Znaleziony dokument. Z notatnika oficera JW 4446

As part of the repression against the Catholic Church, the communist authorities of the Polish People’s Republic at one time called up graduates of major seminaries for military service. In the 25-year history of the military service of clergy, can be distinguished three periods of activities of security organs: years of chaotic activities (1959–1964) when clerics were scattered among military units, years of formulating guidelines (1964–1966) regarding the investigation of clerics and years of intense operational work (1966–1980) in specially designated units – in Szczecin-Podjuchy, Brzeg and Bartoszyce. In August 1976, clerics of Military Unit 4446 in Brzeg found, during cleaning works, the notebook of the 2nd company command, fragments of which had been copied by hand. The notes show the methods and directions of work of the offi cer staff directly involved in the training process. The observations they made served counterintelligence offi cers to build a psychological profi le of the clerics-soldiers and then arrange operational actions against them, the results of which were to bear fruit in the future.

REFERENCES:

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w  Warszawie: 002954/1; 003322/1; 003439/343; 01472/10; 1437/2; 2912/1; PF3011/34965.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku: 0068/1.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Bydgoszczy: 0129/1; 680/207378; 681/80976; 682/113690.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku: 0065/1; 645/286339.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach: 198/16637; 230/8624; 207/909501; 207/910776.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie: 00100/811/J; 00142/1; 087/1; 49/1; 37/55127; 37/402331; 39/84667; 39/381802; 414/1.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w  Łodzi: 0081/1; 0081/10; 00340/19; 0037/43; 0057/41/J; 534/17108; 534/72713.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu: 0044/1; 00280/1, t. 3, cz. 1; 064/74, t. 8/28; 0211/1; 63/161; 822/242028; 825/160265; 825/152417; 848/4.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Radomiu: PF35/217847.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie: 388/233754; 389/161419; 389/274182; 389/275592.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu: 524/338476.
• Brzyski K., Sutanna i mundur. Zapiski alumna wyrwanego z Seminarium Przemyskiego w latach 1967–1969, Rzeszów 2023.
• Chorązki M., Romański-Cebula S., Służba wojskowa kleryków – żołnierzy jednostki wojskowej 4446 w Brzegu w świetle relacji kapłanów z diecezji krakowskiej i wrocławskiej (analiza pamięci świadków – wybrane aspekty), „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” 2020 R(10), s. 122–147.
• Ciemięga K., Alumni w Wojsku Polskim w latach 1959–1980 w świetle dokumentów Głównego Zarządu Politycznego WP, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 2006, nr 28, s. 252–266.
• Czwołek A., Służba wojskowa alumnów w PRL (na przykładzie 54. Szkolnego Batalionu Ratownictwa Terenowego w Bartoszycach), Klio – Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym 2011, nr 18, s. 103–130.
• Dudek A., O  działaniach antykościelnych władz PRL w  latach 1958–1966, „Chrześcijanin w Świecie” 1994, nr 1, s. 191–203.
• Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2006.
• Fąfara K., Kępa Z., Prochwicz J., Bóg nie jest Bogiem wojny. Wspomnienia alumnów-żołnierzy, t. 1–3, Warszawa 2023.
• Fitych T., Służba wojskowa alumnów w PRL, „Chrześcijanin w Świecie” 1994, nr 1, s. 119–135.
• Gabański S., W  zielonej sutannie. Dziennik kleryka-żołnierza 1965–1967, Tarnów 1995.
• Gałaszewska-Chilczuk D., Partia na froncie walki z Kościołem, „Polska Zbrojna. Historia” 2017, nr 1–2, s. 142–145.
• Isakowicz-Zaleski T., Moje życie nielegalne, Kraków 2008.
• Janowski J., Alumni-żołnierze. Elementy formacji seminaryjnej w świadomości alumnów-żołnierzy na podstawie analizy dokumentów osobistych, Świdnica 2007.
• Kapłon M., Służba wojskowa kleryków Wyższego Seminarium Duchownego w Przemyślu jako jeden z elementów represji komunistycznych, w: Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwóch totalitaryzmów (1917–1990), t. 2, red. M. Krzysztofi ński, J. Wołczański, Rzeszów–Lwów 2017, s. 133–182.
