Marcin Rutkiewicz z Gniezna – niepodległościowiec z partyjnym rozdziałem w biografii
- Institution: Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie
- ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3702-8096
- Year of publication: 2022
- Source: Show
- Pages: 49-59
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/CCNiW.2022.01.02
- PDF: ccniw/1/ccniw102.pdf
Marcin Rutkiewicz from Gniezno – an independence fighter with a party chapter in his biography
The paper presents a short biography of Marcin Rutkiewicz from Gniezno (1933–2016), a local politician and clerk, which in his youth and in the mature age fought against the communist regime in Poland. However, for several years between those two periods he was involved in the Polish communist party (PZPR), even as its official ideological lecturer. The article first focuses on Rutkiewicz’ clandestine activity in the Underground Scout Army at Gniezno when he was 18 years old, on the subsequent arrest, trial and repressions: a hard prison and then equal hard and exhausting military service. The second focus is Rutkiewicz’ braek up from the communist party in 1988, then involvement in the Citizen Committee (Komitet Obywatelski) „Solidarność” at Gniezno in 1989, and his late political and combatant activity in the free Poland. His interesting but not „linear” political life is a proper example of alternate fortunes of the generation grown under the Soviet regime in Poland after the World War II.
REFERENCES:
- Źródła archiwalne
- Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie:
- AP 50 sygn. 21 (Parafia archikatedralna w Gnieźnie, liber baptisatorum 1906–1942),
- AP 47 sygn. 297 (Parafia pw. św. Michała w Gnieźnie, liber baptisatorum 1931–1942),
- AP 99 sygn. 189 (Parafia pw. św. Wawrzyńca w Gnieźnie, liber baptisatorum 1927–1933),
- AP 59 sygn. 618 (Parafia pw. św. Trójcy w Gnieźnie, liber baptisatorum 1930–1941),
- AP 238 sygn. 1 (Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Gnieźnie – franciszkanie, liber baptisatorum 1925–1941).
- Archiwum Starostwa Powiatowego w Gnieźnie, Akta personalne Marcina Rutkiewicza, sygn. 17/2002/10.
- Archiwum Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu: Zbiór akt Przedsiębiorstwa Budownictwa Rolniczego „POLANBUD” z Gniezna, teczka osobową Marcina Rutkiewicza (sygn. archiwalna 19/69).
- Centralne Archiwum Wojskowe:
- And/54260: Rutkiewicz Stanisław.
- Instytut Pamięci Narodowej:
- AIPN Po, 04/2540, Akta śledcze w sprawie przynależności do organizacji zbrojnej „Podziemna Partia Skautowska” oraz nielegalnego posiadania broni, prowadzonej przeciwko: Kaźmierski Włodzimierz, imię ojca: Marian, ur. 03–09–1932 r., Kłosina Benedykt, imię ojca: Wojciech, ur. 04–03–1933 r., Koperski Aleksander, imię ojca: Kazimierz, ur. 14–03–1933 r. oraz Rutkiewicz Marcin, imię ojca: Stanisław, ur. 04–05– 1933 r., tj. podejrzanym o popełnienie przestępstwa z art. 86 § 2 kkWP oraz art. 4 § 1 i 2 Dekretu z 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa.
- AIPN Po, 77/239, Akta w sprawie karnej p-ko: Rutkiewicz Marcin, imię ojca: Stanisław, ur. 04–05–1933 r., tj. oskarżonemu z art. 87 w zw. z art. 86 § 2 kkWP oraz art. 4 § 1 Dekretu z 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa [o przynależność do organizacji pod nazwą „PAS” („Podziemna Armia Skautowska”) oraz posiadanie broni bez zezwolenia].
- Okręgowa Komisja ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu w Poznaniu:
- 79/06/Zk, Śledztwo w sprawie fizycznego znęcania się nad pozbawionym wolności Marcinem Rutkiewiczem w okresie od 19 lipca do października 1951 roku.
- Archiwum Państwowe w Poznaniu:
- Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu; Wojewódzkie koło prelegentów, koło konsultantów i rada Ośrodka.
- Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu:
- Marcin Rutkiewicz, akta studenckie, 816/4895.
- Zbiory prywatne Bogusza i Radosława Rutkiewiczów:
- Spuścizna Marcina Rutkiewicza: teczka 1: dot. „Jaworzniaków” – Związku Młodocianych Więźniów Politycznych; teczka 2: „Sprawy górnicze / 54–56”; teczka 3: „Zw[iązek] Więźniów Politycznych Okr[esu] Stalinowskiego”; teczka 4: bez nazwy [Varia].
- Zbiory prywatne gen. Jana Podhorskiego: album bez oznaczenia
- Opracowania
- Bereszyński Z., Młodzież przeciwko zniewoleniu. Opór społeczny i działalność konspiracyjna wśród młodzieży szkolnej w okresie stalinowskim w świetle wybranych przykładów z różnych części Wielkopolski, „Przegląd Archiwalno-Historyczny” 2021, nr 8.
- Dzieje Gniezna pierwszej stolicy Polski, red. J. Dobosz, Gniezno 2016.
- Hasło: Rafał Kajetanowicz, strona internetowa „Encyklopedia teatru”, https://encyklopediateatru.pl/osoby/15943/rafal-kajetanowicz.
- Pic M., Młodzi członkowie Podziemnej Armii Skautowskiej w Gnieźnie ośmieszyli sąd nad „kułakiem”, „Jaworzniacy” 2004, nr 5.
- Rzeczkowska E., Tajne organizacje harcerskie w Polsce, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 1.
- Wyrwich M., Łagier Jaworzno, Warszawa 2013.
Komitet Obywatelski „Solidarność” Gniezno prison Jaworzno political prisoner Confederation of the Independent Poland Citizen Committee „Solidarność” Gniezno Communist party Gniezno Underground Scout Armee więzienie Jaworzno więzień polityczny Konfederacja Polski Niepodległej PZPR Gniezno Podziemna Armia Skautowska Gniezno Marcin Rutkiewicz