Kultura intelektualna, wątpliwości metodologiczne i refleksja metapedagogicznaw rozwijaniu teorii i praktyki edukacji międzykulturowej

  • Author: Marek Rembierz
  • Year of publication: 2017
  • Source: Show
  • Pages: 37-67
  • DOI Address: https://doi.org/10.15804/em.2017.02.02
  • PDF: em/7/em702.pdf

Troska o kulturę intelektualną wydaje się stanowić jeden z elementarnych wymiarów rzetelnego rozwijania teorii i praktyki edukacji międzykulturowej. Troska o doskonalenie kultury intelektualnej – tak w wymiarze indywidualnym, nabywania i rozwijania sprawności poznawczych, jak i w wymiarze społecznym, zwłaszcza w zakresie pracy naukowej – dotyczy w szczególności rozwijania kultury logicznej i pogłębiania refleksji metodologicznej, podnoszącej wątpliwości i pozwalającej na krytyczne rozpoznanie problematyki badań. W tym ujęciu kultury intelektualnej, które w wykładzie „O kulturze logicznej” przedstawił Tadeusz Czeżowski, kultura intelektualna jest sprzęgnięta z teorią i praktyką edukacji międzykulturowej, gdyż „wznosi ludzi ponad dzielące ich przeciwieństwa i łączy ich węzłami ogólnoludzkiej solidarności”, a tym samym pozwala osiągać także te cele, które stawiane są przed edukacją międzykulturową. Kształtowanie kultury intelektualnej, jako czynienie człowieka „wrażliwym na prawdę i fałsz, na poprawność myślenia i błędy logiczne”, odnosi wprost do dyskutowanej na gruncie edukacji międzykulturowej kwestii radykalizującego się i wypierającego inne stanowiska relatywizmu, który podaje w wątpliwość wartość prawdy i trafność odwołujących się do niej kryteriów poprawności myślenia. Mogą się wszakże nasuwać pytania: Czy takie rozumienie kultury intelektualnej (przy założeniu jej uniwersalności), które proponuje Czeżowski, nie jest formą (ukrytego) imperializmu kulturowego w sferze wartościowania wiedzy i edukacji oraz nie stanowi narzucania innym określonego zestawu wartości jako wartości niejako samo przez się oczywistych i obowiązujących? Czy można bowiem zasadnie i przekonująco wykazać, iż występują wspólne elementy kultury intelektualnej w różnych, także zdecydowanie odmiennych, formacjach kulturowych, elementy pełniące równie istotną rolę w obcych sobie tradycjach edukacyjnych, czy też zaprezentowane rozumienie kultury intelektualnej – jako moralnie zobowiązującej kultury logicznej – jest tylko przejawem jednej z wielu lokalnych formacji kulturowych, choć przedstawiającej się tak, jakby była ona – wraz z prawidłami logiki – czymś powszechnie ważnym i samo przez się zrozumiałym, a nawet czymś wpisanym w ludzką naturę lub ludzki umysł? Te (i podobne im) pytania nasuwają się EDUKACJA MIĘDZYKULTUROWA 2017, nr 2 (7) ISSN 2299-4106DOI: 10.15804/em.2017.02.02tutaj, gdyż jedną z właściwości edukacji międzykulturowej jest, iż wychodzi ona na pogranicza, na których stykają się z sobą odmienności, i problematyzuje – postrzega wraz z innymi porównawczymi naukami o kulturze jako problematyczne – to, co w innych obszarach badań pedagogicznych uchodzi bądź uchodziło za wręcz nienaruszalną oczywistość danej kultury, której jako swoistego pewnika nie poddaje się pod dyskusję.

Intellectual culture, methodological doubts and metapedagogical reflection in developing the theory and practice of intercultural education