• Kapuściak B., Walka kontrwywiadu wojskowego z Kościołem katolickim. Alumni w „ludowym” Wojsku Polskim w świetle dokumentów Wojskowej Służby Wewnętrznej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2020, nr 4 (274), s. 84–124.
• Koller S., Brakowanie i niszczenie akt pionu SB do walki z Kościołem – zarys problematyki, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2013, nr 38, s. 227–258.
• Kompanie kleryckie w Wojsku Polskim 1959–1980. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej w  5 Pułku Inżynieryjnym w  Szczecinie-Podjuchach 8–9 września 2008, red. J.  Kornek, T. Krawczak, J. Macholak, Szczecin 2009.
• Kostrzewski P., Służba wojskowa alumnów Częstochowskiego Seminarium Duchownego w Krakowie w latach 1965–1980, „Wiadomości Archidiecezji Częstochowskiej. Pismo urzędowe Kurii Metropolitalnej w Częstochowie”, 2017 (Rok 91), nr 1–6 (styczeń–czerwiec), s. 139–164.
• Larysz P., Służba wojskowa alumnów Śląskiego Seminarium Duchownego w latach 1959–1978, Katowice 2009.
• Lesiński A., Służba wojskowa kleryków w PRL 1959–1980, Olsztyn 1995.
• Łukaszczyk T., Wierność zagrożona. Kleryk w mundurze, Gniezno 1995.
• Majkut J., Klerycy w Ludowym Wojsku Polskim w latach 1955–1980, https://ordynariat.wp.mil.pl/pl/articlesopracowania-n/2018-01-195-klerycy-w-ludowym-wojsku-polskim-w-latach -1955-1980-ks-jan-majkut/pdf/.
• Mezglewski A., Szkolnictwo wyznaniowe w Polsce w latach 1944–1980, Lublin 2004.
• Myszor J., Służba wojskowa alumnów Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w latach 1959–1979, w: Wojskowa służba śląskich duchownych w latach 1918–1980, red. Z. Kapała, J. Myszor, Katowice 1999, s. 161–176.
• Noszczak B., Polityka państwa wobec Kościoła rzymsko-katolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956, Warszawa 2008.
• Paszkowski S., Służba wojskowa kleryków w latach 1959–1980. Jerzy Popiełuszko – alumn żołnierz, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 2010, nr 1, s. 175–180.
• „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 2010, nr 1, s. 175–180.
• Paśko H., „Taki szubrawiec, jak wy”. 715 dni służby wojskowej kleryka w komunistycznej armii, Warszawa 2024.
• Pinkosz K., Czas próby, „Polska Zbrojna. Historia” 2017, nr 1–2, s. 146–148.
• Piotrowski P., Służba wojskowa kleryków na przykładzie 56 Batalionu Ratownictwa Terenowego w Brzegu (1966–1980), w: Represje wobec Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie 1945–1989, red. S.A. Bogaczewicz, S. Krzyżanowska, Wrocław 2004, s. 165–178.
• Rocznik diecezji płockiej 2021. Struktura personalno-administracyjna, Płock 2022 [pdf].
• Rozynkowski W., Ks. Wojciech Marek Sowa (1956–2007) – czciciel św. Józefa, „Kaliskie Studia Teologiczne” 2008, t. 7, s. 117–121.
• Setlak A., Służba wojskowa alumnów WSD w PRL i jej ocena w wypowiedziach alumnów i kapłanów rezerwistów z 1970 r. Studium historyczno-socjologiczne na przykładzie Bartoszyc, Olsztyn 2002.
• Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w  Radomyśli. Radomyśl  – historia i  współczesność, oprac. B.  Wiszniewska, G. Borkowska, W. Kaczoch, M. Jastrzębska, Radomyśl 2018, https://old.podlasie24.pl/wiadomosci/diec.-siedlecka/30.-rocznica-swiecen-kaplanskich-93ec.html.
• Wilczyński L., Pobór kleryków do wojska jako forma represji władz komunistycznych wobec Kościoła katolickiego. Alumni-żołnierze archidiecezji poznańskiej, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski” 2017, t. 12, s. 173–207.
• „Wrocławskie Wiadomości Kościelne”, R. 27(1972), nr  11; R. 29(1974) nr 9–10; R. 32(1977), nr 9–10; R. 33[i.e. 34](1979), nr 9–10; R. 37(1984), nr 3–7; R 37(1984) nr 8–12; R 44(1991), nr 4.
• Zając J., Mundur zamiast sutanny, Kraków 2019.
• Zwoliński A., Rocznik 1982, Kraków 2021.
• Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), Warszawa 2003.
• https://www.niedziela.pl/artykul/42658/nd/www.oblezenie. mezczyzni.net.
• https://miastociechocinek.com/pl,news2,zmarl_ks_kan_wojciech_sowa_proboszcz_parafii_nieszawskiej,263.html.
• http://www.meczennicy.bydgoszcz.pl/index.php/galeria/category/284-40-lecia-kapastwa.html.
• https://old.podlasie24.pl/wiadomosci/diec.-siedlecka/30.-rocznica-s wiecen-kaplanskich-93ec.html.
• https://www.csw2020.com.pl/biogram/biogram-miroslawaskoczylasa/.
• https://www.idzi-sanktuarium.pl/Kaplani/Poka