Is Left-Wing Liberalism Possible in Poland?
- Institution: University of Zielona Góra
- Year of publication: 2018
- Source: Show
- Pages: 18-30
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/athena.2018.59.02
- PDF: apsp/59/apsp5902.pdf
The liberal trend which emerged in Poland was not a doctrine deeply rooted in social awareness. Quite the opposite, its essence and meaning were alien to Polish tradition or hardly recognizable. The interpretation of the concept of freedom only in the negative sense was imposed on the public opinion by the elites. Thus, as new ideas were adopted without any reflection, the state’s function was reduced to the role of a “night watchman”, and citizens were to adapt to it. Both sides did not enter into discussion on the possible creation of the role of the state as an institution involved in the social sphere. This seems to have been the main cause of the failure of the liberals and of the values they advocated in the public space. The Polish model of liberalism was not on the path towards modernity, but – by treating values selectively – it represented the anachronistic approach to liberal ideas. Polish liberals forgot that in the second half of the 20th century, the welfare state came into being owing to the recognition of Berlin’s notion of positive freedom and his unquestioning attitude to the plurality of values. Unfortunately, these two elements did not appear (or appeared too rarely) in the liberals’ concepts, so left-wing liberalism could not develop in Poland, and its foundations in the economic sphere were taken over by political options other than liberal ones.
CZY MOŻLIWY JEST W POLSCE LIBERALIZM LEWICOWY?
Liberalizm, który pojawił się w Polsce, nie był doktryną zakorzenioną w świadomości społecznej. Wręcz przeciwnie, jego istota i znaczenie były dla polskiej tradycji obce bądź mało rozpoznawalne. Interpretacja idei wolności tylko w sensie negatywnym została narzucona opinii społecznej przez elity. Tym samym bezrefleksyjność przyjmowanych idei usytuowała relację pomiędzy państwem a obywatelem – państwo miało pełnić jedynie rolę „nocnego stróża”, a obywatel miał się do niej dostosować. W przeciwnym wypadku mógłby się narazić na śmieszność bądź podejrzenie o roszczeniowość. Obie strony nie podjęły dyskusji nad możliwym kreowaniem roli państwa jako instytucji zaangażowanej w sferę socjalną. I wydaje się, że to w zasadzie była główna przyczyna przegranej liberałów i wartości przez nich głoszonych w przestrzeni publicznej. Bowiem reprezentowany w Polsce liberalizm nie zmierzał ku nowoczesności, a jedynie wybiórczo traktując wartości, sprzyjał jego anchronicznemu rozumieniu, zapominając, że w 2. połowie XX wieku państwo dobrobytu powstało dzięki uznaniu dla berlinowskiej idei wolności pozytywnej i jego bezdyskusyjnemu stanowisku względem pluralizmu wartości. Te dwa elementy niestety nie pojawiły się (albo pojawiały się zbyt rzadko) w koncepcjach liberałów, przez co nie wykształcił się w Polsce liberalizm lewicowy, a jego podstawy w sferze ekonomicznej przejęte zostały przez opcje polityczne obce liberalnym.
BIBLIOGRAFIA:
- Berlin, I.(1994).Cztery eseje o wolności.Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Bobbio, N.(1996).Prawica i lewica.Kraków–Warszawa: Znak, Fundacja im.Stefana Batorego.
- Grabowska, M., & Szawiel, T.(2001).Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce.Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Gray, J.(1995).Isaiah Berlin.London: Princeton University Press.
- Hayek, F.A.(1978).New Studies in Philosophy, Politics, Economics and the History of Ideas.Chicago: Routledge & Kegan Paul.
- Karnowska, D.(2005).W kierunku liberalizmu? Recepcja idei liberalnych w Polsce w warunkach transformacji ustrojowej.Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
- Karnowska, D.(2010).„Solidarność” jako środowisko antyliberalne na polskiej scenie politycznej.In: K.Sobolewska-Myślik, A.Hess, & K.Kowalczyk (eds.), Polska scena polityczna. Środowiska – komunikacja polityczna – strategie (pp.30–38).Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
- Krasnodębski, Z.(1997).Polityka i moralność – w ogóle, u nas i gdzie indziej.Znak, 7, 4–19.
- Lijphart, A.(1999).Patterns of Democracy: Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries.New Haven, London: Yale University Press.
- Plecka, D.(2015).Liberalizm w Polsce na przełomie XX i XXI wieku.Zarys problemu.In: M.Marczewska-Rytko, & W.Ziętara (eds.), Ideologie, doktryny, ruchy społeczne i polityczne. Wybrane problemy (pp.185–194).Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
- Rawls, J.(2010).Wykłady z historii filozofii polityki.Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
- Sierakowski, S.(2002).Co dzieli lewicę i prawicę i dlaczego nie ma to znaczenia we współczesnej Polsce.Krytyka Polityczna, 2, 33–49.
- Sokół, W., & Żmigrodzki, M.(2003).Współczesne partie i systemy partyjne. Zagadnienia teorii i praktyki politycznej.Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej.
- Szawiel, T.(2002a).Trwa i będzie trwał długo.Krytyka Polityczna, 2, 51–63.
- Szawiel, T.(2002b).Podział na lewicę i prawicę w Polsce po 1989 roku – jego sens i trwałość.In: R.Markowski (ed.), System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń (pp.178–216).Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Fundacja im.Friedricha Eberta.
- Szacki, J.(1997).Liberalizm niejedno ma imię.Gazeta Wyborcza, 3, 11.February 8–9.
- Taylor, Ch.(2005).Kilka refleksji na temat solidarności.Znak, 8, 22–34.
- Walicki, A., (2000).Polskie zmagania z wolnością. Widziane z boku.Kraków: Universitas.
- Walicki, A.(2013).Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii.Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Polska Akademia Nauk.
- Woś, R.(2014).Dziecięca choroba liberalizmu.Warszawa: Wydawnictwo Studio Emka.
liberalism liberalizm left-right wing left-wing liberalism lewica–prawica liberalizm lewicowy