Geopolitical Imagination of the Political Elites of the Third Polish Republic: An Outline of the Problem
- Institution: University of Zielona Góra
- Year of publication: 2019
- Source: Show
- Pages: 62-79
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/athena.2019.64.04
- PDF: apsp/64/apsp6404.pdf
The article deals with the issue of the development of geopolitical imagination of Polish political elites following 1989. The source database of the text are the most important official documents regarding the foreign policy of the Third Polish Republic: the policy statements of subsequent prime ministers and the so-called small policy statements of the ministers of foreign affairs. Discourse analysis and system analysis were used to analyse them, treating them as a social construct. Geopolitical imagination placed Poland in Europe, in the dangerous zone between Germany and Russia and on the border of the two civilizations. The escape from this “fatalism of geography” was the main goal of the elites of the Third Polish Republic. Hence the orientation towards the West, to ensure the exit from peripherality, security and development. To justify such a remodelling of their representations, the elites put forward an idealized image of the West. It facilitated the acceptance of the geopolitical choice made by the society and the associated severe limitation of Poland’s geopolitical and economic autonomy. The vehicles on the way to the West were bandwagoning towards the USA and Germany, which justified clientelism towards them. In various combinations, the representations about Poland’s key role in the post-communist region re-emerged following 1989 to strengthen its position in relation to the West and the East. As for the eastern direction, Poland’s goal was to move the imaginary borders of the West towards our eastern neighbours, mainly Belarus and Ukraine. This must have led to the negative reaction from Russia, which considered this area its sphere of influence. Russia was imagined by us to be an alien and enemy, and the change of this state of affairs would be a consequence of the Westernisation of Russia so desired by the Polish elites. It seems that in the years 1989–2015, one could speak of a certain interpretative community, which the LaJ (Law and Justice/Prawo i Sprawiedliwość) governments broke down following 2015. The LaJ foreign policy has become a hostage of those undermining the liberal democracy of internal political system changes. Their criticism in the EU states isolates and pushes towards servility to Washington. In turn, the Three Seas Initiative is too divided and weak to leverage Poland’s position. It seems that re-approaching the EU’s core may give us some freedom and better protection in external policy.
WYOBRAŹNIA GEOPOLITYCZNA ELIT POLITYCZNYCH III RP: ZARYS PROBLEMU
Artykuł dotyczy kształtowania się wyobraźni geopolitycznej polskich elit politycznych po 1989 roku. Bazą źródłową tekstu są najważniejsze oficjalne dokumenty dotyczące polityki zagranicznej III RP: exposé kolejnych premierów oraz tzw. małe exposé ministrów spraw zagranicznych. Dla ich analizy zastosowano analizę dyskursu oraz analizę systemową, traktując treść dokumentów jako społeczny konstrukt. Wyobraźnia geopolityczna lokowała Polskę w Europie, w niebezpiecznej strefie między Niemcami a Rosją oraz na granicy dwóch cywilizacji. Wyjście z tego „fatalizmu geografii” było zasadniczym celem elit III RP. Stąd orientacja na Zachód, żeby zapewnić sobie wyjście z peryferyjności, bezpieczeństwo i rozwój. Dla uzasadnienia takiej przebudowy swoich imaginacji elity posługiwały się idealizowanym obrazem Zachodu. Ułatwiało to akceptację dokonanego wyboru geopolitycznego przez społeczeństwo oraz związane z nim silne ograniczenie autonomii geopolitycznej i ekonomicznej Polski. Wehikułami na drodze na Zachód był bandwagoning wobec USA i Niemiec, co uzasadniało na ogół klientelizm wobec nich. W różnych kombinacjach powracały po 1989 roku wyobrażenia o kluczowej roli Polski w regionie postkomunistycznym, żeby wzmocnić jej pozycję w stosunku do Zachodu i Wschodu. W przypadku kierunku wschodniego celem Polski było przesunięcie wyobrażonych granic Zachodu na naszych sąsiadów, głównie na Białoruś i Ukrainę. Musiało to spowodować negatywną reakcję Rosji, uważającej ten obszar za swoją strefę wpływów. Rosja była w naszych wyobrażeniach traktowana jako obcy i wróg, a zmiana tego stanu rzeczy byłaby konsekwencją pożądanej przez polskie elity okcydentalizacji Rosji. Wydaje się, że w latach 1989–2015 można mówić o pewnej wspólnocie interpretacyjnej, której załamanie przynoszą rządy PiS po 2015 roku. W ich wyobrażeniach odsuwamy się od zachodniej Europy, zdając się na uległość wobec Amerykanów oraz na współpracę regionalną pod polskim przywództwem. Polityka zagraniczna PiS stała się zakładnikiem podważających liberalną demokrację wewnętrznych zmian ustrojowych. Ich krytyka w państwach UE powoduje izolację i zdaje na serwilizm wobec Waszyngtonu. Z kolei Trójmorze jest zbyt podzielone i słabe, żeby wydźwignąć pozycję Polski. Wydaje się, że ponowne zbliżenie do rdzenia UE może nam dać pewną swobodę i lepszą asekurację w polityce zewnętrznej.
BIBLIOGRAFIA:
- Bartoszewski, W.(1995).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Main Directions of Poland’s Foreign Policy. Retrieved from: http://www.londyn.msz.gov.pl/resource/bfa922e4-9a33-4fa6-8ae6-9a91b16a5871:JCR.
- Bartoszewski, W.(2001).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Basic Directions of Poland’s Foreign Policy.Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/a3b218eb-5c5c-43ff-b3b2-547a72475f44:JCR.
- Bielecki, J.K.(1991).Declaration of the Chairman of the Council of Ministers Jan Krzysztof Bielecki Regarding the Suggested Composition and Program of Government Works. Shorthand Report from the 48th Sitting of the Sejm on January 5, 1991.
- Borodziej, W.(ed.) (2006).Polska wobec zjednoczenia Niemiec 1989– Dokumenty dyplomatyczne. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
- Buzek, J.(1997).Expose of Prime Minister Jerzy Buzek of November 10, 1997.Retrieved from: https://www.bankier.pl/wiadomosc/Expose-Jerzego-Buzka-z-10-11-1997-7329156.html.
- Cimoszewicz, W.(2002).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Basic Directions of Poland’s Foreign Policy. Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/613f81fb-8145-4595-9012-3a9b13612f16:JCR.
- Cimoszewicz, W.(2003).Government Information on Polish Foreign Policy in 2003. Retrieved from: http://www.mfa.gov.pl/resource/14949b50-728d-49e8-8967-bb199dda4fa2:JCR.
- Cimoszewicz, W.(2004).Government Information on the Tasks of Polish Foreign Policy in 2004.Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/3e237cf7-2896-4421-9af8-7f3c3228d548:JCR.
- Czapliński, P.(2016).Poruszona mapa. Wyobraźnia geograficzno-kulturowa polskiej literatury przełomu XX i XXI wieku.Kraków: Wydawnictwo Literackie.
- Czaputowicz, J.(2018).On the Priorities of Polish Diplomacy in 2018. Retrieved from: https://www.msz.gov.pl/pl/p/msz_pl/aktualnosci/wiadomosci/minister_jacek_czaputowicz_o_priorytetach_polskiej_dyplomacji_w_2018_roku.
- Flint, C.(2008).Wstęp do geopolityki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Fotyga, A.(2007).Information on Polish Foreign Policy in 2007. Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/8bb74522-50c3-44cc-8e87-2431cefba45b:JCR.
- Gasztołd, A.(2018).Perspektywa feministyczna w badaniach nad terroryzmem.Retrieved from: http://przeglad.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2018/06/pp-2018-2-03.pdf.DOI: 10.14746/pp.2018.23.2.3.
- Geremek, B.(1999).Exposé of the Minister of Foreign Affairs in Sejm. Retrieved from: http://stosunki-miedzynarodowe.pl/teksty-zrodlowe/przemowienia/1113-expos-ministra-spraw-zagranicznych-bronislawa-geremka-w-sejmie-8-kwietnia-1999-r.
- Geremek, B.(2000).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Basic Directions of Poland’s Foreign Policy. Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/5893877e-4197-4f85-bbc3-dbe2df6c3fa9:JCR.
- Gregory, D.(1994).Geographical Imaginations.Oxford: Wiley-Blackwell.
- Grosse, T.G.(2016).Tragedia państw peryferyjnych, czyli o geopolitycznych dylematach Polski w Unii Europejskiej.In: T.Zarycki (ed.).Polska jako peryferie (pp.25–50).Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Güney, A., & Gökcan, F.(2010).The ‘Greater Middle East’ as a ‘Modern’ Geopolitical Imagination in American Foreign Policy.Geopolitics, 15(1), 22–38.DOI: 10.1080/14650040903420370.
- Harvey, D.(2005).The Sociological and Geographical Imaginations.International Journal of Politics, Culture and Society, 18(3–4), 211–255.
- Horolets, A.(2006).Obrazy Europy w polskim dyskursie publicznym.Kraków: Universitas.
- Kopacz, E.(2014).Exposé of Prime Minister Ewa Kopacz – transcript. Retrieved from: https://www.premier.gov.pl/realizacja-planow/expose-premier-ewy-kopacz-stenogram.html.
- Kuisz, J.(2016).Koniec mitu Zachodu.Kultura Liberalna, 375.Retrieved from: https://kulturaliberalna.pl/2016/03/15/mit-zachodu-koniec-jaroslaw-kuisz/.