The concern for intellectual culture seems to be one of elementary dimensions in the reliable development of the theory and practice of intercultural education. The care for improving intellectual culture – both in the individual dimension (acquiring and developing cognitive skills) and the social one (especially in the field of scientific work) – mostly pertains to developing logical culture and deepening the methodological reflection, which raises doubts and allows for critical recognition of research problems. In the approach to intellectual culture presented by Tadeusz Czeżowski in the lecture “On logical culture”, intellectual culture is interrelated with the theory and practice of intercultural education because “it lifts people above the oppositions which divide them and connects them by the bonds of general human solidarity”. In this way, intellectual culture enables achieving the goals which are also aimed at in intercultural education. Shaping intellectual culture, treated as making a person “sensitive to the truth and falsehood, to the correctness of thinking and logical errors”, refers straight to the issue, discussed within intercultural education, of the radicalizing relativism, which suppresses other approaches and doubts in the valuing of the truth and in the aptness of the criteria of correct thinking which refer to it. Some questions might be raised: Is Czeżowski’s understanding of intellectual culture (with its assumed universality) not a form of (hidden) cultural imperialism in the sphere of the valuing of knowledge and education? Is this not an attempt to impose a particular set of values as self-evident and binding ones? Is it possible to prove in a justifiable and convincing way that there are some common elements of intellectual culture in various, much different, cultural formations – the elements of equally crucial significance in educational traditions which are unfamiliar to each other? Is the presented understanding of intellectual culture (as the morally binding logical culture) only a manifestation of one of many local cultural formations though it shows itself (along with the rules of logic) as something important and self-understandable or even something written into the human nature or human mind? These and similar queries are formulated here as one of the properties of intercultural education is that it enters borderlands, where differences get in touch, and that it questions (perceives, as other comparative cultural studies do, as arguable) what in other fields of educational studies has been treated as inviolable obviousness of a particular culture, which as a kind of certainty is not subjected to any discussion.Keywords: theory of intercultural education, intellectual culture, methodological doubts, metapedagogical reflection, relativism, logical culture.

REFERENCES:

