Biografie polskich władców doby piastowskiej – historyk pomiędzy propagandą, mitem, popularyzacją i nauką

Biographies of Polish rulers of the Piast dynasty: the historian’s handling of propaganda, myths, popularisation and academic facts

For centuries, biographies have invariably been an essential part of historiography. Every epoch, sometimes even every generation, has written its own ‘lives of famous men’, less frequently ‘women’. Among the numerous biographies, a prominent place is held by those relating to the Middle Ages. Among these, the lives of rulers come to the fore, where the ruler (prince, king, emperor) was among the key models. As for the title of this text, the first part of which is selfexplanatory, its subject includes broadly defined historical biographies concerning Polish rulers of the Piast dynasty. The subject therefore encompasses monographs, articles and entries in various lexicographical publications. The other part of the title is less obvious and requires some clarification as to what is meant by propaganda, myths, popularisation and academic facts. Despite various limitations, biographies are worth the effort, but princes like Mieszko Bolesławowic and Bezprym do not necessarily require biographies. In their case, all that is left is to show the broad background of the era, in which the ruler gets lost. In both cases, the source base is extremely fragile: barely a single reference (mainly Gallus Anonymous, infallible in such situations), insufficient to assemble a biography. It should be stressed that generally, there are few biographies of women: Piast dynasty women and wives of Piasts: Rycheza, Grzymisława, Kinga, Hedwig of Silesia and Elisabeth of Poland, Queen of Hungary have been covered.

Biografie polských panovníků z dynastie Piastovců – historik mezi propagandou, mýtem, popularizací a vědou

REFERENCES:

• Benyskiewicz K., Książę polski Władysław Herman 1079–1102, Zielona Góra 2010
• Benyskiewicz K., Mieszko Bolesławowic 1069–1089. Źródła i tradycja historiograficzna, Kraków 2005
• Biografistyka we współczesnych badaniach historycznych. Teoria i praktyka, red. J. Kolbuszewska, R. Stobiecki, Łódź 2017
• Całek A., Adam Mickiewicz – Juliusz Słowacki. Psychobiografia naukowa, Kraków 2012
• Całek A., Biografia naukowa. Od koncepcji do narracji. Interdyscyplinarność, teorie, metody badawcze, Kraków 2013
• Człowiek średniowiecza, red. J. LeGoff, tłum, M. Radożycka-Paoletti, Warszawa 2000
• Dambek-Gialellis Z., Dziwne kształty życia. Szkice i studia z dziejów biografistyki polskiej połowy XIX wieku, Poznań 2019
• Dąbrowski J., Elżbieta Łokietkówna 1305–1380, nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1914 (wznowienie Kraków 2007)
• Dąbrowski J., Kazimierz Wielki twórca Korony Królestwa Polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964, ss. 126 (wznowienie Kraków 2007)
• Delestowicz N., Bolesław II Szczodry. Tragiczne losy wielkiego wojownika 1040/1042 – 2/3 IV 1081 albo 1082, Kraków 2016
• Delestowicz N., Zbigniew książę polski (ok. 1070–1111/1113), Kraków 2023
• Delimata-Proch M., Rycheza królowa Polski (ok. 995 – 21 marca 1063). Studium historiograficzne, Kraków 2019
• Deptuła Cz., Witkowska A., Wzorce ideowe zachowań ludzkich w XII i XIII wieku, [w:] Polska dzielnicowa i zjednoczona. Państwo – społeczeństwo – kultura, red. A. Gieysztor, Warszawa 1973, s. 119–158
• Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951 (wznowienie Kraków 2009)
• Dróżdż K., Kazimierz Odnowiciel. Polska w okresie upadku i odbudowy, Wodzisław Śląski 2009
• Duczmal M., Jagiellonowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1996
• Grabski A.F., Bolesław Chrobry 967–1025, Warszawa 1970
• Grabski A.F., Bolesław Chrobry. Zarys dziejów politycznych i wojskowych, Warszawa 1964
• Grabski A.F., Bolesław Krzywousty 1085–1138, Warszawa 1968
• Grabski A.F., Mieszko I, ok. 930–992, Warszawa 1973
• Grodecki R., Zbigniew książę polski, [w:] Studia staropolskie. Księga ku czci Aleksandra Brücknera, Kraków 1928, s. 71–105
• Grudziński T., Bolesław Szczodry. Zarys dziejów panowania, cz. 1, Toruń 1953
• Grudziński T., Bolesław Śmiały-Szczodry i biskup Stanisław. Dzieje konfliktu, Warszawa 1982
• Kaczmarczyk Z., Kazimierz Wielki (1333–1370), Warszawa 1948
• Kętrzyński S., Kazimierz Odnowiciel (1034–1058), Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydz. Hist.-Filozof. 38 (1899), s. 295–373 (przedruk w: tegoż, Polska X–XI wieku, oprac. A. Gieysztor, Warszawa 1961, s. 353–592; wznowienie: Kraków 2010, wstęp i oprac. M. Biniaś-Szkopek)
• Kętrzyński S., Mieszko I, [w:] tegoż, Polska X–XI wieku, posłowie A. Gieysztor, Warszawa 1961, s. 5–288
• Krawiec A., Król bez korony. Władysław I Herman, książę polski, Warszawa 2014
• Labuda G., Mieszko I, Wrocław 2002
• Labuda G., Mieszko II król Polski (1025–1034). Czasy przełomu w dziejach państwa polskiego, Kraków 1992 (wydanie II –Poznań 2008)
• Labuda G., Mieszko II król Polski w czasach przełomu 1025–1034, Poznań 1994
• Lewicki A., Mieszko II, Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydz. Hist.-Filozof. 5 (1876), s. 87–208
• Łepkowski T., Kilka uwag o historycznej biografistyce, Kwartalnik Historyczny 71 (1964), z. 4, s. 711–716
• Maleczyński K., Bolesław Krzywousty. Zarys panowania, Księgarnia Kamińskiego, Kraków [1947
• Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, Wrocław 1975 Metoda biograficzna w socjologii, red. J. Włodarek, M. Ziółkowski, Warszawa–Poznań 1990
• Mitkowski J., Bolesław Krzywousty, Warszawa 1981
• Nowak T.M., Władysław Łokietek – polityk i dowódca, Warszawa 1978
• Olejnik K., Kazimierz Wielki 1310–1370, Warszawa 1975
• Leksykon biograficzny, red. S. Szczur, K. Ożóg, Kraków 1999
• Pietras Z.S., Bolesław Krzywousty, Katowice 1978, ss. 244 (wznowienie Kraków 2000)
• Pietras Z.S., Kazimierz Odnowiciel. Szkic, Katowice 1976 i 1979
• Pietras Z.S., Mieszko II 990–1034, Warszawa 1972 Poczet królów i książąt polskich, red. naukowa A. Garlicki, Warszawa 1978
• Powierski J., Kryzys rządów Bolesława Śmiałego. Polityka i jej odzwierciedlenie w literaturze średniowiecznej, , Gdańsk 1992
• Rosik S., Bolesław Krzywousty, Wrocław 2013
• Rzepa T., Leoński J., O biografii i metodzie biograficznej, Poznań 1993
• Smolka S., Henryk Brodaty. Ustęp z dziejów epoki piastowskiej, Lwów 1872
• Smolka S., Mieszko Stary i jego wiek, Warszawa 1881
• Smolka S., Mieszko Stary i jego wiek oraz Uwagi o pierwotnym ustroju społecznym Polski piastowskiej, posłowie A. Gieysztor, Warszawa 1959
• Smolka S., Mieszko Stary i jego wiek, oprac. i posłowie J. Dobosz, Poznań 2011
• Smolka S., Mieszko Stary i jego wiek, wstęp J. Tęgowski, Kraków 2009
• Stan i perspektywy rozwoju biografistyki polskiej. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego w dniach, 23–25 września 1997 r., red. L. Kuberski, Opole 1998
• Strzelczyk J., Bolesław Chrobry, Poznań 1999
• Strzelczyk J., Mieszko Pierwszy, Poznań 1992 (wznowienia jako: Mieszko I. Chrzest i początki Polski, Poznań 2012; Mieszko I, Poznań 2013)
• Szajnocha K., Bolesław Chrobry. Opowiadanie historyczne według źródeł współczesnych, Lwów 1849
• Śliwiński B., Bezprym. Pierworodny syn pierwszego króla Polski (986–zima/wiosna 1032), Kraków 2014
• Teterycz-Puzio A., Piastowskie księżne regentki. O utrzymanie władzy dla synów (koniec XII w. – początek XIV w.), Kraków 2016
• Tyc T., Zbigniew i Bolesław, Poznań 1927
• Urbańczyk P., Bolesław Chrobry – lew ryczący, Toruń 2017
• Urbańczyk P., Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Toruń 2012
• Urbańczyk P., Trudne początki Polski, Toruń 2008
• Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Wrocław 1982
• Zajewski W., Biografistyka jako gatunek twórczości historiograficznej, Czasy Nowożytne 8/9 (2000), s. 7–18
• Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, Ossolineum, Lwów–Warszawa–Kraków 1925 (wznowienie Kraków 2000 i 2006, a także Kraków 2024)
• Zakrzewski S., Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego, Warszawa 1921 (wznowienie Kraków 2024)
• Zalejko G., Biografistyka historyczna – zarys ewolucji gatunku, Historyka 18 (1998), s. 37–55
• Zalejko G., Z metodologicznych zagadnień biografistyki historycznej, Przegląd Humanistyczny 1989, nr 8–9, s. 129–141
• Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1975 (wznowienie ze wstępem M. Dygo – Warszawa 1997)
• Żmudzki P., Studium podzielonego Królestwa. Książę Leszek Czarny, Warszawa 2000