Projekt Nowego Śląska i jego implikacje dla tożsamości

The New Silesia project and its implications for identity

The issues presented in this article are a continuation of previously published research results on the socio-cultural implications of the „construction” of the New Silesia during the period of state socialism. In the process of building the flagship industrial centres of Upper Silesia, recruitment policies and propagandaeducation and manipulation activities aimed at recruiting a multitude of workers played a key role. The emerging agglomerations have become a kind of isolated space – a new socialist world for the new man. The presented empirical material, analyses and interpretations reveal the situational context for the emerging identity of the New Silesians. The discursive analysis made it possible to identify identity processes in terms of identity deconstruction and the production of a homogeneous (simple) identity. The deconstruction of identity was the result of educational procedures, which I recognised – following Michael Foucault – as procedures of discipline. The theoretical construct with which I interpreted the identity condition of the participants in the study is Jozef Tischner’s concept of ‘sheltered people’.

Zaprezentowana w artykule problematyka stanowi kontynuację opublikowanych wcześniej wyników badań dotyczących społeczno-kulturowych implikacji związanych z „budową” Nowego Śląska w okresie państwowego socjalizmu. W procesie budowy sztandarowych ośrodków przemysłowych Górnego Śląska kluczową rolę odegrały polityka werbunkowa oraz działania propagandowo-edukacyjne i manipulacyjne ukierunkowane na pozyskanie rzeszy robotników. Powstające aglomeracyjne stały się swojego rodzaju wyizolowaną przestrzenią – nowym socjalistycznym światem życia i pracy nowego człowieka. Zaprezentowany materiał empiryczny, jego analizy i interpretacje odsłaniają kontekst sytuacyjny dla tworzącej się tożsamości Nowych Ślązaków. Do udzielenia wywiadów biograficzno-narracyjnych zaprosiłam osoby, które w latach 60. i 70. ubiegłego wieku przybyły do pracy w górnośląskich ośrodkach przemysłowych. Podjęta analiza dyskursywna umożliwiła rozpoznanie procesów tożsamościowych w zakresie dekonstrukcji tożsamości i wytworzenia tożsamości homogenicznej (prostej). Dekonstrukcja tożsamości była wynikiem procedur wychowawczych, które rozpoznałam – za Michaelem Foucaultem – jako procedury dyscyplinowania. Konstruktem teoretycznym, za pomocą którego interpretuję kondycję tożsamościową uczestników badań, jest koncepcja „ludzi z kryjówek” Józefa Tischnera.

REFERENCES:

• Cyboran, B. 2018. Animacja w systemie zależności instytucjonalnych. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Dawid, A. 2016. Październik ’56. W: Dziurok, A. i Link, B. red. Śląsk w Polsce Ludowej. Przełomy i zwroty. Katowice–Opole: IPN, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, PIN, Instytut Śląski w Opolu, t. 1, ss. 91–112.
• Foucault, M. 2009. Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa: Aletheia.
• Maslow, A. 1990. Motywacja i osobowość. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• Nasze Problemy. 1974, 16; 1977, 16; 1978, 15.
• Nikitorowicz, J. 2015. Model kształtowania się tożsamości kulturowej w warunkach wielokulturowości. Psychologia Wychowawcza. 7, ss. 125–134.
• Nikitorowicz, J. 2018. Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i ustawicznie kształtującej się tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Piecha-van Schagen, B. i Rygus, P. 2019. Górniczy czas pracy. W: Świtała-Trybek, D. i Piecha-van Schagen, B. red. Czas wolny górników kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Zabrze: Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, ss. 15–23.
• Szkudlarek, T. 1993. Postkolonializm jako dyskurs tożsamości: w stronę implikacji dla polskich dyskusji edukacyjnych. W: Kwieciński, Z. i Witkowski, L. red. Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach. Warszawa–Toruń: IBE, Wydawnictwo Edytor, ss. 301–314.
• Tischner, J. 2011. Myślenie według wartości. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Tischner, J. 2018. Etyka solidarności oraz homo sovieticus. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Zapart, J. 1999. Polityka mieszkaniowa w Polsce. Zarys przemian. Wrocław: Wydawnictwo AE im. Oskara Langego.