  • Bartmiński, J. 1996. O „Słowniku stereotypów i symboli ludowych”. W: Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1. Cz. 1. Lublin: UMCS, ss. 9–34; http://www.rastko.rs/projekti/etnoling/delo/12018.
  • Bińczycka, E. 2012. Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki. Toruń: UMK.
  • Chmielewski, A. 1998. Relatywizm: zagrożenia czy szansa? Etyka. 31, ss. 28– –58.
  • Chmielewski, A. 2014. Niewspółmierność, nieprzekładalność, konflikt. Relatywizm we współczesnej filozofii analitycznej. Wrocław: UW.
  • Czeżowski, T. 1958. O kulturze logicznej (napisane w 1954 r.). W: Odczyty filozoficzne. Toruń – Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, ss. 271– –279.
  • Czeżowski, T. 1977. Wspomnienia (zapiski do autobiografii). Kwartalnik Historii Nauki i Techniki. 22:3, ss. 427–440.
  • Dąmbska, I. 1930. W sprawie nauczania logiki przy sposobności nauczania języka polskiego. Przegląd Klasyczny. 3, ss. 279–287.
  • Dąmbska, I. 1977. Tadeusz Czeżowski – jedność dzieła i osobowości. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki. 22:1, ss. 21–26.
  • Elzenberg, H. 1994. Kłopot z istnieniem: aforyzmy w porządku czasu. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
  • Grzegorczyk, A. 1993. Życie jako wyzwanie. Wprowadzenie w filozofię racjonalistyczną. Warszawa: IFiS PAN.
  • Grzegorczyk, A. 2001. Europa. Odkrywanie sensu istnienia. Warszawa: UKSW.
  • Heller, M. 2009. Jak być uczonym. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
  • Ingarden, R. 1987. O dyskusji owocnej słów kilka. W: Ingarden, R. Książeczka o człowieku. Kraków: WL, ss. 173–176.
  • Kamiński, S. 1962. O uzasadnianiu tez filozoficznych. Roczniki Filozoficzne. 3, ss. 37–65.
  • Kamiński, S. 1993. Filozofia i metoda. Studia z dziejów metod filozofowania. Lublin: KUL.
  • Kleszcz, R. 2002. Tadeusz Czeżowski o przekonaniach, wiedzy i wierze. W: Tyburski, W. i Wiśniewski, R. red. Tadeusz Czeżowski (1889–1981). Dziedzictwo idei: logika – filozofia – etyka. Toruń: UMK, ss. 67–78.
  • Koj, L. 1993. Wątpliwości metodologiczne, seria: Realizm. Racjonalność. Relatywizm t. 16. Lublin: UMCS.
  • Koj, L. 1998. Zdarzeniowa koncepcja znaku. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
  • Korporowicz, L. 1997. Wielokulturowość a międzykulturowość: od reakcji do interakcji. W: Łodziński, S., Kempny, M. i Kapciak, A. red. U progu wielokulturowości. Nowe oblicza społeczeństwa polskiego. Warszawa: Oficyna Naukowa, ss. 64–72.
  • Kotarbiński, T. 1993. Filozofia a humanistyka (pierwodruk 1972). W: Kotarbiński, T. Ontologia, teoria poznania i metodologia nauk. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  • Lewowicki, T. 2001. Szkic do teorii zachowań tożsamościowych. W: Lewowicki, T. i Ogrodzka-Mazur, E. red. W poszukiwaniu teorii przydatnych w badaniach międzykulturowych. Cieszyn: UŚ – Filia w Cieszynie, ss. 159–165.
  • Lewowicki, T. i Ogrodzka-Mazur, E. 2001. Wprowadzenie. W: Lewowicki, T. i Ogrodzka-Mazur, E. red. W poszukiwaniu teorii przydatnych w badaniach międzykulturowych. Cieszyn: UŚ – Filia w Cieszynie, ss. 11–13.
  • Łukasiewicz, D. 2002. Filozofia Tadeusza Czeżowskiego. Bydgoszcz: Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego.
  • Marciszewski, W. 1994. Sztuka dyskutowania. Warszawa: „Aleph”. Melosik, Z. 2007. Teoria i praktyka edukacji wielokulturowej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Mysłakowski, Z. 1971. Umiejętność różnienia się – o tolerancji. W: Nowacki, T. red. Zygmunt Mysłakowski. Pisma wybrane. Warszawa: PZWS, ss. 245–248.
  • Nikitorowicz, J. 2012. Fenomen wielokulturowości i prognozy rozwoju ku międzykulturowości. Edukacja Międzykulturowa. 1, ss. 45–66.
  • Nikitorowicz, J. 2013. Konsekwencje wielokulturowości dla tożsamości jednostkowej i kultury narodowej. W: Dyczewski, L. i Jurek, K. red. Tożsamość w wielokulturowym kontekście. Lublin – Warszawa: Wydawnictwo KUL, Centrum Europejskie Natolin, ss. 109–118.
  • Nikitorowicz, J. 2014. Wielokulturowość – Pogranicze – Człowiek pogranicza. Ku paradygmatowi współistnienia, zachowania i kreowania pokoju.
  • Drohiczyński Przegląd Naukowy. Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego. 6, ss. 171–189.
  • Nikitorowicz, J. 2015. Ku jakim strategiom w edukacji międzykulturowej w kontekście współczesnych problemów wielokulturowości. Pogranicze. Studia Społeczne, t. XXV, ss. 25–40.
  • Nowak, M. 2012. Pedagogiczny profil nauk o wychowaniu. Studium z odniesieniami do pedagogiki pielęgniarstwa. Lublin: KUL.
  • Ogrodzka-Mazur, E. 1998. Tolerancja jako wartość w procesie edukacji wielokulturowej. W: Lewowicki, T. i Grabowska, B. red. Młodzież i tolerancja (studium z pogranicza polsko-czeskiego). Cieszyn: UŚ – Filia w Cieszynie, ss. 82–98.
