Comments on the Issue of the Institution of a Nationwide Referendum in Poland: The Case of the Referendum of 6 September 2015

  • Author: Joanna Marszałek-Kawa
  • Institution: Nicolaus Copernicus University in Toruń
  • Year of publication: 2017
  • Source: Show
  • Pages: 54-74
  • DOI Address: https://doi.org/10.15804/athena.2017.56.04
  • PDF: apsp/56/apsp5604.pdf

Polish politicians of different political options, especially while proposing new reforms, declare that citizens should have a say in many issues under discussion. In reality, however, instruments of direct democracy stipulated by the Polish constitution (The Constitution of the Republic of Poland, 1997) and laws are not frequently applied (see: people’s initiative, social consultations), both due to Polish people’s low degree of public activity and because of the lack of parliamentary customs and the authorities’ accompanying lack of willingness to work out new solutions by way of serious debate and considering the society’s ambitions and expectations, also those representing positions others than those of the government majority.
The aim of this paper is to discuss the institution of a referendum in Poland and to present the approach of the Polish political class to the institution of a nationwide referendum using the example of the referendum of 6 September 2015. We also discuss the history of this institution in Poland and address the issue of its legal foundations, as well as present arguments of the followers and opponents of this form of direct democracy. It is also necessary to analyse the motives behind the initiating entity’s decision concerning the organisation of a nationwide referendum from a broader perspective and to evaluate its implications in the sphere of politics.

UWAGI NA TEMAT INSTYTUCJI REFERENDUM OGÓLNOKRAJOWEGO W POLSCE NA PRZYKŁADZIE REFERENDUM Z 6 WRZEŚNIA 2015 R.

Polscy politycy reprezentujący różne barwy partyjne w procesie planowania kolejnych reform i zmian jednogłośnie deklarują, że obywatele powinni mieć zagwarantowany głos w debacie publicznej. W rzeczywistości jednak instrumenty demokracji bezpośredniej, które wprowadzają przepisy obowiązującego prawa, nie są z reguły stosowane (patrz np. inicjatywa obywatelska, konsultacje społeczne w procesie ustawodawczym). Wśród powodów tego stanu rzeczy można w szczególności wskazać na niski poziom aktywności politycznej Polaków oraz kulturę polityczną przejawiającą się w postaci braku zwyczajów parlamentarnych lub dobrej woli większości rządzącej w zakresie inicjowania współpracy przy tworzeniu nowych rozwiązań prawnych.
Celem niniejszego artykułu jest omówienie instytucji referendum w Polsce na przykładzie referendum z 6 września 2015 r. Przedmiot rozważań będą stanowić uregulowania prawne dotyczące jego przeprowadzenia oraz prezentacja argumentów zwolenników i przeciwników wykorzystania tej formy demokracji bezpośredniej w obliczu trwającej kampanii wyborczej. Analizie zostaną poddane także motywy, które towarzyszyły decyzji prezydenta RP o zorganizowaniu w 2015 r. referendum ogólnokrajowego. Ocena będzie dotyczyć także jego politycznych skutków.

REFERENCES:

  • A.V. Dicey to Lord Salisbury. (1892, 11 November). Salisbury Papers. Quoted in: R.A. Cosgrove (1981), The Rule of Law: Albert Venn Dicey, Victorian Jurist. London: Palgrave Macmillan.
  • Adam, T. (2016). Fasadowość instytucji referendum ogólnokrajowego – wybrane zagadnienia. In: B. Tokaj, A. Feja-Paszkiewicz, B. Banaszak (eds.), Aktualne problemy referendum. Warszawa: Krajowe Biuro Wyborcze.
  • Antoszewski, A., Herbut, R. (eds.). (1997). Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Banaszak, B., Preisner, A. (1996). Prawo konstytucyjne. Wprowadzenie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  • Berkowska, I. (2015). Krzysztof Skotnicki: Takie referendum to psucie demokracji. Gościem Doroty Matyjasik w Rozmowie Dnia był profesor Krzysztof Skotnicki, prezes Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego, Uniwersytet Łódzki. Retrieved from:
    https://www.radiolodz.pl/posts/17845-krzysztof-skotnicki-takie-referendum-topsucie-demokracji.
  • Chapter IV of the Constitution of the RP of 2 April 1997, Journal of Laws 199, No. 78, item 483, art. 125.
  • Co drugi Polak nie wie, o co chodzi w referendum 6 września. Frekwencja? 32 proc. [Sondaż CBOS]. (2015). Retrieved from: http://wyborcza.pl/1,76842,18680874,codrugi-polak-nie-wie-o-co-chodzi-w-referendum-6-wrzesnia.html.
  • Co wynika z referendalnego pytania o JOW-y? Ekspert: „Niewiele. Jest niekonkretne”. (2015). Retrieved from: http://wyborcza.pl/10,145798,18680838,co-wynika-zreferendalnego-pytania-o-jow-y-ekspert-niewiele.html.
  • Czaplicki, K.W., Dauter, B., Kisielewicz, A., Rymarz, F. (2007). Ustawa o referendum lokalnym. Komentarz. Warszawa: ABC Wolters Kluwer.
  • Eckhardt, K. (n.d.). Instytucja obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej w Rzeczypospolitej Polskiej. Retrieved from: www.wspia.eu/file/15777/09-ECKHARDT.pdf.
  • Gallagher, M., Uleri, P.V. (eds.). (1996). The Referendum Experience in Europe. London: Palgrave Macmillan.
  • Garlicki, L. (2001). Komentarz do art. 125 Konstytucji. In: L. Garlicki (ed.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Vol. II. Warszawa: Kancelaria Sejmu.
  • Górka, K., Litwin, T. (eds.). (2008). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Próba oceny i podsumowania z perspektywy dziesięciolecia stosowania: zbiór materiałów z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Kraków, 30 – 31 marca 2007 roku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  • Grabowska, S. (2009). Formy demokracji bezpośredniej w wybranych państwach europejskich. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
  • Henryk Wujec o referendum: decyzja została podjęta w ferworze walki politycznej. (2015). Retrieved from: http://www.polskieradio.pl/7/473/Artykul/1491614,Heno.yk–Wujec–o–referendum–decyzja–zostala–podjeta–w–ferworze–walki–politycznej.
  • Citizen Bills. (n.d.). Retrieved from: orka.sejm.gov.pl/proc6.nsf.
  • Jabłoński, M. (1999). Ogólna charakterystyka instytucji referendum ogólnokrajowego po uchwaleniu nowej Konstytucji RP. Acta Universitatis Wratislaviensis, No. 2142, Przegląd Prawa i Administracji, 42, p. 135 – 152.
  • Jabłoński, M. (2001). Referendum ogólnokrajowe w polskim prawie konstytucyjnym. Acta Universitatis Wratislaviensis, No. 2331, Prawo, 274.
  • Jabłoński, M. (2002a). Referendum i inne instytucje demokracji bezpośredniej. Przegląd Prawa i Administracji, 51.
  • Jabłoński, M. (2002b). Obywatelskie prawo inicjatywy ustawodawczej. In: B. Banaszak, A. Preisner (eds.), Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP. Warszawa: C.H. Beck.
  • Jabłoński, M. (2014a). Prawo do udziału w referendum. In: M. Jabłoński (ed.), Realizacja i ochrona konstytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym (p. 395 – 420). Wrocław: E–Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka
    Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Retrieved from: http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/53669/23_Mariusz_Jablonski.pdf.
  • Jabłoński, M. (2014b). Realizacja i ochrona konstytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu
    Wrocławskiego. Retrieved from: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/52906/Realizacja_i_ochrona_konstytucyjnych_praw.pdf.
  • Jarosz, Z. (1994). Instytucja referendum w procesie stanowienia ustaw. In: J. Trzciński (ed.), Postępowanie ustawodawcze w polskim prawie konstytucyjnym (p. 271 – 292). Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
  • Journal of Laws. (1997). No. 78, item 483.
  • Journal of Laws. (2000). No. 88, item 985.
  • Journal of Laws. (2003). No. 57, item 507.
  • Journal of Laws. (2009). No. 56, item 458.
  • Journal of Laws. (2014). item 1195.
  • Journal of Laws. (2016). item 1579.
  • Journal of Laws. (n.d.). No. 15, item 105.
  • Komorowski: Referendum zostało sierotą po przegranych przeze mnie wyborach. Myślałem, że Paweł Kukiz… (2015). Retrieved from: http://wyborcza.pl/1,75398,18798958,komorowski-referendum-zostalo-sierotapo-przegranych-przeze.html.
  • Kucherenko, P.A., Sangadzhiev, B.V., Velibekov, M.C. (2016). Legal Nature and Functions of Referendum in Constitutional Law Theory. International Journal of Environmental & Science Education, 11(6), p. 8764 – 8770.
  • Leszczyńska, K. (2010). Referendum i obywatelska inicjatywa ustawodawcza w Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej. In: M. Marczewska-Rytko (ed.), Stan i perspektywy demokracji bezpośredniej w Polsce (p. 149 – 166). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
  • Linder, W. (1996). Demokracja szwajcarska: rozwiązywanie konfliktów w społeczeństwie wielokulturowym. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
  • M.P. (2014). item 529 and 707.
  • M.P. (2015). item 373, Section X, Postępowanie w sprawie referendum, art. 86 – 90.
  • M.P. (2016). item 1178, art. 65 – 68.
  • Malaparte, C. (2004). Zamach stanu. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Duet.
  • Marczewska-Rytko, M. (2001). Demokracja bezpośrednia w teorii i praktyce politycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
  • Marczewska-Rytko, M. (2010). Szwajcarski model demokracji bezpośredniej. In: M. Marczewska-Rytko (ed.), Stan i perspektywy demokracji bezpośredniej we współczesnym świecie (p. 323 – 345). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii
    Curie-Skłodowskiej.
  • Mikesell, J.L., Blair, J.P. (1974). An Economic Theory of Referendum Voting: School Construction and Stock Adjustment. Public Finance Review, 2(4), p. 395 – 410. Retrieved from: http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/109114217400200401.
  • Musiał-Karg, M. (2008). Referenda w państwach europejskich jako instytucja demokracji bezpośredniej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
  • Nurmi, H. (1997). Referendum Design: An Exercise in Applied Social Choice Theory. Scandinavian Political Studies, 20(1), p. 33 – 52. Retrieved from: https://tidsskrift.dk/index.php/scandinavian_political_studies/article/view/13308/25363.
  • Oficjalne wyniki referendum. Frekwencja 7,8 proc. (2015). Retrieved from: http://www.se.pl/wiadomosci/polityka/referendum-dochodzi-do-kolejnych-incydentowrelacja-na-zywo_673215.html.
  • Opinie prawne w przedmiocie zgodności z Konstytucją RP materii pytań zawartych w projekcie postanowienia Prezydenta RP o zarządzeniu referendum (druk senacki nr 1054). (2015). Opinie i Ekspertyzy, OE-239. Warszawa: Kancelaria Senatu.
    Biuro Analiz i Dokumentacji. Retrieved from: http://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/3240/plik/oe239_inter.pdf.
  • Pawłowicz, K. (2015). Pytania bezzasadne, nieprecyzyjne, niekonstytucyjne. Opinia prawna na temat prezydenckiej propozycji zmiany Konstytucji i przeprowadzenia referendum. Retrieved from: http://wpolityce.pl/polityka/245006-pytania-bezzasadne-nieprecyzyjne-niekonstytucyjne-opinia-prawna-na-temat-prezydenckiejpropozycji-zmiany-konstytucji-i-przeprowadzenia-referendum.
  • Pietrzak, M. (1997). Demokracja reprezentacyjna i bezpośrednia w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. In: M.T. Staszewski (ed.), Referendum konstytucyjne w Polsce. Warszawa: ISP PAN.
  • Podolak, M. (2015). Demokracja bezpośrednia w myśli politycznej współczesnych polskich partii politycznych. Humanities and Social Sciences, 20(22), p. 175 – 192.
  • Prof. Nałęcz: Referendum utrupili liderzy partyjni. Zgodnym wysiłkiem. (2015). Retrieved from: http://wyborcza.pl/1,75398,18720516,prof-nalecz-referendum-utrupililiderzy-partyjni-zgodnym.html.
  • Qvortrup, M. (2015). A Tale of Two Referendums. Elite Manipulation or Civic Engagement? London: The Constitution Society. Retrieved from: https://www.consoc.org.uk/wp-content/uploads/2015/09/COSJ3706_Referendum_report_COMPLETE_18.09.15.pdf.
  • Rachwał, M. (2010). Demokracja bezpośrednia w procesie kształtowania społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
  • Rytel-Warzocha, A. (2011). Referendum ogólnokrajowe w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Warszawa: Kancelaria Sejmu. Wydawnictwo Sejmowe.
  • Sarnecki, P. (1978). Rząd a parlament Konfederacji Szwajcarskiej. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
  • Sartori, G. (1987). The Theory of Democracy Revisited. Chatham: Chatham House, p. 283. As cited by: M.T. Setala (1997), Theories of Referendum and the Analysis of Agenda-Setting, Thesis Submitted for the PhD-degree. London: The London School of Economics and Political Science.
  • Sejm przeżywa zalew obywatelskich ustaw. (2011). Retrieved from: http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/533022,sejm_przezywa_zalew_obywatelskich_ustaw.htm.
  • Setala, M.T. (1997). Theories of Referendum and the Analysis of Agenda-Setting, Thesis Submitted for the PhD-degree. London: The London School of Economics and Political Science.
  • Skrzypiński, D. (2010). Obywatelska inicjatywa ustawodawcza – polska praktyka parlamentarna. In: M. Marczewska-Rytko (ed.), Stan i perspektywy demokracji bezpośredniej w Polsce (p. 213 – 220). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
  • Tallian, L. (1977). Direct Democracy: An Historical Analysis of the Initiative, Referendum and Recall Process. Los Angeles: People’s Lobby Press.
  • The Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997 (1997). In: Journal of Laws, No. 78, item 483 with further changes.
  • The Referendum in Theory and Practice. (1924). Retrieved from: http://library.cqpress.com/cqresearcher/document.php?id=cqresrre1924072400.
  • The Regulation of the President of the RP of 29 November 1995 on Holding a Referendum on the Issue of Granting Property Rights to Citizens (1995). In: Journal of Laws, No. 138, item 685.
  • The Resolution of the Sejm of the RP of 21 December 1995 on the Issue of Holding a Referendum on Some Ways of Using State Assets (1995). In: Journal of Laws, No. 154, item 795.
  • Uziębło, P. (2003). Nowe regulacje prawne dotyczące referendum ogólnokrajowego w Polsce (wybrane zagadnienia). Retrieved from: http://pedrou.w.interiowo.pl/referendum_ogolno.pdf.
  • Wiszowaty, M.M. (2015). Opinia prawna dotycząca oceny zgodności z Konstytucją materii pytań zawartych w projekcie postanowienia Prezydenta RP o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum (druk senacki nr 899) – w szczególności pytania dotyczącego jednomandatowych okręgów wyborczych – z odniesieniem się do bieżących głosów konstytucjonalistów w tej kwestii. In: Projekt postanowienia Prezydenta RP o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum – opinie prawne (p. 23 – 40). Opinie i Ekspertyzy, OE-234. Warszawa: Kancelaria Senatu. Biuro Analiz i Dokumentacji. Retrieved from: https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/2965/plik/oe_234__2.pdf.
  • Witkowski, Z., Serowaniec, M. (2016). Klasa polityczna wobec instytucji referendum ogólnokrajowego w Polsce. In: B. Tokaj, A. Feja-Paszkiewicz, B. Banaszak (eds.), Aktualne problemy referendum (p. 133 – 143). Warszawa: Krajowe Biuro Wyborcze.
  • Zakończyło się referendum. Wyniki poznamy najwcześniej dziś po południu. (2015). Retrieved from: http://wiadomosci.onet.pl/kraj/referendum-2015-jutro-wyniki-ifrekwencja-co-w-sprawie-jow/3e19eg.
  • Zarys instytucji referendum jako formy demokracji bezpośredniej. Referendum ogólnokrajowe w Polsce. (2013). Warszawa: Kancelaria Senatu. Biuro Analiz i Dokumentacji, OT-620. Retrieved from: http://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/50/plik/ot-620_internet.pdf.
  • Zieliński, E. (1995). Referendum w państwie demokratycznym. In: D. Waniek, M.T. Staszewski (eds.), Referendum w Polsce współczesnej (p. 9 – 42). Warszawa: ISP PAN.

prawa obywatelskie electoral campaign citizen rights kampania wyborcza system polityczny referendum political system

Message to:

 

 

© 2017 Adam Marszałek Publishing House. All rights reserved.

Projekt i wykonanie Pollyart