- Kuźniar, R.(2008).Droga do wolności. Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej.Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Marcinkiewicz, K.(2005).Exposé of Prime Minister Kazimierz Marcinkiewicz of 2005.Retrieved from: http://www.marcinkiewicz.org/expose.
- Matyja, R.(2018).Wyjście awaryjne. O zmianie wyobraźni politycznej.Kraków: Wydawnictwo Karakter.
- Meller, S.(2006).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Tasks of Polish Foreign Policy in 2006. Retrieved from: http://msz.gov.pl/resource/a9903f58-ddbb-4bc0-ba49-ee81c688d690:JCR.
- Miller, L.(2001).Presentation by the Chairman of the Council of Ministers Leszek Miller of the Program of Operation of the Council of Ministers Together with the Motion for Granting It a Vote of Confidence.Shorthand Report from the 2nd Sitting of the Sejm of the 4th Term of Office of October 25, 2001.
- Morawiecki, M.(2017).The Text of Exposé of Prime Minister Mateusz Morawiecki.Retrieved from: https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/tekst-expose-mateusza-morawieckiego-co-premier-powiedzial-w-sejmie,798139.html.
- Oleksy, J.(1995).Presented by the President of the Council of Ministers Józef Oleksy, the Government’s Action Program and the Proposed Composition of the Council of Ministers.Shorthand Report from the 44th Sejm Meeting of the Second Term of March 3, 1995.
- Pawlak, W.(1992).Declaration of the Chairman of the Council of Ministers Waldemar Pawlak Regarding the Suggested Composition and Program of Government Works.Shorthand Report from the 19th Sitting of the 1st Term of Sejm on July 1, 1992.
- Potulski, J.(2010).Wprowadzenie do geopolityki.Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
- Rosati, D.(1996).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Main Directions of Poland’s Foreign Policy. Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/dba1c497-807d-477b-835c-7e7de94ab0b4:JCR.
- Rotfeld, A.D.(2005).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Tasks of Polish Foreign Policy in 2005.Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/40ad75d8-16c0-4641-8f72-2bb88391f22a:JCR.
- Said, E.W.(2005).Orientalizm.Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
- Sikorski, R.(2008).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Foreign Policy of the Republic of Poland in 2008.Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/8fc5ad37-d4b5-4938-bdd7-359993e000dc:JCR.
- Sikorski, R.(2009).Information of the Minister of Foreign Affairs Regarding the Tasks of Polish Foreign Policy in 2009.Retrieved from: www.mfa.gov.pl/resource/5cff76d3-1913-4f01-a3c8-480b56c4e9e9:JCR.
- Sikorski, R.(2013).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Tasks of Polish Foreign Policy in 2013.Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/wiadomosci/informacja_ministra_spraw_zagranicznych_o_zadaniach_polskiej_polityki_zagranicznej_w_2013_roku.
- Skubiszewski, K.(1991).Foreign Policy of the Republic of Poland in 1991.Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/1daadebd-a66f-4159-ac9e-2b4d1cd9773d:JCR.
- Skubiszewski, K.(1992).Information of the Minister of Foreign Affairs on the Foreign Policy of the Republic of Poland.Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/a2467a85-fabe-4347-9fc6-cedc038e8832:JCR.
- Skubiszewski, K.(1993).Government Information on Poland’s Foreign Policy. Retrieved from: http://www.msz.gov.pl/resource/d23a9feb-9d2e-45bf-a84e-8d68d22fe6c2:JCR.
- Szydło, B.(2015).Exposé of Prime Minister Beata Szydło – transcript.Retrieved from: https://www.premier.gov.pl/expose-premier-beaty-szydlo-stenogram.html.
- Škrabec, S.(2013).Geografia wyobrażona. Koncepcja Europy Środkowej w XX wieku.Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
- Turkowski, A.(2016).Perspektywa centrum – peryferie w analizie dyskursu polskiej polityki wobec Rosji.In: T.Zarycki (ed.).Polska jako peryferie (pp.148–160).Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Tusk, D.(2007).Exposé of Prime Minister Donald Tusk.Retrieved from: http://wyborcza.pl/1,76842,5239927,Expose_premiera_Donalda_Tuska.html.
- Tusk, D.(2011).Exposé of Prime Minister Donald Tusk – transcript.Retrieved from: https://premier.gov.pl/realizacja-planow/expose-premiera-donalda-tuska-stenogram.html.
- Zięba, R.(2012).Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie.Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
geopolitics geopolitical imagination critical geopolitics Polish foreign policy Third Polish Republic geopolityka geopolityka krytyczna wyobrażenia geopolityczne polska polityka zagraniczna Trzecia Rzeczpospolita Polska