Aktywność społeczno-kulturalna Polaków na terenie Marchii Granicznej (Grenzmark Posen Westpreusen) w latach 1933–1939

  • Author: Tomasz P. Nodzyński
  • Institution: UZ Zielona Góra
  • ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6603-1681
  • Year of publication: 2024
  • Source: Show
  • Pages: 187-210
  • DOI Address: https://doi.org/10.15804/hso240407
  • PDF: hso/43/hso4307.pdf
  • License: This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the CreativeCommons Attribution license CC BY-NC-ND 4.0.

Social and cultural activity of Poles in the Frontier March of Posen-West Prussia (Grenzmark Posen Westpreusen) between 1933 and 1939

The article presents social and cultural activities taking place in the Frontier March of PosenWest Prussia (Grenzmark Posen-Westpreussen, Borderland) which operated between 1922 and 1938 in the first, short period of the existence of the Third German Reich – until the outbreak of World War II (1933–1939). The paper discusses the activities of various Polish organizations and institutions in the Nazi German state, including people’s banks, farming organizations, minority schools, scout troops, libraries, community centres, music institutions, and sports clubs. Although the Third Reich was a nationalist and totalitarian state, these organisations and institutions were allowed because the Third Reich pretended to be in good relations with the Republic of Poland. After the outbreak of the war between the two countries in September 1939, any separate socio-political and cultural activity of Poles in Germany, including the Borderland, was banned, and all the institutions and organisations presented in the article were dissolved.

Společensko-kulturní aktivity Poláků v Pohraniční marce (Grenzmark Posen Westpreusen) v letech 1933–1939

REFERENCES:

  • Archiwum Akt Nowych, Konsulat RP w Pile, sygn. 4, 5
  • Archiwum Państwowe w Poznaniu, Polski Związek Zachodni, sygn. 127, 574
  • Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Pile, Rejencja w Pile, sygn. 42, 47, 48, 3945, 16015
  • Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, Akta Policji w Kosieczynie (Districks-Kommisarius Kuschten), Ruch Polski (Polnische Bewegung) 1937–1939, sygn. 172
  • Muzeum Ziemi Złotowskiej w Złotowie,
  • Teczka: Jan Kocik – prace, korespondencja
  • Teczka: Maria (z d. Domańska) i Juliusz Zieliński
  • Chełkowska W., Szkoła w Dąbrówce Wielkiej, [w:] Nie damy pogrześć mowy... Przyczynki do dziejów szkolnictwa polskiego na ziemiach zachodnich, Zielona Góra 1959, s. 72–88
  • Kocik J. Wspomnienia z mojego życia, Zapiski Koszalińskie 3 (1968), s. 105–114
  • Kowalski B., Szkoła w Nowym Kramsku, [w:] Nie damy pogrześć mowy... Przyczynki do dziejów szkolnictwa polskiego na ziemiach zachodnich, Zielona Góra 1959, s. 66–71
  • Leksykon Polactwa w Niemczech, Warszawa–Wrocław 1973
  • Pamiętniki nauczycieli złotowskich 1929–1939, oprac. E. Makowski, Słupsk [b.d.w.]
  • Polacy na Ziemi Lubuskiej i na Łużycach przed rokiem 1939. Tajny memoriał niemiecki, oprac. K. Kolańczyk, W. Rusiński, Poznań 1946
  • Źródła do dziejów Polaków w Marchii Granicznej w latach 1919–1945, red. J. Benyskiewicz, Zielona Góra 1967
  • Front Zachodni 1934, 1935
  • Głos Pogranicza i Kaszub 1933, 1937, 1938, 1939
  • Kulturwehr 1935, 1936
  • Polak w Niemczech 1938
  • Strażnica Zachodnia 1933
  • Bartkowiak P., Powstanie i rozwój harcerstwa na terenie Babimojszczyzny w okresie międzywojennym, [w:] Polacy – Niemcy – Pogranicze. Studia historyczne, red. G. Wyder, T. Nodzyński, Zielona Góra 2006, s. 209–225
  • Benyskiewicz J., Położenie Polaków w Marchii Granicznej w latach 1919–1943, Zielona Góra 1968
  • Benyskiewicz J., Z dziejów polskich organizacji gospodarczych, Rocznik Lubuski 4 (1966), s. 327–333
  • Benyskiewicz J., Koniusz J., 3:0 dla polskości. Z dziejów lubuskiego sportu, Zielona Góra 1963
  • Bernhard L., Das polnische Gemeinwesen im preussischen Staat. Die Polenfrage, Leipzig 1907
  • Brychcy M., Grzywaczyk E., Działalność banków ludowych na Ziemi Międzyrzeckiej, Międzyrzecz 1987
  • Chałupczak H., Deklaracja z 5 listopada 1937 r. a problem mniejszości polskiej w Niemczech, Przegląd Zachodni 1 (1989), s. 103–126
  • Chmielewski G., Polskie biblioteki ludowe na pograniczu zachodnim w rejonie babimojsko-międzyrzecko-skwierzyńskim w latach 1880–1939, Zielona Góra 2002
  • Czarnik G., Polski ruch młodzieżowy na Pograniczu i Kaszubach w latach 1919–1939, Koszalin 1977
  • Czechowicz A., „Głos Pogranicza” i „Głos Pogranicza i Kaszub”(Zarys historii), Koszalin 1970
  • Dworecki Z., Działalność narodowa ludności polskiej w rejencji pilskiej w latach 1920–1932, Poznań 1969
  • Grunberger R., Historia społeczna III Rzeszy, t. II, Warszawa 1994
  • Kaczurak T., Kuc M., Zarys historii Banku Ludowego w Babimoście, Zielona Góra 1987
  • Kajan T., Z walk o szkołę polską na Ziemiach Zachodnich, [w:] Nie damy pogrześć mowy... Przyczynki do dziejów szkolnictwa polskiego na ziemiach zachodnich, Zielona Góra 1959, s. 7–65
  • Kajan T., Pruska ordynacja praw szkolnych dla mniejszości polskiej z 1928 roku, Rocznik Lubuski 2 (1960), s. 114–137
  • Kalisch J., Der Bund der Polen in Deutschland und die deutsch-polnische Minderheitenerklärung vom 5. November 1937, Przegląd Zachodni 4 (1984), s. 163–168
  • Kocik J., Spółdzielczość polska w Krajnie, powiecie bytowskim i ziemi lubuskiej, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2 (1958 ), s. 178–179
  • Kokowski W., Polskie szeregi na Ziemi Złotowskiej, Piła 2013
  • Koziara Ł., Wokół problematyki mniejszości narodowych – wybrane aspekty sytuacji w Niemczech okresu Republiki Weimarskiej, Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy 18 (2018), s. 375–394
  • Leksykon Polactwa w Niemczech, Warszawa–Wrocław. Wydanie fototypiczne 1973
  • Lemiesz W., Dąbrówka pod okiem hitlerowskiego żandarma (1935–1939), Poznań 1959
  • Lis M., Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech (1922–1939), Opole 1987
  • Nie damy pogrześć mowy... Przyczynki do dziejów szkolnictwa polskiego na ziemiach zachodnich, Zielona Góra 1959
  • Nodzyński T., „Strażnica Zachodnia” 1922–1939. Źródło do dziejów myśli zachodniej w Polsce, Zielona Góra 1997
  • Osmańczyk E., Niezłomny proboszcz z Zakrzewa. Rzecz o Księdzu Patronie Bolesławie Domańskim, Warszawa 1989
  • Osmańczyk E., Wisła i Kraków to Rodło, Warszawa 1985
  • Pietrzak-Pawłowski K., Spółdzielczość polska na ziemiach zachodnich i północnych 1918–1939, Warszawa 1957
  • Południowe Pogranicze. Słownik historyczny, red. J. Benyskiewicz, Zielona Góra 1983
  • Poniatowska A., Liman S., Krężałek I., Związek Polaków w Niemczech w latach 1922–1982, red. J. Marczewski, Warszawa 1987
  • Popielas-Szultka B., Szultka Z., Dzieje Zakrzewa, Koszalin 1974
  • Spod znaku Rodła, red. H. Szczegóła, Zielona Góra 1974
  • Spod znaku Rodła. Ze szpalt i wspomnień, oprac. i red. T. Kajan, Zielona Góra 1975
  • Wąsicki J., Prowincja Grenzmark Posen-Westpreussen 1918–1933, Zielona Góra 1967
  • Wrzesiński W., Na swoim i wśród obcych. Z życia Polaków w Niemczech międzywojennych, Katowice 1971
  • Wrzesiński W., Polski ruch narodowy w Niemczech 1922–1939, Poznań 1970
  • Zieliński H., Polacy i polskość Ziemi Złotowskiej w latach 1918–1939, Poznań 1949

lata 1933–1939 Marchia Graniczna – Pogranicze (Grenzmark Posen Westpreusen) aktywność społeczno-kulturalna 1933–1939 Frontier March of Posen – West Prussia (Grenzmark Posen Westpreussen) Social and cultural activity III Rzesza Polacy Third Reich Poles

Message to:

 

 

© 2017 Adam Marszałek Publishing House. All rights reserved.

Projekt i wykonanie Pollyart