Proposals for the Separation of Church and State in the Public Debate in Poland During the 7th Term of the Polish Parliament

The Palikot’s Movement made the separation of church and state one of the pillars of its political communication and gained a significant electoral support. As a result, the government raised some of those issues, but its projects in this area were more moderate and only a fraction of them were ultimately implemented. In the analysed scope, the legislative initiatives of the Palikot Movement turned out to be ineffective. The Sejm quickly rejected some of them, while others did not enter the legislative process, which was a sign of the party’s low impact on legislation. Over time, as the parliamentary support base dissolved, the issue was gradually pushed to the background in public debate. It shows that in the Polish political system, opposition parties can introduce specific proposals into the public debate, but their ability to turn such matters into legislative initiatives is very limited.

Postulaty rozdziału Kościoła od państwa w polskiej debacie publicznej w okresie VII kadencji Sejmu RP

Ruch Palikota uczynił z rozdziału Kościoła od państwa jeden z filarów swojej komunikacji politycznej i zyskał dzięki temu znaczne poparcie wyborcze. W rezultacie niektóre z tych kwestii poruszył także rząd Donalda Tuska, jednak jego projekty w tej dziedzinie były bardziej umiarkowane i tylko część z nich została zrealizowana. W analizowanym zakresie inicjatywy legislacyjne Ruchu Palikota okazały się nieskuteczne. Część z nich została szybko odrzucona przez Sejm, część w ogóle nie weszła do procesu legislacyjnego, co świadczyło o niewielkim wpływie partii na ustawodawstwo. Z czasem, w miarę rozpadu poparcia parlamentarnego, kwestia ta była stopniowo spychana na dalszy plan w debacie publicznej. Analizowany przypadek jest jednym z wielu, które pokazują, że w polskim systemie politycznym partie opozycyjne mogą wprowadzać do debaty publicznej konkretne propozycje, ale ich możliwości przekuwania takich spraw w inicjatywy legislacyjne są bardzo ograniczone.

BIBLIOGRAFIA:

• Bernaciński, Ł. (2019). Wydatkowanie środków z funduszu kościelnego w XXI wieku. Łódzkie Studia Teologiczne, 28(3), 49–60.
• Boni zlikwiduje Fundusz Kościelny? „Jest pole kompromisu. Omawiamy szczegóły”. (2012, May 23). Wprost. Retrieved from: https://biznes.wprost.pl/gospodarka/324112/boni-zlikwiduje-fundusz-koscielny-jest-pole-kompromisuomawiam.html.
• Borecki, P. (2008). Geneza modelu stosunków państwo-Kościół w konstytucji RP. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Borecki, P. (2014). Prawodawstwo wyznaniowe z  okresu II Rzeczypospolitej we współczesnym polskim systemie prawnym. Studia Prawa Publicznego, 8(4), 61-81.
• Borecki, P. (2018). Zmiana przepisów wyznaniowych konstytucji RP z 1997 r. Studia Iuridica, 72, 71–82.
• CBOS.  (2011). Wyborcy Ruchu Palikota. Komunikat z badań. Retrieved from: https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2011/K_149_11.PDF, BS 149/2011.
• Draguła, A. (2011, October 11). Hodowanie Palikota. Więź. Retrieved from: https://wiez.pl/2011/10/11/hodowanie-palikota/.
• Google Trends (2023). Retrieved from: https://trends.google.pl/trends/explore?date=2010-01-02%202023-03-11&geo=PL&q=%2Fm%2F016lgk,%2Fg%2F122_y2ny,krzy%C5%BC%20w%20sejmie.
• Fordoński, A. (2021). Katolicyzm jako czynnik polaryzujący w głównych konfliktach światopoglądowych w Polsce w latach 1989-2011. Płock: Wydawnictwo Naukowe Mazowieckiej Uczelni Publicznej w Płocku.
• Gancarczyk, M. (2012, March 22). Szkoda. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://gosc.pl/doc/1109982.Szkoda.
