Alternatywne procedury głosowania w polskim i litewskim prawie wyborczym

Alternative voting procedures in Polish and Lithuanian election law

Organizing voting in general elections only in the traditional way (i.e., at the ballot boxes) may make it difficult for more and more voters to participate. This is due to the increasing mobility of society and the fact that citizens are away from home on election day, the aging population and much more difficult access of the old and the sick to polling stations, and – as shown in the years 2020–2021 – unexpected epidemic crises that affect public health, which in turn translates into the election process. This article focuses on alternative voting methods in Poland and Lithuania. The main intention of the authors is to analyze the legal basis and compare the functioning of alternative voting procedures in the electoral systems of both countries, as well as to answer the question about the possibility of introducing new forms of voting that could increase the health safety of voters and ensure the democratic nature of elections in emergency situations. The motivation to take up this topic were: the wprowapresidential elections in Poland in 2020 and the parliamentary elections in Lithuania in 2021, during which not only alternative voting methods were used (e.g., correspondence voting), but also the possibility of implementing completely new solutions – safe in the event of spreading coronavirus pandemic.

Organizowanie głosowania w wyborach powszechnych wyłącznie w tradycyjny sposób (tj. przy urnach wyborczych) może utrudniać udział coraz większym grupom wyborców. Dzieje się tak ze względu na m.in.: coraz większą mobilność społeczeństwa, a co za tym idzie, przebywanie obywateli w dniu wyborów poza miejscem zamieszkania; starzenie się społeczeństwa i znacznie trudniejszy dostęp osób starych i chorych do lokali wyborczych z uwagi na ograniczenia mobilności; niespodziewane kryzysy epidemiczne, które wpływają na zagrożenie zdrowia publicznego, co pokazały lata 2020–2021. Wszystko to przekłada się na proces wyborczy. Przedmiotem niniejszego artykułu są alternatywne metody głosowania w Polsce i na Litwie. Zamierzeniem autorów jest analiza podstaw prawnych i porównanie funkcjonowania alternatywnych procedur głosowania w systemach wyborczych obu państw, a także odpowiedź na pytanie o możliwość wprowadzenia nowych form oddania głosu, które mogłyby zwiększyć bezpieczeństwo zdrowotne wyborców, a także zapewnić demokratyczny charakter wyborów w sytuacjach nadzwyczajnych. Motywacją do podjęcia tego tematu były wybory prezydenckie w Polsce w roku 2020 i wybory parlamentarne na Litwie w roku 2021, podczas których nie tylko wykorzystywano alternatywne metody głosowania (np. głosowanie korespondencyjne), ale także rozważano możliwość wdrożenia zupełnie nowych rozwiązań – bezpiecznych w sytuacji rozprzestrzeniania się pandemii koronawirusa.

BIBLIOGRAFIA:

• Apklausa parodė, kad daugelis gyventojų linkę pritarti elektroninio balsavimo galimybei Lietuvoje (2021). Pobrane z: https://www.litas.lt/apklausa-parode-kad-daugelis-gyventoju-linke-pritarti-elektroninio-balsavimo-galimybei-lietuvoje/, 08.12.2021.
• Applegate, M., Chanussot, T., Basysty, V. (2020). Considerations on Internet Voting: An Overview for Electoral Decision-Makers. Pobrane z: https://www.ifes.org/publications/considerations-internet-voting-overview-electoraldecision-makers, 13.09.2021.
• CBOS (2019). Ułatwienia w głosowaniu – opinie i oczekiwania. Komunikat z Badań, nr 50/2019, ISSN: 2353–5822.
• Debbage, N., Gonsalves, N., Shepherd, M. J., Knox, J. A. (2014). Superstorm Sandy and voter vulnerability in the 2012 US Presidental Election: a case study of New Jersey and Connecticut, Environmental Hazards, 13, issue 3.
• Ellis, A., Novarro, C., Moraels, I., Gratschew, M., Braun, N. (red.) (2007), Voting from Abroad. The International IDEA Handbook. IDEA. Stockholm.
• Global overview of COVID-19: Impact on elections, Institute for Democracy and Electoral Assistance (International IDEA) 2020. Pobrane: https://www.idea.int/news-media/multimedia-reports/global-overview-covid-19-impact-elections.
• Górny, M. (2021). I-voting - opportunities and threats. Conditions for the effective implementation of Internet voting on the example of Switzerland and Estonia, Przegląd Politologiczny, 1, DOI: 10.14746/pp.2021.26.1.9.
• Jackiewicz, A. (2016). Głosowanie korespondencyjne oraz głosowanie przez pełnomocnika jako alternatywne metody głosowania w świetle polskiego Kodeksu wyborczego, Białostockie Studia Prawnicze, 20, DOI: 10.15290/bsp.2016.20A.19.
• Kapsa, I., Musiał-Karg, M. (2020). Alternatywne metody głosowania w opiniach Polaków. Postawy i poglądy względem wybranych form partycypacji w wyborach. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ISBN: 978-83-66740-07-5.
• Korycki, K. (2020). Polityczne uwarunkowania przebiegu prac parlamentarnych nad Kodeksem wyborczym w Polsce [rozprawa doktorska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu]. Pobrane z: https://bip.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0013/224212/Korycki-Krzysztof_rozprawa-doktorska.pdf.
• Korycki, K. (2017). Alternatywne techniki głosowania a frekwencja wyborcza.
• Studia Wyborcze, 23.
• Krasnowolski, A. (2015). Procedury wyborcze w krajach europejskich. Kancelaria Senatu – Opracowania Tematyczne 635.
• Krimmer, R., Dueñas-Cid, D., Krivonosova, J. (2021). Debate: safeguarding democracy during pandemics. Social distancing, postal, or internet voting – the good, the bad or the ugly? Public Money & Management, 41(1), 8–10. DOI: 10.1080/09540962.2020.1766222.
• Krimmer, R. (2010). E-voting as a New Form of Voting. W: A. Balci, C. Can Actan, O. Dalbay (red.). Antalya Explorations in eGovernment & eGovernance, 2: Selected proceedings of the Second International Conference on eGovernment and eGovernance.
• Kuczyńska-Zonik, A. (2020), Litwa po pierwszej turze wyborów parlamentarnych. IEŚ, 267. Pobrane z: https://ies.lublin.pl/wp-content/uploads/2020/10/ies-komentarze-267-170-2020.
• Lietuvos Respublikos Seimo rinkimų įstatymas (1992), I-2721, Vilnius.
• Lietuvos Respublikos Seimo rinkimai 2020 m. spalio 11 ir 25d. (2021), Warszawa.
• Lietuvos Respublikos Vyriausioji rinkimų komisija (2020). Pobrane z: https://www.vrk.lt/2020-seimo/rezultatai?srcUrl=%2Frinkimai%2F1104%2F1%2F1746%2Frezultatai%2Flt%2FrezultataiDaugmVrt.html&fbclid=IwAR3V.PxUtnYB0lgFwhQuDPxoNX64PKtEBV1vP8XSOOpqngj0Eit8YGpPF6U, 08.12.2021.
• Malużinas Martinas (2021a). Lithuanian Democracy under the State of Emergency: Will the COVID-19 Pandemic Affect the Assessment of the State of Democracy in the Country? – System Analysis. Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne, 72(4), 88–105. DOI: 10.15804/athena.2021.72.05.
• Malużinas, M. (2021b). Wybory parlamentarne w czasie pandemii COVID-19. Przykład wyborów litewskich w 2020 r. Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne, 69(1), 216–233. DOI: 10.15804/athena.2021.69.13.
• Michalak, B., Sokala, A., (2010). Leksykon prawa wyborczego i systemów wyborczych, Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Montalvo, J., G. (2011), Voting after the bombings: a natural experiment on the effect of terrorist attacks on democratic elections, The Review of Economics and Statistic, 93(4), 1146–1154, Pobrane z: http://www.jstor.org/stable/41349103.
• Mordwiłko, J. (2001). Opinia dotycząca ordynacji wyborczej do Sejmu RP, Przegląd Sejmowy, 1(42).
• Musiał-Karg, M. (2021). Głosowanie korespondencyjne podczas pandemii Covid-19. Doświadczenia z polskich wyborów prezydenckich w 2020 r. Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 2.
• Musiał-Karg, M, Kapsa Izabela (2021), Debate: Voting challenges in a pandemic— Poland, Public Money and Management, vol 4, nr 1, https://doi.org/10.1080/09540962.2020.1809791.
• Musiał-Karg, M. (2020). Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Postawy i poglądy na temat e-voting. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM. ISBN: 978-83-66740-06-8.
• Musiał-Karg, M. (2018). Analiza doświadczeń związanych z wykorzystaniem głosowania internetowego (i-voting) w wybranych państwach. Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, 1(57).
• Musiał Karg, M. (2014). The use of e-voting as a new tool of e-participation in modern democracies. Przegląd Politologiczny, 4. Pobrane z: https://doi.org/10.14746/pp.2014.19.4.7.
• Musiał-Karg, M. (2010). E-voting (as a form of E-democracy) in the European Countries. W: A. Balci, C. Can Actan, O. Dalbay (red.). Explorations in eGovernment & eGovernance. Volume 2: Selected proceedings of the Second International Conference on eGovernment and eGovernance. Antalya .
• Musiał-Karg, M. (2011). Metody zwiększania frekwencji wyborczej. Polska a doświadczenia innych państw, Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 2(2), 77–100. DOI:10.14746/ssp.2011.2.05.
• Nowina-Konopka, M. (20021). Elektroniczna urna, Pobrane z: http://www.rpo.gov.pl/pliki/12066058070.pdf, 09.12.2021.
• Skotnicki, K. (2018). Udział w wyborach i referendach osób głuchych i niedosłyszących, Gdańskie Studia Prawnicze, XL.
• Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 10 maja 2020 r. w sprawie stwierdzenia braku możliwości głosowania na kandydatów w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (nr 129/2020).
• Ustawa z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1990 nr 67 poz. 398)
• Ustawa z dnia 16 lipca 1998 r. –Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz.U. 1998 nr 95 poz. 602)
• Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. 2011 nr 21 poz. 112).
• Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (Dz.U. 2014 poz. 1072).
• Ustawa z dnia 2 czerwca 2020 r. o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego (Dz.U. 2020 poz. 979).
• W Wilnie działa mobilny punkt wyborczy (2020). Pobrane z: http://www.wilnoteka.lt/artykul/w-wilnie-dziala-mobilny-punkt-wyborczy.
• Wybory do Sejmu Republiki Litewskiej 2020 (2020), https://www.vrk.lt/documents/10180/714878/Wybory-5.pdf/df2cdb3a-ef6a-4556-a6d7cb46c6a9eaff, 08.12.2021.
• Wytyczne Ministra Zdrowia i Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczące zasad bezpieczeństwa epidemiologicznego podczas wyborów prezydenckich, 25.06.2020, https://www.gov.pl/web/zdrowie/wytyczne-mz-i-gis-dotyczace-zasad-bezpieczenstwaepidemiologicznego-podczas-wyborow-prezydenckich.
• Zbieranek Jarosław (2013), Alternatywne procedury głosowania w polskim prawie wyborczym – gwarancja zasady powszechności wyborów czy mechanizm zwiększania frekwencji wyborczej, Warszawa: Wydawnictwo Difin.
• Zbieranek Jarosław (2011), Alternatywne procedury głosowania w Polsce na tle państw Unii Europejskiej, Studia BAS nr 3(27).
• Zbieranek Jarosław, Głosowanie korespondencyjne - ważne ułatwienia dla wyborców, https://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Masz%20Glos/Glosowanie%20korespondencyjne%20–%20wazne%20ulatwienia%20dla%20wyborcow%20.pdf.