Głód jako narzędzie polityczne – potencjał wykorzystania przez władze reżimów totalitarnych

Famine as a political tool – the potential for use by the authorities of totalitarian regimes

The phenomenon of long-term malnutrition has very serious physiological and psycho-social effects. In addition to impairing the immune system and physically weakening the body, starvation causes aggression, apathy and alienation of individuals. Famine-affected communities are atomised and individuals functioning within them are incapable of building interpersonal relationships. Given the consequences that the phenomenon of hunger causes for individuals and communities, it can be a political tool used by the authorities of totalitarian regimes. The paper presents experiments showing the physiological and psycho-social consequences of hunger sickness and then juxtaposes their results with socio-anthropological concepts of totalitarianism. On the basis of the analysis conducted in the paper, it is shown that there is a significant correlation between the social consequences of hunger and the social character of totalitarianism. Drawing on these considerations, the paper identifies areas where hunger can be used as a political tool by the authorities of non-democratic states.

Zjawisko długotrwałego niedożywienia ma bardzo poważne skutki fizjologiczne i psycho-społeczne. Głód, obok upośledzenia układu immunologicznego i fizycznego osłabienia organizmu, powoduje agresję, apatię i alienację jednostek. Społeczności dotknięte chorobą głodową są zatomizowane, a jednostki funkcjonujące wewnątrz nich są niezdolne do budowania relacji interpersonalnych i współdziałania. Z uwagi na konsekwencje, jakie powoduje zjawisko głodu dla jednostek i wspólnot, może być ono narzędziem politycznym stosowanym przez władze reżimów totalitarnych. W artykule przedstawione zostały eksperymenty ukazujące fizjologiczne i psycho-społeczne konsekwencje choroby głodowej, a następnie ich wyniki zestawione zostały ze społeczno-antropologicznymi koncepcjami totalitaryzmu. Na podstawie przeprowadzonej analizy wykazane zostało, że istnieje istotna korelacja pomiędzy społecznymi konsekwencjami głodu a społecznym charakterem totalitaryzmu. Na bazie niniejszych rozważań w artykule wskazane zostały obszary, w których możliwe jest zastosowanie głodu jako narzędzia politycznego przez władze państw niedemokratycznych.

BIBLIOGRAFIA:

• Almond, G., Verba, S. (1963). Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations. Princeton: Princeton University Press.
• Apfelbaum, E. [i in.] (1946). Choroba głodowa: badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim z roku 1942. Warszawa.
• Arendt, H. (1989), Korzenie totalitaryzmu. Tłum. D. Grinberg, M. Szawiel. Warszawa.
• Arendt, H. (1991). O rewolucji. Tłum. M. Godyń. Kraków.
• Baker, D., Keramidas, N. (2013). The psychology of hunger. Monitor on Psychology, 44(9).
• Banaś, M. (2020). Dystopie we współczesnej literaturze pięknej: socjologiczna analiza zjawiska na przykładzie dystopijnych powieści Margaret Atwood. Praca doktorska. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Bendikowski, T. (2021). Przeżyj rok w średniowieczu. Tłum. D. Guzik. Kraków.
• Conley, A. de Wall (2019). The Purposes of Starvation. Historical and Contemporary Uses, Journal of International Criminal Justice, 17(4).
• Conquest, R. (1987). The Harvest of Sorrow: Soviet Collectivization and the Terror-Famine. Oxford: Oxford University Press.
• Dirks, R. (1980). Social Responses During Severe Food Shortages and Famine. Current Anthropology, 21(1).
• Dziak, W.J., Sajewski, K. (2016). Korea Północna. Wewnętrzne wektory trwania. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
• Ellman, M. (2005). The Role of Leadership Perceptions and of Intent in the Soviet Famine of 1931–1934. Europe–Asia Studies, 57(6).
• Fischer, H. (2022). The Warsaw ghetto hunger study. Pobrane z: https://hekint.org/2022/01/06/the-warsaw-ghetto-hunger-study.
• Forth A. (2017). Barbed-Wire Imperialism: Britain’s Empire of Camps, 1876–1903. University of California Press.
• Friedrich, C., Brzeziński Z. (1965). Totalitarian Dictatorship and Autocracy. Harvard University Press: Cambridge.
• Fromm, E. (2021). Ucieczka od wolności. Tłum. A. Ziemilski, O. Ziemilska. Wydawnictwo: Vis-a-Vis Etiuda.
• Gentile, G. (1928). The Philosophic Basis of Facism. Foreign Affairs, 6(2).
• Gilas T. (1976). Ruchy niepodległościowe na Kubie 1868–1898. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Gráda, C. (2009), Famine: a short history, Princeton University Press, New Jersey.
• Grzybowski, A., Pawlikowska-Łagód K. (2023). Izrael Milejkowski and Hunger Disease Study in the Warsaw Ghetto. Clinics in Dermatology, 41(1).
• Hogan, J.D. (2022). Twenty-Four Stories From Psychology. SAGE Publications. Inc., Thousand Oaks.
• Janczewska, M. (2009). Badania nad głodem w getcie warszawskim – problemy etyczne, Zagłada Żydów, 5.
• Kalm, L.M., Semba, R.D. (2005), They Starved So That Others Be Better Fed: Remembering Ancel Keys and the Minnesota Experiment. The Journal of Nutrition, 135(6).
• Keys A. [i in.] (1950), The biology of Human Starvation, Minneapolis.
• Konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny z dnia 12 sierpnia 1949 r.
• Konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych z dnia 12 sierpnia 1949 r.
• Kurvinen, J. (2016). Urodziny dyktatora. W cyrku Korei Północnej. Poznań: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Legutko, R. (2006). Totalitaryzm i dusza ludzka. W: M. Kumiński (red.). Totalitaryzm a zachodnia tradycja. Kraków.
• Marcus, D. (2003), Famine Crimes in International Law. American Journal of International Law, 97.
• Massry S.G., Smogorzewski, M. (2002). The Hunger Disease of the Warsaw Ghetto. American Journal of Nephrology, 22.
• Michalska, A., Sandorski, J. (1990). Międzynarodowa ochrona prawa do wyżywienia. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2.
• Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r., (Dz.U. 1977 nr 38 poz. 169).
• Myszczyszyn, J. (2014). Społeczne i gospodarcze konsekwencje zarazy ziemniaczanej w latach czterdziestych XIX w. Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku, 13.
• Persak, K. Badania nad chorobą głodową w getcie warszawskim. Sztetl. Pobrane z: https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/w/18-warszawa/104-teksty-i-wywiady/194355-badania-nad-choroba-glodowa-w-getcie-warszawskim, dostęp: 24.10.2023 r.
• Powszechna deklaracja w sprawie likwidacji głodu i niedożywienia z dnia 16 listopada 1974 r.
• Rosenberg, S.P. (2012). Genocide Is a Process, Not an Event. Genocide Studies and Prevention: An International Journal, 7(1).
• Rozenas, A., Zhukov, Y.M. (2019). Mass Repression and Political Loyalty: Evidence from Stalin’s “Terror by Hunger”. American Political Science Review, 113(2).
• Russell, S.A. (2011). Głód. Historia nienaturalna. Tłum. K. Orszulewska. Warszawa.
• Sample, E. (2022). Dossier: The Hunger Plan: The Holocaust, Resource Scarcity, and Preventing Genocide in a Changing Climate, Genocide Studies and Prevention: An International Journal, 16(1).
• Sinnreich, H. (2023). The Physical, Mental, and Social Effects of Hunger. W: Idem. The Atrocity of Hunger: Starvation in the Warsaw, Lodz, and Krakow Ghettos during World War II. Cambridge: Cambridge University Press.
• Snyder, T. (2018). Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem. Tłum. B. Pietrzyk. Kraków: Wydawnictwo Znak Horyzont.
• Sołżenicyn, A. (1990). Archipelag Gułag. Tłum. J. Pomianowski. Warszawa: Nowe Wydawnictwo Polskie.
• Turnbull, C. (1980). Ikowie, ludzie gór. Tłum. B. Kuczoborska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Turnbull, C. (1966). Tradition and Change in African Tribal Life. Cleveland; New York: The World Publishing Company.
• de Waal, A. (2018). Mass Starvation: The History and Future of Famine. Cambridge: Polity Press.
• Wiatr, J. (1999). Socjologia polityki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Ziegler, J. (2013). Geopolityka głodu. Tłum. E. Cylwik. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.