• Gądek J. (2011, October 26). Ksiądz już szkoły nie poświęci. Onet. Retrieved from: https://wiadomosci.onet.pl/kiosk/ksiadz-juz-szkoly-nie-poswieci/s0yc5.
• Gracz, A. (2012, February 27). Ordynariat na celowniku. Radio Maryja. Retrieved from: https://www.radiomaryja.pl/bez-kategorii/ordynariat-na-celowniku/.
• Grajewski, A. (2011, December 1). Stary dług. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://gosc.pl/doc/1019343.Stary-dlug.
• Grajewski, A. (2012a, May 17). Co dalej z Funduszem? Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/1155016.Co-dalej-z-Funduszem/2.
• Grajewski, A. (2012b, November 29). Protokół rozbieżności. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/1374457.Protokol-rozbieznosci/2.
• Grajewski, A. (2012c, November 22). Przełamanie impasu? Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/1366522.Przelamanie-impasu/1.
• Grajewski, A. (2012d, March 1). Sprawdzian. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/1091282.Sprawdzian/2.
• Grajewski, A. (2012e, March 22). Rozmawiamy dalej. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/1110349.Rozmawiamy-dalej.
• Grajewski, A. (2013a, February 28). Odpis zamiast Funduszu, Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/1467925.Odpis-zamiast-Funduszu/2.
• Grajewski, A. (2013b, November 7). Sprawy sporne pozostały. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/1766904.Sprawy-sporne-pozostaly.
• Grajewski, A. (2013c, July 7). Zmarnowana okazja. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/1624129.Zmarnowana-okazja.
• Jagodziński, S. (2012, February 27). Skok na ordynariat. Radio Maryja. Retrieved from: https://www.radiomaryja.pl/bez-kategorii/ordynariat-na-celowniku/.
• Kacprzak, I. (2013, February 7). Fikcja z kapelanami. Rzeczpospolita. Retrieved from: https://www.rp.pl/sluzby/art13248691-fikcja-z-kapelanami.
• Krzyż w Sejmie nie narusza wolności sumienia – jest wyrok sądu (2013a, December 9). Polskie Radio. Retrieved from: https://polskieradio24.pl/5/3/Artykul/999098,krzyzw-sejmie-nie-narusza-wolnosci-sumienia-jest-wyrok-sadu.
• Kosowska-Gąstoł, B., & Sobolewska-Myślik, K. (2019a). Do Entrepreneurial Parties Make any Difference for Polish Politics? The Case of the Palikot Movement and Kukiz’15. Athenaeum. Polish Political Science Studies, 63(3), 92–116. https://doi. org/10.15804/athena.2019.63.07.
• Kosowska-Gąstoł B., & Sobolewska-Myślik, K. (2019b). New parties in the Polish party system 2011–2018: The Palikot Movement, Kukiz’15 and the Modern Party of Ryszard Petru as genuinely new parties? Central European Journal of Politics, 5(1).
• Krippendorff, P. (2004). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology. Newbury Park: Sage Publications.
• Kowalczyk, D. (2012, March 8). Polityka wobec Kościoła. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/1097928.Polityka-wobec-Kosciola.
• Kowalczyk, K. (2012). Partie i ugrupowania parlamentarne wobec Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1989-2011. Szczecin: Wydawnictwo Zapol.
• Kowalczyk, K. (2018). Kościół katolicki w Polsce jako podmiot oddziałujący na system polityczny. Casus regulacji prawnych o zapłodnieniu pozaustrojowym in vitro. Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne, 57(1), 7-19. DOI: 10.15804/athena.2018.57.01.
• Łoziński, B. (2014a, October 9). Obyczajowe ewolucje Tuska. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/2190502.Obyczajowe-ewolucje-Tuska.
• Łoziński, B. (2014b, August 21). Skąpcy z „Wyborczej”. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/2126497.Skapcy-z-Wyborczej.
• Łoziński, B. (2014c, August 13). Totalitarna lewica. Gość Niedzielny. Retrieved from: https://www.gosc.pl/doc/2117226.Totalitarna-lewica/2.
