Dlaczego nie można inaczej? Ograniczona reprezentacja wyborców w sejmikach wojewódzkich w latach 2014–2024

Why can’t it be done differently? Limited voter representation in provincial assemblies (sejmiki) in the period of 2014–2024

The problem of distorting the representativeness of elections to provincial assemblies in Poland is widely noted. The local government elections in 2024 confirm the indicated state of affairs. In many situations, the natural electoral threshold significantly exceeds the statutory threshold, and large groups of citizens do not have their representation in the sejmiks, while the largest groupings are overrepresented. The authors of this article set out to compare the number of voters without representation in provincial assemblies after the introduction of the Electoral Code, i.e. in the 2014, 2018 and 2024 local elections, despite having voted for groupings that exceeded the statutory electoral threshold. The authors, using institutional-legal analysis and classical systemic analysis, also propose a simple way to solve the pointed out significant problem for the representativeness of the elections, which is the abandonment of the division of provinces into smaller electoral districts.

Problem zakłócenia reprezentatywności wyborów do sejmików województw w Polsce jest powszechnie zauważalny. Wybory samorządowe w 2024 r. potwierdzają wskazany stan rzeczy. W wielu sytuacjach naturalny próg wyborczy znacznie przewyższa próg ustawowy, a duże grupy obywateli nie posiadają swojej reprezentacji w sejmikach, przy jednoczesnej nadreprezentacji największych ugrupowań. Autorzy niniejszego artykułu postanowili porównać liczbę wyborców nieposiadających swojej reprezentacji w sejmikach województw po wprowadzeniu Kodeksu wyborczego, a więc w elekcjach samorządowych z 2014, 2018 oraz 2024 r., pomimo oddania przezeń głosu na ugrupowania, które przekroczyły ustawowy próg wyborczy. Autorzy, wykorzystując analizę instytucjonalno-prawną oraz klasyczną analizę systemową, proponują również prosty sposób na rozwiązanie wskazywanego, istotnego problemu dla reprezentatywności wyborów, jakim jest rezygnacja z podziału województw na mniejsze okręgi wyborcze.

REFERENCES:

• Alberski, R. (2017). Jak wybierać rady średnich i dużych miast? Acta Politica Polonica, 42, s. 17–31.
• Andeweg, R. B. (2003). Beyond representativeness? Trends in political representation. European Review, 12(2), s. 147–161.
• Antoszewski, A., Herbut, R. (2004). Leksykon politologii. Wrocław: Atla 2.
• Bechtel, M. M. (2009). The Political Sources of Systematic Investment Risk: Lessons from a Consensus Democracy. The Journal of Politics, 71(2), s. 661–677.
• Chrzanowski, M. (2018). Podstawowe zasady prawa wyborczego do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
• Fischer, M. (2014). Coalition Structures and Policy Change in a Consensus Democracy. Policy Studies Journal, 42(3), s. 344–366.
• Gallagher, M. (1991). Proportionality, Disproportionality and Electoral Systems. Electoral Studies, 10, s. 33–51.
• Garlicki, L. (1999). Art. 96 ust. 2 Konstytucji RP. W: L. Garlicki. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom I. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Gerring, J., Thacker, S. C. (2008). A Centripetal Theory of Democratic Governace. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kins, L. (2021). A Crisis of Representativeness? A comparative analysis of congruence between parties and their electorate in the 2019 regional election in Flanders. Cevipol Workin Papers, 2, s. 4–21.
• Kjaer, U., Elklit, J. (2013). The Impact of Assembly Size on Representativeness. The Journal of Legislative Studies, 20(2), s. 156–173.
• Kritzer, H. M. (1977). The Representativeness of the 1972 Presidential Primaries. Polity, 1(10).
• Kuklinski, J. H. (2014). Representativeness and Elections: A Policy Analysis. American Political Science Review, 71(1), s. 165–177.
• Lijphart, A. (1984). Democriaties. Partterns of Consensus and Majoritarian Goverment in Twenty One States. New Haven: Yale University Press.
• Lijphart, A. (1977). Democraty in Plural Societes: A Comparative Exploration. New Haven: Yale University Press.
• Lijphart, A. (1999). Patterns of democracy: government forms and performance in thirty-six countries, New Haven: Yale University Press.
• Loewenberg, G., Kim, C. L. (1978). Comparing the Representativeness of Parliaments. Legislative Studies Quarterly, 1(3), s. 27–49.
• Mair, P. (1994). The correlates of consensus democracy and the puzzle of Dutch politics. West European Politics, 17(4), s. 97–123.
• Manin, B., Przeworski, A., Stokes, S. C. (1999). Democracy, Accountability and Representation. Cambridge: Cambridge University Press.
• Marmola, M. (2020). Poziom reprezentatywności partii politycznych i zapotrzebowanie na nowe ugrupowania w polskim systemie partyjnym. Wrocławskie Studia Politologiczne, 29, s. 49–57.
• Marszałek-Kawa, J., Plecka, D. (red.). (2018). Leksykon wiedzy politologicznej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Michalak, B. (2016). Czy duże okręgi wyborcze zawsze zwiększają proporcjonalność wyborów? Nowe dowody z polskich wyborów parlamentarnych. Decyzje, 25, s. 67–82.
• Michalak, B. (2021). (Dys)proporcjonalność polskich wyborów samorządowych. Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 4(62), s. 273–285.
• Rulka, M. (2010). Okręgi wyborcze a zasady proporcjonalności i równości prawa wyborczego. Prawo i Polityka, 2, s. 155–171.
• Ryan, M., Stoker, G., John, P., Moseley, A., James, O., Richardson, L., Vannoni, M. (2018). How best to open up local democracy? A randomised experiment to encourage contested elections and greater representativeness in English parish councils. Local Government Studies, 6(44), s. 766–787.
• Steiner, J. (1980). Research Strategies beyond Consociational Theory. The Journal of Politics, 43(4), s. 1241–1250.
• Sulmont, D. (2021). Political polarization, voting and democratic representativeness: Too much or too little? Electoral Studies, 71.
• Urbaniak, K. (2011). Okręg wyborczy w świetle samorządowego prawa wyborczego. Studia Politologiczne, 22, s. 177–192.
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. Dz.U. 1998, nr 91, poz. 576.
• Ustawa z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Dz.U. 1998, nr 95, poz. 602.
• Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy. Dz.U. 2011, nr 21, poz. 112.
• Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy. Dz.U. 2011, nr 21, poz. 113.
• Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Dz.U. 2018, poz. 130.
• Ustawa z dnia 29 września 2022 r. o przedłużeniu kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego. Dz.U. 2022, poz. 2418.
• Strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej. pkw. gov.pl.