Warunki społeczno-polityczne rozwoju kooperatyzmu niemieckiego w XIX wieku
- Institution: Uniwersytet Rzeszowski
- Year of publication: 2019
- Source: Show
- Pages: 210-226
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/athena.2019.62.13
- PDF: apsp/62/apsp6213.pdf
Artykuł przedstawia ideę i ruch kooperatyzmu w dziewiętnastowiecznych Niemczech. Autorka wskazuje na inspirację tego ruchu sytuacją społeczno-ekonomiczną tamtego czasu oraz poprzedzającym go ruchem spółdzielczym w Wielkiej Brytanii i we Francji. W Niemczech dominującą formą kooperatyw były banki ludowe Hermanna Schulze-Delitzsch oraz wiejskie kasy pożyczkowo-oszczędnościowe Friedricha Wilhelma Raiffeisena. Autorka koncentruje się na ideowym ich uzasadnieniu oraz na ich odrębnościach wynikających z zakresu działalności oraz form organizacyjnych. Podejmuje także kwestię stawianych celów społecznych ruchu spółdzielczego. Nie jest jej obojętna także rola polityczna obu typów kooperatyw, zwłaszcza w kontekście narodowościowym. W tym ostatnim wypadku zwraca uwagę na rolę spółdzielczości na ziemiach polskich pozostających w zaborze pruskim.
SOCIO-POLITICAL CONDITIONS OF THE DEVELOPMENT OF GERMAN COOPERATISM IN THE 19TH CENTURY
The article presents the idea and movement of cooperatism in the 19th century in Germany. The author points to the inspirations of this movement in the socio-economic situation of that time and to the preceding cooperative movement in the United Kingdom and France. In Germany, Hermann Schulze-Delitzsch’s people’s banks and Friedrich Wilhelm Raiffeisen’s rural savings and loan associations were the dominant forms of cooperatives. The author focuses on their ideological justification, and on their differences arising from the scope of activity and organizational forms. She also addresses an issue of the social aims of the cooperative movement. What is not indifferent for her is the political role of both types of cooperation, especially in the context of nationality. In the latter case, she points out the role of cooperatives in the Polish territories remaining under Prussian rule in those times.
BIBLIOGRAFIA:
- Bösche, B.(2011a).Heinrich Kaufmann (1864–1928), Gründer und Vaterfigur des Zentralverbandes deutscher Konsumgenossenschaften e.V.(ZdK).W: Genossenschaftsgründer und Genossenschafts- gründerinnen und ihre Ideen. Beiträge zur 2. Tagung zur Genossenschaftsgeschichte am 2. und 3. November 2007 im Warburg-Haus in Hamburg.Norderstedt: Heinrich-Kaufmann-Stiftung.
- Bösche, B.(2011b).Schulze-Delitzschs Konzept des Genossenschaftsrechts.W: Hermann Schulze-Delitzsch und die Konsum-, Produktiv- und Wohnungs- genossenschaften. Beiträge zur 3. Tagung zur Genossenschaftsgeschichte am 25. und 26. April 2008 in Eden (Oranienburg).Norderstedt: Heinrich-Kaufmann-Stiftung.
- Hasselmann, E.(1971).The Impact of Owen’s Ideas on Germany Social and Co-operative Thought during in the Nineteenth Century.W: S.Pollard, J.Salt (eds.).Robert Owen, Prophet of the Poor: Essays in Honour of the Two Hundredth Anniversary of His Birth.London: Macmillan.
- Koberdowa, I.(1976).Rozwój ruchu robotniczego od rozwiązania I Międzynarodówki do powstania II Międzynarodówki (1876–1889).W: I.Koberdowa (red.).Międzynarodowy ruch robotniczy, tom I.Warszawa: Książka i Wiedza.
- Krzywicki, L.(1903).Stowarzyszenia spożywcze. Ustęp z dziejów kooperacji.Warszawa.
- Łuczak, Cz.(1984).Dzieje gospodarcze Niemiec 1871–1945.Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
- Marks, K.(1947).Krytyka programu gotajskiego.W: K.Marks, Dzieła wybrane, tom II.Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”.
- Mercer, T.W.(1922). William King and the Co-operator 1828–1830.Manchester.
- Milewski, E.(1910).Sklepy społeczne.Lwów.
- Nennhaus, W.(1919).Das Zentralkassenproblem in der Raiffeisenorganisation, dargestellt an der geschichtlichen Entwicklung der Landwirkschaftlichen Zentral-Darlehnskasse für Deutschland, dem Zentralgeldinstitut der Raiffeisenorganisation.Tübingen.
- Richter, R.(2011).Victor Aimé Huber (1800–1869) Wegbereiter der heutigen Wohnungsbaugenossenschaften.W: Hermann Schulze-Delitzsch und die Konsum-, Produktiv- und Wohnungsgenossenschaften.Beiträge zur 3.Tagung zur Genossenschaftsgeschichte am 25.und 26.April 2008 in Eden (Oranienburg), Heinrich-Kaufmann-Stiftung, Norderstedt.
- Ringle, G.(2012).Anfänge, Entwicklung und Struktur des ländlichen Genossenschaftswesens.W: Ländliche Genossenschaften, Beiträge zur 5. Tagung zur Genossenschaftsgeschichte (2010).Norderstedt: Heinrich-Kaufmann-Stiftung.
- Schmale, I.(2011).Victor Aimé Huber: Ein christlicher, konservativer, romantisch geprägter Monarchist und Genossenschaftspionier.W: Genossenschaftsgründer und Genossenschaftsgründerinnen und ihre Ideen. Beiträge zur 2. Tagung zur Genossenschaftsgeschichte am 2. und 3. November 2007 im Warburg-Haus in Hamburg.Norderstedt: Heinrich-Kaufmann-Stiftung.
- Schulze-Delitzsch, H.(1870).Advance and Credit Associations – People’s Banks.W: The People’s Banks of Germany: their Organization under the Recent Law; an Abstract of the Provisions of the North German “Association Law” Now in Force; Model for a Constitution of a Loan Society, or People’s Bank, in Accordance Therewith; Extracts from a Recent Report of H. Schulze-Delitzsch, transl.S.M.Quincy.Boston: Little, Brown and Company.
- Stefczyk, F.(2016).O spółkach systemu Raiffeisena (1890).W: F.Stefczyk, Oszczędność, praca, solidarność. Wybór pism.Warszawa: Oficyna Naukowa.
- Świtalski, Z.(1971).Spółdzielczość w świecie do 1918 r.W: S.Inglot (red.).Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego, cz.I.Warszawa: Zakład Wydawnictw CRS.Tucker, D.S.(1922).The Evolution of People’s Banks.New York: Columbia University.
- Tugan-Baranowski, M.I.(1918).Społeczno-ekonomiczna istota kooperacji, tłum.J.Hempel, M.Orsetti.Warszawa: Warszawski Związek Stowarzyszeń Spożywczych.
- Wojciechowski, S.(1930).Ruch spółdzielczy.Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielczego Instytutu Naukowego.
- Wygodziński, W.(2010).Spółdzielczość w Niemczech.Pieniądze i Więź, 13/4(49), 51–64.
kooperatyzm spółdzielczość modele spółdzielczości niemieckiej polityka neutralność polityczna cooperatism cooperative movement models of German cooperative movement Policy political neutrality