politinių partijų teisinio statuso raida Lietuvoje 1918–1940. Vilnius.
  • Ivanovas, B. (2003). Die Einstellung der regierenden Partei Litauens „Tautininkai” gegenüber den Deutschen im Memelgebiet 1926–1939. Annaberger Annalen, 11, 24–48.
  • Jagusiak, B. (2013). Systemy polityczne krajów nadbałtyckich. Warszawa: Difin.
  • Jakštas, J. (1992). Nepriklausomos Lietuvos istorija, 1918–1940. Chicago: Akademinio skautų sąjūdžio.
  • Jakubčionis, A i in. (2018). Lietuvos konstitucionalizmas: ištakos, raida ir dabartis. Vilnius.
  • Jurkynas, M. (2021). Change in a time of pandemic: the 2020 parliamentary elections in Lithuania. Journal of Baltic studies. Brooklyn: Routledge, 52(2), 269–278. 10.1080/01629778.2021.1901754.
  • Kasparavičius, A. (2006). Parlamentarizmo ir politinės kultūros problemos Lietuvoje 1920–1926 metais, Parlamento Studijos, 6, 43–70.
  • Kierończyk, P. (2000). Litewskie konstytucje z okresu międzywojennego. Gdańskie Studia Prawnicze, VI, 256–260.
  • Kitschelt, H. (1999). Post-Communist Party Systems. Competition, Representation, and Inter-Party Cooperation. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Kozłowska, J. (2015). Ideologia narodowa na Litwie (Związek Narodowców) a polityka zagraniczna Litwy w okresie międzywojennym. W: I. M. Matusiak, A. NaruszewiczDuchlińska (red.). Idee i wartości w języku i kulturze (s. 52–61). Olsztyn: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
  • Krupavičius, A. Litewski semiprezydencjalizm: korzenie, konstrukcja, wyzwania. Pobrane z: http://www.forum-pl-lt.com/index.php/pl/polityka-wewnetrzna/10-algis-krupavicius-litewski-semiprezydencjalizm-korzeniekonstrukcja-wyzwania.
  • Krupavičius, A., Lukošaitis, A. (2004). Lietuvos politinė sistema: sąranga ir raida, Kaunas.
  • Kurier Wileński, 95, 16 maja 1992 r.
  • Lietuvos konstitucija V. Ž. nr 608, eil. 4271 1938-V-12.
  • Lietuvos Respublikos politinių partijų įstatymas (1990). Valstybės žinios, 29 (692,).
  • LLRA-KŠS (2020). Lietuvos Lenkų Rinkimų Akcija – Krikščioniškų Šeimų Sąjunga. “Programa.” Official party website. Accessed 16 January 2021. http://www.awpl.lt/?page_id=60&lang=lt.
  • Lukošaitis, A. (1998). Parlamentas ir parlamentarizmas nepriklausomoje Lietuvoje. 1918 – 1940 ir 1990 – 1997. W: Algis Krupavičius (red.). Seimo rinkimai 96: trečiasis „atmetimas” (s. 3–40). Vilnius: Tvermė.
  • Lukošaitis, A. (1997). Modernios partinės sistemos formavimosi etapai Lietuvoje. W: Algimantas Jankauskas ir Egidijus Kūris (red.). Lietuvos politinės partijos ir partinė Sistema (92–128). Kaunas: Naujasis lankas.
  • Łossowski, P. (2005). Kraje bałtyckie w latach przełomu 1934–1944. Warszawa: Wydawnictwo: PAN.
  • Łossowski, P. (2001). Litwa – Historia, Historia państw świata XX wieku. Warszawa: TRIO.
  • Maksimaitis, M. (2005). Lietuvos valstybės konstitucijų istorija: XX a. pirmoji pusė. Vilnius: Justitia.
  • Malużinas, M. (2022). Pozycja ustrojowa prezydenta w systemie parlamentarnym i semiprezydenckim w świetle konstytucji litewskich z 1922 r. i 1992 r. Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 1(65), 173–183. DOI. 10.15804/ppk.2022.01.13.
  • lt. (2020). Seimo Rinkimai 2020. Pobrane z: https://www.manobalsas.lt/testas/testas.php?tst=40.
  • Matakas, J. (1999). Rinkimai ir plebiscitai, iš Šiuolaikinė valstybė: vadovėlis, Kaunas.
  • McHale, V.E. (1986). The party systems of the Baltic states: A comparative European perspective. Journal of Baltic States, 17 (4.11), 295–312.
  • Miller, A. (1930). Nowa konstytucja państwa litewskiego. Warszawa.
  • Norkus, Z. (2012). Kada Lietuvoje buvo daugiau demokratijos? Pirmosios ir Antrosios Lietuvos Respublikų politinių režimų palyginimas. Politologija, 67(4), 3–60.
  • Ochmański, J. (1990). Historia Litwy. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
  • Palidauskaitė, J. (1997). Lietuvos politinė kultūra: Lietuvos politinės kultūros raida valstybingumo atkūrimo ir įtvirtinimo laikotarpiu. Kaunas.
  • Papla, M. (2010). System partyjny Litwy. W: B. Kosowska-Gąstoł (red.). Systemy partyjne państw Unii Europejskiej (s. 193–206). Kraków: Wydawnictwo UJ.
  • Polskie 500 plus zainspirowało litewskie władze (2020). Pobrane z: https://wiadomosci.radiozet.pl/Polska/Rodzina-500-plus.Litewski-rzad-wprowadzil-swiadczenia-dla-dzieci.
  • Prokop, K. (2009). Konstytucyjny system organów państwowych Republiki Litewskiej w pierwszych latach niepodległości (1918–1926). Miscellanea Historico-Iuridica, VIII, 89–108.
  • Ramonaitė, A. (2020). Mapping the political space in Lithuania: the discrepancy between party elites and party supporters. Journal of Baltic Studies, 51(4), 1–20, 477–496. DOI: 10.1080/01629778.2020.1792521.
  • Ramonaitė A., Jokubaitis A., Kavaliauskaitė J., Morkevičius V., Vinogradnaitė I., Žiliukaitė R. (2009). Partinės demokratijos pabaiga? Politinis atstovavimas ir ideologijos. Vilnius: Versus Aureus.
  • Römeris, M. (1990). Lietuvos konstitucinės teisės paskaitos. Vilnius: Mintis.
  • Römer, M. (1921). Litewskie stronnictwa polityczne. Wilno.
  • Römer, M. (1939). Organizacja władzy politycznej w rozwoju konstytucyjnym Republiki Litewskiej, Wydawnictwa Grup Polskich Porozumień Prawniczych z Zagranicą, 4, 45–58.
  • 5 lipca 2000 r., 155.
  • Sartori, G. (1976). Parties and Party Systems: A Framework for Analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Seimo Rinkimai (2016/2017). Z. Vaigauskasa (red.). Lietuvos Respublikos vyriausioji rinkimų komisja. Vilnius.
  • Skipitis, R. (1961). Nepriklausomą Lietuvą statant, atsiminimai. Chicago: Terra.
  • Truska, T. (2004). Parlamentarizmo I Lietuvos Respublikoje (1918–1940 m.) bruožai. Parlamento studijos, 2, 62–93. 
  • Truska, T. (2007). IV Seimas (1936–1940). Lietuvos Respublikos Seimų I (1922–1923), (1923–1926), III (1926–1927), IV (1936–1940) narių biografinis žodynas, sud. A. Ragauskas ir M. Tamošaitis, VPU l-kla. Vilnius. 578–613.
  • Von Rauch, G. (1987). The Baltic states. The years of independence. Estonia, Latvia, Lithuania. 1917–1940. London: C. Hurst & Company.
  • Vardys, V. (1993). Lietuvos politinė kultūra ir laiko reikalavimai. Kaunas.
  • Vardys, V., Sedaitis, J. B. (1978). Lithuania. The Rebel Nation.
  • Varakauskaitė, E. (2012). Demokratija ir autoritarizmas tarpukario Lietuvoje: sisteminė atvejo. Vilnius.
  • Vinogradnaitė, I. (2012). Istorija kaip politinio mąstymo veiksnys. W: R. Lopata (red.). Tarp tautos ir valstybės: politikų istorijos sampratos (s. 455–480). Vilnius: Viniaus univeristetas.
  • lt. (2020). Pobrane z: https://www.vrk.lt/rinkimai.
  • Valstybės Žinios (1992). 33–1014.
  • Vyriausybės Žinios (1992). 100, 6 VIII.
  • Zieliński, J. (2004). Instytucjonalizacja przemian ustrojowych na Litwie, Łotwie i w Estonii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
  • Zakon Litovskoj Republiki o wyborach Sejmu Litovskoj Riepubliki ot 19 IV 1992 g., Wiedomosti Litovskoj Riespubliki (1992). 22.
  • Zakon Litovskoj Riespubliki ob izmienienii zakona o wyborach Sejma Litowskoj Riespubliki ot 27 VI 1996. Wiedomosti Litowskoj Riespubliki (1996), 24 (poz. 424).
  • Zakrzewski, A. (2000). Konstytucja Republiki Litewskiej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
  • Zakrzewski, A. (2006). Wstęp. W: Konstytucja Litwy. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.

Second Republic of Lithuania First Republic of Lithuania II Republika Litewska I Republika Litewska party system , system wyborczy system partyjny konstytucja Constitution electoral system

Message to:

 

 

© 2017 Adam Marszałek Publishing House. All rights reserved.

Projekt i wykonanie Pollyart