Od liniowości do złożoności. Nowy paradygmat w naukach społecznych i politycznych

Artykuł stanowi krótkie omówienie zagadnienia złożoności w naukach społecznych i politycznych. Zawiera refleksję dotyczącą paradygmatycznych wyzwań, przed jakimi stoi dyscyplina nauk społecznych, które zostały zaprezentowane w Raporcie Komisji Gulbenkiana na rzecz restrukturyzacji nauk społecznych. Postuluje on przełamanie przestarzałego podziału pomiędzy naukami przyrodniczymi i społecznymi oraz wprowadzenie bardziej holistycznego, interdyscyplinarnego podejścia do badanych zjawisk, struktur i procesów. W artykule staram się dowieść, że jest to możliwe do osiągnięcia dzięki szerszej adaptacji paradygmatu złożoności. Zostały przedstawione podstawowe założenia teorii złożoności, zwłaszcza w kontekście jej relacji z teorią chaosu, oraz cechy węzłowe systemów złożonych. Ponadto zarysowano także pewne wątki złożoności obecne w badaniach politologicznych.

FROM LINEARITY TO COMPLEXITY. A NEW PARADIGM IN SOCIAL AND POLITICAL SCIENCES

The article provides a brief overview of the concept of complexity in social and political sciences. It reflects upon paradigmatic challenges for the discipline of social sciences, formulated in Gulbenkian Commision Report, that promotes moving past the obsolete divisions between natural and social sciences and advocates more holistic interdisciplinary outlook on social phenomena. The complexity paradigm is proposed as such an approach. Hence, key features of complexity theory and fundamental properties of complex systems are described. Also, some embodiments of themes of complexity paradigm in political research are outlined.

BIBLIOGRAFIA:

• Bentivegna, S. (2006). Rethinking Politics in the World of ICTs European Journal of Communication, Vol. 21, No. 3, s 331 – 343 DOI: 101177/0267323106066638.
• Beyerchen, A. (1989). Nonlinear Science and the Unfolding of a New Intellectual Vision W: R. Bjornson, M.R. Waldman (red.) Rethinking Patterns of Knowledge (Papers in Comparative Studies, Vol. 6) (s. 369 – 392) Columbus: Center for Comparative Studies in the Humanities, Ohio State University Press.
• Blaikie, N. (2007). Approaches to Social Enquiry: Advancing Knowledge Cambridge: Polity.
• Byrne, D.S. (1998). Complexity Theory and The Social Sciences: An Introduction, London, New York: Routledge.
• Byrne, D.S. (2005). Complexity, Configuration and Cases Theory, Culture & Society, Vol. 22, No. 5, s. 95 – 11 DOI: 101177/0263276405057194.
• Cairney P. (2012). Complexity Theory in Political Science and Public Policy Political Studies Review, Vol. 10, No. 3, s 346 – 358 DOI: 101111/j1478 – 9302201200270x Capra, F. (1996) The Web of Life, London: Harper Collins.
• Cilliers, P. (1998). Complexity and Postmodernism. Understanding Complex Systems, London and New York: Routledge.
• Diken, B. (1998). Strangers, Ambivalence and Social Theory Aldershot: Ashgate.
• Fukuyama, F. (1999). The Great Disruptions: Human Nature and the Reconstruction of Social Order New York: Free Press.
• Geyer, R.R. (2003). Globalization, Europeanization, Complexity, and the Future of Scandinavian Exceptionalism Governance: An International Journal of Policy, Administration, and Institutions, Vol. 16, No. 4, s. 559 – 576 DOI: 101111/1468 – 049100228.
• Geyer, R.R., Rihani, S. (2010.) Complexity and Public Policy: A New Approach to 21st Century Politics, Policy And Society. London: Routledge
• Gilpin, D.R., Murphy, P.J. (2008). Crisis Management in a Complex World New York: Oxford University Press.
• Hałas, E. (2011). Wprowadzenie Sieci społeczne i znaczenia: Harrisona C. White’a teoria procesów socjokulturowych W: H.C. White Tożsamość i kontrola. Jak wyłaniają się formacje społeczne (s. XIII–XL) Kraków: Nomos.
• Harrison, N.E. (2006). Thinking About the World We Make W: N.E. Harrison (red.), Complexity in World Politics. Concepts and Methods of a New Paradigm (s. 1 – 23). New York: State University of New York.
• Hayles, N.K (1990). Chaos Bound: Orderly Disorder in Contemporary Literature and Science. Ithaca and London: Cornell University Press.
• Hayles, N.K. (1991). Introduction: Complex Dynamics in Literature and Science W: N.K., Hayles (red.) Chaos and Order: Complex Dynamics in Literature and Science (s. 1 – 36). Chicago and London: University of Chicago Press.
• Jervis, R. (1997). Complex Systems: The Role of Interactions W: D.S. Alberts, T.J. Czerwinski (red.) Complexity, Global Politics, and National Security (s. 20 – 31) Washington: National Defense University.
• Kavalski, E. (2007). The Fifth Debate and the Emergence of Complex International Relations Theory: Notes on the Application of Complexity. Theory to the Study of International Life Cambridge Review of International Affairs, Vol. 20, No. 3, s. 435 – 454. DOI: 101080/09557570701574154
• McKie, D. (2001). Updating Public Relations: “New Science,” Research Paradigms, and Uneven Developments W: R.L. Heath, G. Vasquez (red.) Handbook of Public Relations (s. 75 – 92). Thousand Oaks: SAGE Publications.
• McLennan, G. (2003). Sociology’s Complexity Sociology, Vol. 37, No. 3, s. 547 – 564 DOI: 101177/00380385030373009.
• Mitchell, M. (2009). Complexity. A Guided Tour Oxford: Oxford University Press.
• Nowak, A. (2009). Wstęp Układy złożone w naukach społecznych W: A. Nowak, W. Borkowski, K. Winkowska-Nowak (red.). Układy złożone w naukach społecznych. Wybrane zagadnienia (s. 9 – 16) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Nowotny, H. (2005) The Increase of Complexity and its Reduction: Emergent Interfaces between the Natural Sciences, Humanities and Social Sciences Theory, Culture & Society Vol. 22, No. 5, s. 15 – 3 DOI: 101177/0263276405057189.
• Nowotny, H., Scott, P., Gibbons M.T. (2001) Re-thinking Science. Knowledge and the Public in an Age of Uncertainty Cambridge: Polity.
• Pierzchalski, F. (2011). Emergencja przestrzeni politycznej. Atheneum, Vol. 31, s. 18 – 35.
• Pierzchalski, F. (2013). Morfogeneza przywództwa politycznego. Pomiędzy strukturą a podmiotowością sprawczą Bydgoszcz: Uniwersytet Kazimierza Wielkiego.
• Potulski, J. (2015). Współczesne problemy badawcze politologii Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
• Richards, D. (red.) (2000). Political Complexity: Nonlinear Models of Politics Ann Arbor: University of Michigan Press.
• Room, G. (2011). Complexity, Institutions and Public Policy: Agile Decision-Making in a Turbulent World Cheltenham: Edward Elgar.
• Rothert, A. (2006). Między porządkiem a chaosem, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Rothert, A. (2007). Sieciowy (bez)ład, czyli emergencja systemu politycznego W: J. Szymanek, M. Kaczorowska, A. Rothert. Ewolucja, dewolucja, emergencja w systemach politycznych (s. 184 – 243), Warszawa: Elipsa.
• Rothert, A. (2008). Emergencja rządzenia sieciowego Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Schmidt, A. (2007). Social Networks Theory W: M. Beevir (red.) Encyclopedia of Governance (s. 892 – 895), Thousand Oaks, London, New Delhi: SAGE Publications.
• Sherden, W.A. (19970). The Fortune Sellers: The Big Business of Buying and Selling Predictions Hoboken: John Wiley & Sons.
• Smith, S. (2004). Singing Our World into Existence: International Relations Theory and September 11, International Studies Quarterly, Vol. 48, No. 3, s. 499 – 515 DOI: 101111/j0020 – 88332004t01 – 1-00312x.
• Taylor, M.C. (2003). The Moment of Complexity. Emerging Network Culture, Chicago: The University of Chicago Press.
• Thompson, G.F. (2010). Between Hierarchies & Markets. The Logic and Limits of Network Forms of Organization, Oxford: Oxford University Press.
• Urry J. (2000). Mobile Sociology British Journal of Sociology, Vol. 51, No.1, s. 185 – 203 DOI: 101111/j1468 – 4446200000185x.
• Urry, J. (2003). Global Complexity, Cambridge: Polity.
• Urry, J. (2005). The Complexity Turn Theory, Culture, Society, Vol. 22, No. 1, s. 1 – 14 DOI: 101177/0263276405057188.
• Urry J. (2009) Socjologia mobilności Warszawa: Wyd Naukowe PWN.
• Waldrop, M.M. (1992). Complexity. The Emerging Science at the Edge of Order and Chaos, New York: Simon & Schuster.
• Wallerstein, I. (1999) Otwórzmy nauki społeczne Raport Komisji Gulbenkiana na rzecz restrukturyzacji nauk społecznych (s. 9–106) W: A. Flis (red.) Wyzwania wobec nauk społecznych u progu XXI wieku Kraków: Universitas.
• Watts, D.J. (2002) A simple Model of Global Cascades on Random Networks Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. Vol. 99, No. 9, s. 5766 – 5771.
• Wellman, B. (1988). Structural Analysis: From Method and Metaphor to Theory and Substance W: B. Wellman, S. D Berkowitz (red.), Social Structures: A Network Approach (s. 19 – 61) Cambridge: Cambridge University Press.
• Wichłacz, M. (2012). Sieć a rozumienie przestrzeni polityki W: A. Czajowski, L. Sobkowiak, (red.) Polityka i polityczność. Problemy polityczne i metodologiczne (s. 101 – 124) Wrocław: Atla 2.
• Winkowska-Nowak, K., Batorski, D., Peitgen, H-O. (2003). Wprowadzenie do dynamiki społecznej Warszawa: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej