Rola państwa w konstytuowaniu się Kościoła Prawosławnego Ukrainy w kontekście wyzwań bezpieczeństwa narodowego

Artykuł prezentuje rolę państwa ukraińskiego w procesie tworzenia Kościoła Prawosławnego Ukrainy i uzyskania przez niego autokefalii w kontekście wyzwań bezpieczeństwa narodowego Ukrainy po Rewolucji Godności. Badania zostały oparte na literaturze naukowej, materiałach proweniencji państwowej i kościelnej, oraz danych analitycznych i socjologicznych. Ich wyniki wskazują, że ukonstytuowanie się autokefalicznego Kościoła na przełomie 2018/2019 r. w dużej mierze było możliwe dzięki determinacji porewolucyjnego obozu władzy i uzyskaniu konsensusu politycznego sił prozachodnich ze względu na zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa, co znalazło poparcie w społeczeństwie ukraińskim. Rozwój młodego Kościoła i utrwalenie autokefalii wymaga dalszego wsparcia ze strony organów władzy.

THE ROLE OF THE STATE IN THE CONSTITUTION OF THE ORTHODOX CHURCH OF UKRAINE IN THE CONTEXT OF NATIONAL SECURITY CHALLENGES

The article presents the role of the Ukrainian state in the process of creating the Orthodox Church of Ukraine and achieving autocephaly in the context of Ukraine’s national security challenges after the Revolution of Dignity. The research was carried out on the basis of scientific sources, materials of state and church provenance, as well as analytical and sociological data. The results of research indicate that the formation of an autocephalous Church at the turn of 2018/2019 was largely possible due to the determination of the post-revolutionary ruling camp and obtaining a political consensus of pro-Western forces. That consensus could be achieved owing to the threats to state security, which was recognized and supported by Ukrainian society. The development of the young Church and the consolidation of autocephaly requires further support from the authorities.

BIBLIOGRAFIA:

• Andrusieczko, P. (2019). Prawosławna Cerkiew Ukrainy – między wiarą a polityką. Pobrane z: https://outride.rs/pl/prawoslawna-cerkiew-ukrainy-miedzy-wiara-apolityka.
• Chervonenko, V. (2018). Prymus do soboru? Za shcho mytropolyta UPTS MP Ilariona ne vypuskayut’ z “DNR”. Pobrane z: https://www.bbc.com/ukrainian/features-46507264.
• DIF (2018). Tomos dlya Ukrayiny – ekspertna dumka. Pobrane z: https://dif.org.ua/en/ article/tomos-dlya-ukraini-ekspertna-dumka.
• Dopovid’ predstoyatelya na Arkhiyereys’komu Sobori 15 hrudnya 2020 roku (2020). Pobrane z: https://www.pomisna.info/uk/document-post/dopovid-predstoyatelya-na-arhiyerejskomu-sobori-15-grudnya-2020-roku.
• Fert, A. (2020). Tserkovna nezalezhnist’ yak istorychna spravedlyvist’: istorychni naratyvy navkolo borot’byza Tomos. Pobrane z: https://uamoderna.com/shafka-dok/czerkovna-nezalezhnist-yak-istorichna-spravedlivist-istorichni-narativi-navkolo-borotbi-za-tomos.
• Harbatski, A. (2015). Tożsamość religijna a bezpieczeństwo konfesyjne: współczesne wyzwania (na przykładzie republiki Białoruś). Pogranicze. Studia Społeczne, XXV, 135–150.
• KIIS (2020). Stavlennya do okremykh Tserkov Ukrayiny i ochikuvannya vid diyal’nosti Pravoslavnoyi Tserkvy Ukrayiny: lyutyy 2020 roku. Pobrane z: http://kiis.com.ua/?lang=eng&cat=reports&id=921&page=1.
• Kowalczyk, J. (2020), Społeczno-polityczne uwarunkowania powstania Kościoła Prawosławnego Ukrainy. Analizy/ Historia. Centrum Europy Wschodniej UMCS, 26.
• Kozyrska, A. (2014). Pluralizm wyznaniowy a integracja narodu ukraińskiego po 1991 roku. Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne.
• Kozyrska, A. (2018). Wyzwania w sferze wyznaniowej w koncepcji bezpieczeństwa narodowego Ukrainy. Nowa Polityka Wschodnia, 2(17), 7–32.
• Maltsev, V. (2016). Zhertva grazhdanskoy voyny. Presledovaniya Ukrainskoy pravoslavnoy tserkvi v khodekonflikta na Ukraine. Moskva: Information Group On Crimes Against The Person.
• MID (2020). O situatsii s pravami cheloveka na Ukraine. Doklad Ministerstva inostrannykh Del Rossiyskoj Federatsii. Pobrane z: https://www.mid.ru/ru/web/guest/foreign_policy/humanitarian_cooperation/-/asset_publisher/bB3NYd16mBFC/content/id/4474516#6.
• Mironowicz, A. (2007). Zarys dziejów Prawosławia w Europie Środkowo-Wschodniej, Lublin: Europejskie Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów.
• MKIP (2018). Zmitsnennya natsional’noyi yednosti: tomos. Pobrane z: https://mkip.gov.ua/news/2514.html.
• NISS (2017). Analitychna dopovid’ do Shchorichnoho Poslannya Prezydenta Ukrayiny do Verkhovnoyi Rady Ukrayiny «Pro vnutrishnye ta zovnishnye stanovyshche Ukrayiny v 2017 rotsi». Kyyiv: NISS.
• NISS (2018). Analitychna dopovid’ do Shchorichnoho Poslannya Prezydenta Ukrayiny do Verkhovnoyi Rady Ukrayiny «Pro vnutrishnye ta zovnishnye stanovyshche Ukrayiny v 2018 rotsi». Kyyiv: NISS.
• NISS (2019). Tomos pro avtokefaliyu ukrayins’koho pravoslav”ya: znachennya i vyklyky. Pobrane z: http://www.niss.gov.ua/doslidzhennya/analitichni-materiali/gumanitarniy-rozvitok/tomos-pro-avtokefaliyu-ukrainskogo.
• Oleksiyenko, O. (2014). Relihiyna palitra Ukrayiny. Pobrane z: https://tyzhden.ua/Society/107903.
• Olszański, T.A. (2018a). Konstantynopol: autokefalia dla Ukrainy. Pobrane z: https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2018-10-12/uznanie-przez-patriarchat-ekumeniczny-niezaleznosci-prawoslawnej.
• Olszański, T.A. (2018b). Historyczne zjednoczenie Kościołów prawosławnych Ukrainy. Pobrane z: https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2018-12-17/historyczne-zjednoczenie-kosciolow-prawoslawnych-ukrainy.
• Pavlenko, R. (2020). Dva roky vyklykiv i zrostannya. Pobrane z: https://tyzhden.ua/Columns/50/249969.
• Peredvyborni prohramy politychnykh partiy, kandydaty u narodni deputaty Ukrayiny vid yakykh zareyestrovani u zahal’noderzhavnomu bahatomandatnomu vyborchomu okruzi na pozacherhovykh vyborakhnarodnykh deputativ Ukrayiny 21 lypnya 2019 roku (2019). Uryadovyy kur”yer, 129.
• Piechowska, M. (2020). Cerkiew Prawosławna Ukrainy – rok po uzyskaniu autokefalii. Pobrane z: https://www.pism.pl/publikacje/Cerkiew_Prawoslawna_Ukrainy__rok_po_uzyskaniu_autokefalii.
• Pietnoczka, P. (2019). Priorytety programowe kandydatów na urząd prezydenta Ukrainy w 2019 roku. Przegląd Wschodnioeuropejski, 10(2), 193–202.
• Poslannya Prezydenta Ukrayiny Poroshenka do Verkhovnoyi Rady Ukrayiny (2018). Pobrane z: https://www.pravda.com.ua/articles/2018/09/20/7192645.
• Postanova Verkhovnoyi Rady Ukrayiny „Pro Zvernennya Verkhovnoyi Rady Ukrayiny do Yoho Vsesvyatostivarfolomi Varfolomiya, Arkhiyepyskopa Konstantynopolya i Novoho Rymu, Vselens’koho Patriarkha shchodo nadannya avtokefaliyi Pravoslavniy Tserkvi v Ukrayini” (2016). Pobrane z: http://zakon3.rada.gov.ua/laws/show/1422-19.
• Postanova Verkhovnoyi Rady Ukrayiny Pro pidtrymku zvernennya Prezydenta Ukrayiny Dovselens’koho Patriarkha Varfolomiya pro nadannya Tomosu pro avtokefaliyu Pravoslavnoyi Tserkvy v Ukrayini (2018). Pobrane z: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2410-19#Text.
• Pravoslavna Tserkva Ukrayiny: shlyakh kriz’ viky (Korotkyy istorychnyy narys) (2021). Pobrane z: https://www.pomisna.info/uk/tserkva/istoriya.
• Prypynyty vykorystannya Kyyevo-Pechers’koyi lavry Ukrayins’koyu pravoslavnoyu tserkvoyu Moskovs’koho patriarkhatu shlyakhom rozirvannya dohovoru orendy ta peredaty Kyyevo-Pechers’ku lavru u vykorystannya Pravoslavniy Tserkvi Ukrayiny (2020). Pobrane z: https://petition.president.gov.ua/petition/92966.
• Razumkov Centre. (2017). Tserkva, suspil’stvo, derzhava u protystoyanni vyklykam i zahrozam s’ohodennya. Pobrane z: https://razumkov.org.ua/uploads/article/2017_Religiya.pdf.
• Razumkov Centre. (2020). Konfesiyna ta tserkovna nalezhnist’ hromadyan Ukrayiny (sichen’ 2020 r. sotsiolohiya). Pobrane z: https://razumkov.org.ua/napriamky/sotsiologichni-doslidzhennia/konfesiina-ta-tserkovna-nalezhnist-gromadian-ukrainy-sichen-2020 r.
• Relihiyna bezpeka/nebezpeka Ukrayiny. Zbirnyk naukovykh prats’ i materialiv. (2019). W: A. Kolodnyy (red.). Kyyiv: UAR.
• Shapravs`kyj, S. (2010). Problemy zabezpechennya relihiynoyi bezpeky Ukrayiny ta shlyakhy yikh vyrishennya. Naukovi zapysky. Natsional’nyy universytet «Ostroz’ka akademiya», 2, 167–175.
• Shchodo vysvitlennya pytan’ stvorennya Pravoslavnoyi Tserkvy Ukrayiny (2019). Pobrane z: https://osvita.ua/legislation/Ser_osv/63841.
• Sobor epyskopiv UPTS v SSHA vydav zayavu v spravi rozhlyadu nadannya Avtokefaliyi UPTS v Ukrayini (2018). Pobrane z: https://ukrainian.voanews.com/a/avtokefaliya-uptse-ukrayina/4364273.html.
• Strzelecki, J. (2018). Moskwa – Konstantynopol. Nowa schizma w prawosławiu? Pobrane z: https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2018-10-17/zerwanie-stosunkow-pomiedzy-rosyjska-cerkwia-prawoslawna-i.
• Svitovyy konhres ukrayintsiv vystupyv na pidtrymku nadannya avtokefaliyi UPTS v Ukrayini (2018). Pobrane z: https://ukrainian.voanews.com/a/svitovyy-konhress-ukrayintsiv-avtokefaliya/4381016.html.
• TASS (2020). Glava ukrainskikh raskol’nikov obsudil s Pompeo stanovleniye novoy tserkovnoy struktury. Pobrane z: https://tass.ru/obschestvo/7655751.
• Trojanczuk, J. (2012). Etnofiletyzm w rozłamie cerkiewnym na Ukrainie. W: P. Załęski, E. Breslavskaia, M. Włodarkiewicz (red.). Tożsamości narodowe na obszarze postradzieckim. Między dziedzictwem a tradycją wynalezioną (ss. 191–229).Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR.
• V zashchitu yedinstva Russkoy Pravoslavnoy Tserkvi. Ofitsial’nyy sayt Moskovskogo Patriarkhata (2021). Pobrane z: http://edinstvo.patriarchia.ru.
• Viruyuchi Ukrayins’koyi Pravoslavnoyi Tserkvy zvernulysya do Prezydenta Ukrayiny ta Pomisnykh Pravoslavnykh Tserkov (video). (2021). Pobrane z: https://news.church.ua.
• Zakon Ukrayiny «Pro vnesennya zminy do statti 12 Zakonu Ukrayiny «Pro svobodu sovisti ta relihiyni orhanizatsiyi. (2018). Pobrane z: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2662-19#Text.
• Zakon Ukrayiny «Pro vnesennya zmin do deyakykh zakoniv Ukrayiny shchodo pidlehlosti relihiynykh orhanizatsiy ta protsedury derzhavnoyi reyestratsiyi relihiynykh orhanizatsiy zi statusom yurydychnoyi osoby». (2019). Pobrane z: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2673-19#Text.
• Zvernennya Svyashchennoho Synodu UPTS do arkhipastyriv, pastyriv, chernetstva ta viryan vid 17 hrudnya 2018 rok. (2018). Pobrane z: https://news.church.ua/2018/12/17/zvernennya-svyashhennogo-sinodu-upc-do-arxipastiriv-pastiriv-chernectva-ta-viryan-vid-17-grudnya.