East European Research as Political Science in the Second Polish Republic

After the times of partitions and reunification of partitioned territories, organisation of science in the Second Polish Republic had become a political task, to which the scientists of all disciplines devoted themselves with great engagement. Historical studies had a special position in this process. They served finding the identity of society and the legitimacy of the modern Polish national state. On this basis not only close connection between science and politics were formed, but also personal links with often unclear boundaries between scientists and politicians. Considering the historical burden on relations to eastern neighbours, especially to Russia, research on Eastern Europe had a special responsibility. It provided the political argumentation for the Eastern European paradigms of Poland, as a location on the border of the Western civilisation, serving as a protection wall against Russian danger which proved to be especially dangerous in the form of Bolshevism for the whole area of Europe. In this field the traditional research on Russia cooperated equally close with politics and formed new fields of research, like formed in Poland Sovietology. In this constellation Poland decisively determined the level of research in Europe.

BADANIA WSCHODNIOEUROPEJSKIE JAKO DZIEDZINA NAUK POLITYCZNYCH W II RZECZYPOSPOLITEJ

Po okresie rozbiorów i ponownego zjednoczenia podzielonych terytoriów organizacja nauki w II Rzeczypospolitej stała się zadaniem politycznym, któremu naukowcy wszystkich dyscyplin poświęcili się z wielkim zaangażowaniem. Studia historyczne zajmowały w tym procesie szczególną pozycję. Służyły odnalezieniu tożsamości społeczeństwa i legitymizacji współczesnego polskiego państwa narodowego. Na tej podstawie powstały nie tylko ścisłe powiązania między nauką a polityką, ale także osobiste powiązania z często niejasną granicą między naukowcami a politykami. Biorąc pod uwagę historyczne obciążenie relacji ze wschodnimi sąsiadami, zwłaszcza z Rosją, na badaniach nad Europą Wschodnią spoczywała szczególna odpowiedzialność. Stanowiły one polityczną argumentację dla wschodnioeuropejskich modeli Polski jako miejsca granicznego cywilizacji zachodniej, służącego jako mur ochronny przed zagrożeniem rosyjskim, które pod postacią bolszewizmu okazało się szczególnie groźne dla obszaru całej Europy. W tej dziedzinie tradycyjne badania nad Rosją pozostawały w ścisłej współpracy ze sferą polityki i tworzyły nowe dziedziny badań, jak ukształtowana w Polsce sowietologia. W takim układzie Polska zdecydowanie określiła poziom badań w Europie.

BIBLIOGRAFIA:

• Bieńkowski, W.(1983).Die polnischen wissenschaftlichen Institutionen zwischen der Revolution von 1905 und dem Ersten Weltkrieg.In: R.G.Plaschka, & K.Mack (eds.).Wegenetz europäischen Geistes. Wissenschaftszentren und geistige Wechselbeziehun­gen zwischen Mittel- und Südosteuropa vom Ende des 18. Jahrhunderts bis zum Ersten Weltkrieg (pp.157–177).Wien: Verlag für Geschichte und Politik.
• Bömelburg, H.J.(2007).Zwischen imperialer Geschichte und Ostmitteleuropa als Geschichtsregion: Oskar Halecki und die polnische “jagiellonische Idee”.In: F.Hadler, & M.Mesenhöller (eds.).Vergangene Größe und Ohnmacht in Ostmit­teleuropa. Repräsentationen imperialer Erfahrung in der Historiographie seit 1918 (pp.99–130).Leipzig 2007: AVA.
• Bujak, F.(1920).Nauka a społeczeństwo.Nauka Polska, 3, 64–74.
• Buszko, J.(1983).Organisatorische und geistig-politische Umwandlungen der Univer­sitäten auf polnischem Boden in der zweiten Hälfte des 19.Jahrhunderts.In: R.G.Plaschka, & K.Mack (eds.).Wegenetz europäischen Geistes. Wissenschaftszentren und geistige Wechselbeziehungen zwischen Mittel- und Südosteuropa vom Ende des 18. Jahrhunderts bis zum Ersten Weltkrieg (pp.132–145).Wien: Verlag für Geschichte und Politik.
• Grabski, F.A.(2000).Zarys historii historiografii polskiej.Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Halecki, O.(1918).Polens Ostgrenze im Lichte der Geschichte Ostgaliziens, des Chelmer Landes und Podlachiens.Wien: M.Perles.
• Halecki, O.(1920).Granica z roku 1772 a nasz program obecny (2).Wschód Polski, 4, 1–11.
• Handelsman, M.(1925).Nauka – funkcja społeczna.Nowiny, 3.
• Hartmann, K.H.(1962).Hochschulwesen und Wissenschaft in Polen. Entwicklung, Organisation und Stand 1918–1960.Frankfurt/M–Berlin: Alfred Metzner Verlag.
• Jaczewski, B.(1978).Polityka Naukowa Państwa Polskiego w latach 1918–1939.Wrocław: Ossolineum.
• Jaczewski, B.(1987).Życie naukowe w Polsce odrodzonej.In: B.Jaczewski (ed.).Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Organizacje i instytucje (pp.206–210).Wrocław: Ossolineum.
• Juzwenko, A., & Wrzesiński, W.(1979).Modernisierung und Neugestaltung des polnis­chen nationalen Lebens im russischen und preußischen Teilungsgebiet im 19.und zu Beginn des 20.Jahrhunderts.In: W.Conze, G.Schramm, & K.Zernack (eds.).Modernisierung und nationale Gesellschaft im ausgehenden 18. und im 19. Jahrhun­dert: Referate einer deutsch-polnischen Historikerkonferenz Wirtschaftsforschung des europäischen Ostens (pp.125–146).Berlin: In Kommission bei Duncker & Humblot.
• Kochanowski, J.M.(1918).O potrzebach nauki polskiej w zakresie historii.Nauka Polska, 1, 225–236.
• Kolbuszewska, J.(2005).Mutacja modernistyczna w historiografii polskiej (przełom XIX i XX wieku).Łódź: Ibidem.
• Kornat, M.(2000).Początki sowietologii w II Rzeczypospolitej.Geneza, dzieje i dor­obek Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej w Wilnie (1930–1939).Zeszyty Historyczne, 134, 3–119.
• Krzoska, M.(1994).Die polnische Geschichtswissenschaft in der Zwischenkriegszeit.Ein Überblick.Zeitschrift für Geschichtswissenschaft, 42(5), 430–436.
• Krzoska, M.(2003).Für ein Polen an Oder und Ostsee.Zygmunt Wojciechowski (1900–1955) als Historiker und Publizist.Osnabrück: Fibre Verlag.
• Kutrzeba, S.(1920).Nauka a państwo.Nauka Polska, 3, 83–97.
• Maternicki, J.(1961).Historia polityczna czy historia integralna? Dyskusja nad zagad­nieniem przedmiotu syntezy dziejów narodowych w dziejopisarstwie polskim lat 1914–1939.Zeszyty Historyczne, 2, 330–376.
• Maternicki, J.(1990).Geografia historiograficzna II Rzeczypospolitej.Przegląd Human­istyczny, 34(2), 11–45.
• Niederhauser, E.(1988).Szkoły historyczne a polityka w europie wschodniej do 1945.Kwartalnik Historyczny, 95(4), 105–134.
• Romer, E.(1916).Geograficzno-statystyczny atlas Polski.Warszawa–Kraków: Gebethner i Wolff.
• Romer, E.(1918).Die Nationalitäten in Chelm und Podlachien. Wochenschrift für polnische Interessen, 169, 359–365.
• Romer, E.(1939).Ziemia i państwo. Kilka zagadnień geopolitycznych.Lwów–Warszawa: Książnica–Atlas.
• Romer, E.(1988).Pamiętniki. Problemy sumienia i wiary.Kraków: Znak.
• Schweiger, A.(2014).Polens Zukunft liegt im Osten. Polnische Ostkonzepte der späten Teilungszeit (1890–1918).Marburg: Herder-Institut.
• Semkowicz, W.(1920).Organizacja pracy naukowej.Nauka Polska, 3, 109–118.
• Serejski, M.(1963).Historycy o historii.Vol.1.Od Adama Naruszewicza do Stanisława Kętrzyńskiego 1775–1918.Warszawa: PWN.
• Shelton, A.K.(1989).The Democratic Idea in Polish History and Historiography: Fran­ciszek Bujak (1875–1953).New York–Boulder: East European Monographs.
• Smoleński, W.(1918).Potrzeby historii polskiej.Nauka Polska, 1, 237–242
• Suchodolski, B.(ed.).(1992).Historia Nauki Polskiej, Vol.5: 1918–1951.Wrocław: Ossolineum.
• Suleja, W., & Wrzesiński, W.(1990).Spory o narodową i społeczną funkcję historyków polskich.In: S.K.Kuczyński (ed.).Polskie Towarzystwa Historyczne 1886–1986. Zbiór studiów i materiałów (pp.147–169).Wrocław: Ossolineum.
• Tymieniecki, K.(1919).Uwagi o niektórych potrzebach historii w Polsce i o warunkach jej dalszego rozwoju.Nauka Polska, 2, 148–172.
• Wandycz, P.(1992).Historiography of the Countries of Eastern Europe: Poland.Ameri­can Historical Review, 97(4), 1011–1025.
• Wapiński, R.(1989).Świadomość polityczna w Drugiej Rzeczypospolitej.Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
• Wierzbicki, A.(1993).Spory o polską duszę. Z zagadnień charakterologii narodowej w historiografii polskiej XIX i XX w.Warszawa: IH PAN.
• Zernack, K.(1991).Preußens Ende und die ostdeutsche Geschichte.In: K.Zernack, W.Fischer, & M.G.Müller (eds.).Preußen – Deutschland – Polen. Aufsätze zur Geschichte der deutsch-polnischen Beziehungen (pp.65–84).Berlin: Duncker und Humblot.
• Zierhoffer, A.(1967).Eugeniusz Romer.In: B.Olszewicz (ed.).Dziewięć wieków geografii polskiej. Wybitni geografowie polscy (pp.297–359).Warszawa: Wiedza Powszechna.