Inni kulturowo – rzeczywistość osób z niepełnosprawnością intelektualną

Culturally different – the reality of people with intellectual disability

The aim of the research was to reconstruct the experiences of people with intellectual disabilities and to try to reach the subjective meanings that these people give to their cultural diversity. The conducted studies were located in the trend of constructivist research, which allowed the use of the biographical method. Thematic narrative interviews were conducted with people with intellectual disabilities who were willing to talk about their experiences related to their disability. The main problem took the form of the following question: What is the image of social reality in the narrative of intellectually disabled people? On the basis of the analysis of empirical materials, some categories were selected that constitute the reality of people with intellectual disabilities, which is marked by stereotypes and prejudices. The thinking, attitude and behaviour of fully able people determine their lives and cause them to become culturally different. As a result, they experience – despite adulthood – control and overprotection, and in terms of social existence: exclusion, lack of recognition and pressure from the environment. Having these people speak may be a recommendation for change that may make their lives easier or even make them radically change.

Celem badań była rekonstrukcja doświadczeń osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz próba dotarcia do subiektywnych znaczeń, jakie te osoby nadają swojej odmienności kulturowej. Zrealizowane badania zostały ulokowane w nurcie badań konstruktywistycznych, co pozwoliło zastosować metodę biograficzną. Tematyczne wywiady narracyjne przeprowadzono z osobami z niepełnosprawnością intelektualną, które zechciały opowiedzieć o swoich doświadczeniach w kontekście posiadanej niepełnosprawności. Problem główny przyjął formę następującego pytania: Jaki jest obraz rzeczywistości społecznej w narracji niepełnosprawnych intelektualnie? Na podstawie analizy materiału empirycznego wyłoniono kategorie składające się na obwarowaną stereotypami i uprzedzeniami rzeczywistość osób o niepełnej sprawności intelektualnej. Myślenie, postawa i zachowanie pełnosprawnych determinują życie tych osób i powodują, że stają się oni Inni kulturowo. W konsekwencji doświadczają – mimo dorosłości – kontroli i nadopiekuńczości, a w płaszczyźnie społecznego egzystowania: wykluczenia, braku uznania oraz presji otoczenia. Zabranie głosu przez te osoby może być rekomendacją zmian, które mogą ułatwić, a nawet radykalnie zmienić ich życie.

REFERENCES:

• Chimicz, D. 2015. Młodzież z niepełnosprawnością intelektualną wobec własnej sytuacji życiowej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Czykwin, E. 2008. Stygmat społeczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Fidelus, A. 2014. Od stereotypu do wykluczenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
• Goffman, E. 2007. Piętno. Rozważaniu o zranionej tożsamości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Janiszewska-Nieścioruk, Z. 2013. Respektowanie i egzekwowanie praw seksualnych osób z niepełnosprawnością – palący, nierozwiązany problem. W: Gajdzica, Z. red. Człowiek z niepełnosprawnością w rezerwacie przestrzeni publicznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 248–270.
• Kaźmierska, K. i Waniek, K. 2020. Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda-technika-analiza. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Klajmon-Lech, U. 2017. Doświadczanie niepełnosprawności jako Inności: trudy adaptacji. Edukacja Międzykulturowa. 7, ss. 266–276.
• Krause, A. 2010. Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Leśniak, J. 2020. Społeczne postrzeganie osób niepełnosprawnych umysłowo. Państwo i Społeczeństwo. XX, 1, ss. 27–41.
• Meyer, B. and Asbrock, F. 2018. Disabled or cyborg? How bionics affect stereotypes toward people with physical disabilities. Frontiers in Psychology. 9, pp. 1–13.
• Myśliwczyk, I. 2020. Uznanie jako kluczowa kategoria w procesie (re)konstruowania swojej tożsamości przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Niepełnosprawność. 38, ss. 242–265.
• Myśliwczyk, I. 2019. Uznanie dorosłości człowieka z niepełnosprawnością: studium socjopedagogiczne narracji osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębszym. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Nikitorowicz, J. 2023. Kultura dziedziczona, nabywana i indywidualnie kształtowana w wybranych twórczych biografiach. Edukacja Międzykulturowa. 2 (21), ss. 15–27.
• Nikitorowicz, J. 2005. Edukacja międzykulturowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Rozen, B. 2011. Tożsamość osoby z niepełnosprawnością intelektualną w świetle społeczno-kulturowych uwarunkowań. Studia Elbląskie. 12, ss. 451–467.
• Schűtze, F. 2012. Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne. W: Kaźmierska, K. red. Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: NOMOS, ss. 141–278.
• Skalny, M. 2017. Stereotypy myślowe i uprzedzenia dotyczące osób niesłyszących. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych. LXX, ss. 127–140.
• Tomczyszyn, D. 2012. Stereotypy społeczne jako społeczne nastawienie wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną. W: Leszczyńska-Rejchert, A. i Kantowicz, E. Stereotypy a starość i niepełnosprawność. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
• Zimbardo, P.G. i Gerring, R.J. 2014. Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Żółkowska, T. 2013. Społeczna (de)waloryzacja roli osoby niepełnosprawnej. W: Gajdzica, Z. red. Człowiek z niepełnosprawnością w rezerwacie przestrzeni publicznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 40–64