• Modrzejewski, A. (2021). Kościół i religia w strategii wyborczej Ruchu Palikota. In A. Turska-Kawa & W. Wojtasik (eds.), Wybory parlamentarne 2011 (pp. 301–310). Sosnowiec: REMAR Wojciech Wciślak.
• Mojak, R. (2003). Zasada autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania w stosunkach między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. In W. Skrzydło (ed.), Polskie prawo konstytucyjne (pp. 111–114). Lublin: Oficyna Wydawnicza Verba.
• Orzeszyna, K. (2007). Podstawy relacji miedzy Państwem a kościołami w konstytucjach państw członkowskich i traktatach Unii Europejskiej. Studium prawnoporównawcze. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Państwowa Komisja Wyborcza. (2011). Wybory do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Retrieved form: https://wybory2011.pkw.gov.pl/wyn/pl/000000.html#tabs-1.
• Pawlicka, A. (2014, July 28-August 3). Kościelny rachunek jest już spłacony. Powinniśmy wypowiedzieć konkordat. W przeciwnym razie Polska stanie się państwem fundamentalistycznym – mówi Wiktor Osiatyński. Newsweek.
• Pietrzak, M. (2010). Polityka wyznaniowa III Rzeczypospolitej w latach 1990–2001 (próba diagnozy). Acta Universitatis Wratislaviensis, 3270, 365–377.
• Platforma Obywatelska. (2011). Następny krok. Razem. Program Wyborczy 2011. Retrieved from: https://bs.sejm.gov.pl/F?func=direct&local_base=BIS04&doc_number=000000969.
• Prawosławny Metropolita Warszawski i Całej Polski. (2012). [An opinion on a bill]. Retrieved from: https://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/39BBD741A1033F9EC1 2579CF003AC4D9/%24File/256-001.pdf.
• Rada Ministrów. (2013). Stanowisko Rządu do druku 1109. Retrieved from: https://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/9E244C0F7C2467F1C1257BE8004212E1/%24File/1109-s.pdf.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2011a). Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego oraz niektórych innych ustaw. Retrieved from: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=255.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2011b). Sprawozdanie Stenograficzne z 1. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 18 listopada 2011 r. (trzeci dzień obrad). Retrieved from: https://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter7.nsf/0/B635A8E7E273395DC125794D000DA7A6/%24File/1_c_ksiazka.pdf.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2012a). Zapytanie nr 2419 do prezesa Rady Ministrów w  sprawie redukcji liczby etatów kapelanów w  służbach mundurowych. Retrieved from: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=7DE1DE8D&view=null.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2012b). Projekt ustawy o zmianie ustawy – kodeks karny. Uzasadnienie, druk 240. Retrieved from: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.xsp?nr=240.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2012c). Sprawozdanie Stenograficzne z 11. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 28 marca 2012 r. Retrieved from: https://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter7.nsf/0/6725CB2FEFF353E7C12579D000126BBC/%24File/11_a_ksiazka.pdf.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2012d). Projekt ustawy o zmianie ustawy o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego oraz niektórych innych ustaw, Uzasadnienie, druk 256. Retrieved from: https://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/46CE3E47BD 5B4A7CC12579C80040FC5F/%24File/256.pdf.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2012e). Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego oraz niektórych innych ustaw, druk nr 1109. Retrieved from: https://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/2F34CA7E66A32A 8FC1257B17003C0872/%24File/1109.pdf.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2012f). Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny, druk 383. Retrieved from: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/ PrzebiegProc.xsp?nr=383.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2013a). Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji – z upoważnienia prezesa Rady Ministrów – na zapytanie nr 2419 w sprawie redukcji liczby etatów kapelanów w służbach mundurowych. Retrieved from: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=24A8CB30.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2013b). Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, druk 2171. Retrieved from: https://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/FD2448BBBCFA0CEEC1257C890038152D/%24File/2171.pdf.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2014a). Projekt ustawy o zmianie ustawy – kodeks karny. Uzasadnienie, druk 2677. Retrieved from: https://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/6993DFE7DEB35C0CC1257D410036BBBB/%24File/2677.pdf.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2014b). Opinia prawna w sprawie projektu ustawy o  zmianie ustawy o  gwarancjach wolności sumienia i  wyznania, druk 2171. Retrieved from: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/opinieBAS.xsp?nr=2171.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2014c). Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny, druk 2357. Retrieved from: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2357.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2014d). Projekt uchwały w sprawie naruszania zasady autonomii i niezależności Państwa i Kościoła, druk 2612. Retrieved from: https://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/4D9AB7B8BFD45AB0C1257D170026586F/%24File/2612.pdf.