  • Ogrodzka-Mazur, E. 2001. Kategoria tożsamości w analizach zmiany społecznej. Implikacje pedagogiczne do badań edukacji międzykulturowej. W: Lewowicki, T. i Ogrodzka-Mazur, E. red. W poszukiwaniu teorii przydatnych w badaniach międzykulturowych. Cieszyn: UŚ – Filia w Cieszynie, ss. 55–68.
  • Ogrodzka-Mazur, E. 2012. Edukacja międzykulturowa. Recenzja: Pogranicze. Studia Społeczne, t. XVII, cz. 1, Białystok 2011, red. Nikitorowicz, J., Sadowski, A. i Misiejuk, D. Edukacja Międzykulturowa. 1, ss. 212–215.
  • Popper, K. R. 1997a. Logika nauk społecznych. W: Popper, K. R. W poszukiwaniu lepszego świata. Wykłady i rozprawy z trzydziestu lat. Warszawa: KiW, ss. 82–101.
  • Popper, K. R. 1997b. O zderzeniu kultur. W: Popper, K. R. W poszukiwaniu lepszego świata. Wykłady i rozprawy z trzydziestu lat. Warszawa: KiW, ss. 139–148.
  • Popper, K. R. 1997c. Przeciwko wielkim słowom (List, który pierwotnie nie był przeznaczony do publikacji). W: Popper, K. R. W poszukiwaniu lepszego świata. Wykłady i rozprawy z trzydziestu lat. Warszawa: KiW, ss. 102–116.
  • Popper, K. R. 1999. Utopia a przemoc. W: Popper, K. R. Droga do wiedzy. Domysły i refutacje. Warszawa: PWN, ss. 590–604.
  • Prechtl, P. 2009. Leksykon pojęć filozofii analitycznej. Kraków: WAM.Sadowski, A. 2010. Edukacja międzykulturowa jako nabywanie kompetencji
  • do życia w społeczeństwie pluralistycznym. W: Lewowicki, T. i Ogrodzka-Mazur, E. red. Edukacja międzykulturowa – teorie, poglądy, doświadczenia społeczne. Cieszyn – Warszawa – Toruń: Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej, Adam Marszałek, s. 103.
  • Sitek, W. 2010. Paradygmaty, aporie i instytucjonalizacja socjologii w kontekście twórczości Floriana Znanieckiego. W: Hałas, E. i Kojder, A. red. Socjologia humanistyczna Floriana Znanieckiego. Przesłanie dla współczesności. Warszawa: WUW, ss. 133–142.
  • Stępień, A. B. 1995. Wstęp do filozofii. Lublin: KUL.Stróżewski, W. 1992. Ponadkulturowe wymiary dobra, prawdy i piękna. W:
  • Stróżewski, W. W kręgu wartości. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, ss. 108–132.
  • Szahaj, A. 2010. Wielokulturowość: za i przeciw (kilka uwag). W: Pietrzyk-Reeves, D. i Kułakowska, M. red. Studia nad wielokulturowością. Kraków: Księgarnia Akademicka, ss. 25–30.
  • Szlachta, B. 2010. Kłopoty z wielokulturowością. W: Pietrzyk-Reeves, D. i Kułakowska, M. red. Studia nad wielokulturowością. Kraków: Księgarnia Akademicka, ss. 17–23.
  • Szulakiewicz, W. 2014. Tadeusz Czeżowski – nauczyciel w służbie uniwersytetu. W: Szulakiewicz, W. O uczących i uczonych. Szkice z pedeutologii historycznej. Toruń: UMK, ss. 147–194.
  • Śliwerski, B. 2014. Czas na rozwój metapedagogiki. W: Denek, K., Kamińska, A. i Oleśniewicz, P. red. Edukacja jutra. Od tradycji do nowoczesności. Aksjologia w edukacji jutra. Sosnowiec: Wyższa Szkoła Humanitas, ss. 49–74.
  • Śliwerski, B. 2015. Nauki o wychowaniu a pedagogika. Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne. 1, ss. 14–41.
  • Śliz, A. 2009. Wielokulturowość: iluzje czy rzeczywistość? Socjologiczne studium przypadku na przykładzie Kongresu Polonii Kanadyjskiej. Opole: UO.
  • Śliz, A. i Szczepański, M. S. 2011. Wielokulturowość i jej socjologiczny sens. Festival Caravan czy wielokulturowe Street Party? Studia Socjologiczne. 4 (203), ss. 7–25.
  • Waldenfels, B. 2002. Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego. Warszawa: Oficyna Naukowa.
  • Waldenfels, B. 2009. Podstawowe motywy fenomenologii obcego. Warszawa: Oficyna Naukowa.
  • Witkowski, L. 2007. Między pedagogiką, filozofią i kulturą. Studia, eseje, szkice. T. III. Warszawa: IBE.
  • Wolak, Z. 1994. Rola dyskusji w rozwoju nauki. Recenzja: Leon Koj, Wątpliwości metodologiczne (seria: Realizm. Racjonalność. Relatywizm t. 16, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1993). Zagadnienia Filozoficzne w Nauce. 16, ss.127–129.
  • Ziemińska, R. 2009. Spór relatywizmu z absolutyzmem na temat pojęcia prawdy. Roczniki Filozoficzne. T. LVII, 1, ss. 299–314.
  • Życiński, J. 1990. Trzy kultury. Nauki przyrodnicze, humanistyka i myśl chrześcijańska. Poznań: „W drodze”.
  • Intellectual culture, methodological doubts and metapedagogicalreflection in developing the theory and practice of interculturaleducation

logical culture relativism metapedagogical reflection methodological doubts intellectual culture theory of intercultural education kultura logiczna relatywizm refleksja metapedagogiczna wątpliwości metodologiczne kultura intelektualna teoria edukacji międzykulturowej

Message to:

 

 

© 2017 Adam Marszałek Publishing House. All rights reserved.

Projekt i wykonanie Pollyart