• Sąd Najwyższy, Biuro Studiów i Analiz. (2012). Opinia w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny, Warszawa 12.03.2012, BSA II – 021 – 62/12. Retrieved from: https://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/AEF9D24C3605 D3BBC12579C100524853/%24File/240.pdf.
• Seklecka, A. (2016). Analiza treści, In R. Bäcker, M. Wincławska, J. Rak, L. Czechowska, G. Gadomska, J. Gajda, K. Gawron-Tabor, M. Giedz, D. Kasprowicz, M. Mateja, B. Płotka, A. Seklecka, W. Szewczak, J. Wojciechowska, (eds.), Metodologia badań politologicznych (pp.161-184). Warszawa: Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych.
• Sojusz Lewicy Demokratycznej. (2011). Jutro bez obaw – program dla Polski. Warszawa: Rada Krajowa SLD,
• Stanisz, P. (2007). The principles of the relationship between Church and State in the Constitution of the Republic of Poland of 2nd April, 1997. Soter. 50(7), 129–141.
• Stowarzyszenie Ruch Poparcia Palikota (2011). Nowoczesna Polska. Retrieved from: https://bs.sejm.gov.pl/F?func=direct&local_base=BIS04&doc_number=000000432.
• Szewczyk, M. (2013). Wybrane problemy związane z realizacją konstytucyjnej zasady rozdziału Kościoła od państwa w III Rzeczypospolitej. Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 14(2), 91–118.
• Szymanek, J. (2006). Prawo wyznaniowe w praktyce III RP. Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, 68(1), 93–109.
• Ścigaj, P. Bukowski, M. (2012). Zastosowanie analizy zawartości w badaniach politologicznych. Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne, 36, 11-27.
• Tabak, A. (2018). Fundamentalne zasady instytucjonalnych relacji państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi w świetle art. 25 Konstytucji RP z 1997 r. Annales Universitatis Maria Curie-Skłodowska. Sectio G, 55(2), 265–281. DOI: 10.17951/g.2018.65.2.265-281.
• Tusk: nasz rząd nie będzie się kłaniał związkowcom, ani klękał przed księdzem, (2011, June 11). Gazeta Prawna. Retrieved from: https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/522519,tusk-nasz-rzad-nie-bedzie-sie-klanial-zwiazkowcom-aniklekal-przed-ksiedzem.html.
• Tusk: Likwidacja Funduszu Kościelnego nie jest atakiem na Kościół, (2012, February 22). Newsweek. Retrieved from: https://www.newsweek.pl/polska/tusk-likwidacjafunduszu-koscielnego-nie-jest-atakiem-na-kosciol/8jp3wxd.
• Tusk o likwidacji Funduszu Kościelnego: Nie chcemy dokuczyć Kościołowi. (2012, March 22). Newsweek. Retrieved from: https://www.newsweek.pl/polska/premierdonald-tusk-o-likwidacji-funduszu-koscielnego/zeg858z.
• Tusk: połowa kapelanów straci pracę w wojsku. (2012, February 24). Polskie Radio. Retrieved from: https://www.polskieradio.pl/68/3/Artykul/547382%2CTuskpolowa-kapelanow-straci-prace-w-wojsku.
• Wasiuta, M. (2015). Populizm Ruchu Palikota. Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne, 45(1), 157-175.
• Wójcik, M. (2014). Boskie etaty. Duży Format, 1090(32), 4–5. Zieliński, T. (2020). Rozdział kościoła i państwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.