Zmagania z biografią. Konstruowanie tożsamości religijnej w warunkach nieciągłości przekazu międzypokoleniowego

Tackling biography. Building religious identity amidst the discontinuity of intergenerational transmission

The article explores the issues of searching for identity in the third post-war Polish Jew generation. Its purpose is to try to reconstruct the experience of becoming a religious Jew and choosing the Jewish path during adolescence faced with missing or incomplete transmission of intergenerational cultural heritage. The two biographies were investigated in terms of the educational paths of their narrators, primarily informal education, independent gaining of cultural (religious) knowledge, as well as the opportunities and limitations of formal Jewish education in Poland. The research was based on the biographical method, unstructured/in-depth interviews. The article consists of four main parts: 1. the application of the biographical method to own research; 2. the social context of the biography of the “unexpected generation”; 3. two biographical exemplifications; 4. the portrayal of the narrators’ struggles in building their own path in religious education. The exemplifications provided by the two biographies help identify the process of “becoming a religious Jew” in the “found generation”, illustrate individual biographical events and common biographical sequences. Furthermore, the article pinpoints the so-called biographical anchors, including prominent figures, religious authorities, minority organisations, and accessibility of religious education in Polish conditions – factors that contribute to the rise of the “cultural self”.

W artykule poruszone zostały zagadnienia dotyczące poszukiwań tożsamościowych trzeciej powojennej generacji polskich Żydów. Jego celem jest próba rekonstrukcji doświadczeń związanych ze stawaniem się religijnym Żydem i wyborem żydowskiej drogi w okresie adolescencji w sytuacji braku lub niepełnej transmisji międzypokoleniowego dziedzictwa kulturowego. Przywołane dwie biografie poddano analizie pod kątem ścieżek edukacyjnych narratorów, przede wszystkim kształcenia w ramach edukacji nieformalnej, samodzielnego zdobywania wiedzy kulturowej (religijnej), jak również możliwości i ograniczeń formalnej edukacji żydowskiej w naszym kraju. Badania zrealizowano w oparciu o metodę biograficzną, wywiady swobodne/pogłębione. Artykuł składa się z czterech części zasadniczych: 1. wykorzystanie metody biograficznej w ramach badań własnych; 2. kontekst społeczny biografii „nieoczekiwanego pokolenia”; 3. dwie egzemplifikacje biograficzne; 4. ukazanie zmagań narratorów w konstruowaniu własnej drogi edukacji religijnej. Egzemplifikacje w postaci przywołanych dwóch biografii służą ukazaniu procesu „stawania się religijnym Żydem” w „generacji odnalezionej”, indywidualnych zdarzeń biograficznych oraz wspólnych sekwencji biograficznych. Wskazano także na tzw. kotwice biograficzne, m.in. osoby znaczące, autorytety religijne, organizacje mniejszościowe, dostępność edukacji religijnej w warunkach polskich – przyczyniające się do rozwoju „ja kulturowego”.

REFERENCES:

• Banasiewicz-Ossowska, E. (2015). Życie religijne i jego organizacja w gminie żydowskiej we Wrocławiu. Roczniki Teologiczne, 9(62), 173–190. DOI: 10.18290/rt.2015.62.9-9.
• Banasiewicz-Osssowska, E. (2016). Tożsamość społeczno-kulturowa młodych Żydów wrocławskich. Zeszyty Etnologii Wrocławskiej, 1(24), 53–63. DOI: 10.23734/zew.2016.1.53.64.
• Bednarz-Łuczewska, P., Łuczewski, M. (2012). Podejście biograficzne. W: D.Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Podejścia i interpretacje (s. 91–109). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bertaux, D. (2012). Analiza pojedynczych przypadków (au cas par cas). W: K. Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii (s. 309–331). Kraków: Nomos.
• Cukras-Stelągowska, J. (2020). The Jewish identity of the “unexpected generation” in the context of the upbringing model in a mixed family. Colloquia Humanistica, 9, 85–100. DOI: 10.11649/ch.2020.007.
• Cukras-Stelągowska, J. (2009). Od chederu do jesziwy w polskiej diasporze…: dwustopniowy system żydowskiego szkolnictwa religijnego i jego współczesne transformacje. Paedagogia Christiana, 23, 121–135. DOI: 10.12775/Pch.20009.009.
• Cyrański, B. (2001). Wypowiedzi biograficzne w analizie hermeneutycznej. W: D. Urbaniak-Zając, J. Piekarski (red.), Orientacje jakościowe w badaniach pedagogicznych. Studia i materiały (s. 65–76). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Datner, H. (2010). Obraz współczesnej społeczności żydowskiej. W: P. Zieliński (red.), Konferencja Mniejszość żydowska w Polsce – mity i rzeczywistość (s. 45–52). Kancelaria Sejmu. Pobrane z: http://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/FB063998437C9BBFC12578E70045AE59/$file/Mniejszo%C5%9B%C4%87%20%C5%BCydowska.pdf.
• Denzin, N.K. (1990). Reinterpretacja metody biograficznej w socjologii: znaczenie a metoda w analizie biograficznej. W: J. Włodarek, M. Ziółkowski (red.), Metoda biograficzna w socjologii (s. 55–71). Warszawa–Poznań: PWN.
• Dubas, E. (2017). Uczenie się z własnej biografii jako egzemplifikacja biograficznego uczenia się. Nauki o wychowaniu, 1(4), 63–87. DOI: 10.18778/2450-4491.04.05.
• Fischer, W. (2012). Praca biograficzna i biograficzne strukturyzowanie we współczesnych społeczeństwach. W: K. Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii (s. 551–569). Kraków: Nomos.
• Flick, U. (2010). Projektowanie badania jakościowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gibbs, A. (2011). Analizowanie danych jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Giza, A. (1990). Biografia jako fakt empiryczny i jako kategoria teoretyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gorzko, M. (2004). Typ doskonały materiału socjologicznego: o niektórych zastosowaniach metody biograficznej w socjologii polskiej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Gudonis, M. (2003). Particularizing the universal: new Polish Jewish identities and a new framework of analysis. W: Z. Gitelman, B. Kosmin, A. Kovács (red.), New Jewish Identities: Contemporary Europe And Beyond (s. 243–262). Budapest: Central European UniversityPress.
• Hałas, E. (2006). Interakcjonizm symboliczny Społeczny kontekst znaczeń. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Helling, K. (1990). Metoda badań biograficznych. W: J. Włodarek, M. Ziółkowski (red.), Metoda biograficzna w socjologii (13–37). Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Herman, A. (2019). Kulturowa wiedza kobiet. Transfer międzypokoleniowy w warunkach podwójnej marginalizacji Ukrainek z mniejszości narodowej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Lalak, D., Ostaszewska, A. (red.) (2016). Źródła do badań biograficznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Lalak, D. (2010). Życie jako biografia. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Leoński, J. (1993). Różne sposoby ujmowania metody biograficznej w socjologii. W: T. Rzepa, J. Leoński (red.), O biografii i metodzie biograficznej (s. 25–32). Poznań: Wydawnictwo Nakom.
• Lorenz, J. (2016). Polish newcomers to Jewishness: A reflection in the wake of the revival. W: N. Fisher, T. Parfitt (red.), Becoming Jewish: New Jews and Emerging Jewish Communities in a Globalized World (s. 167–184). Newcastle: Cambridge Scholars Publishing.
• Jakubowska, L. (2011). Uczenie się z biografii. Badania auto/biograficzno-narracyjne.W: E. Dubas, W. Świtalski (red.), Biografia i badanie biografii, t. 1 (s. 185–195). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kaźmierska, K. (2013). Badania biograficzne w naukach społecznych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 4(9), 6–10.
• Krawczyk, A. (2021). Międzygeneracyjny przekaz traumy w doświadczeniach młodych osób dorosłych pochodzenia żydowskiego. Podstawy Edukacji, 14, 107–119. DOI: 10.16926/pe.2021.14.08.
• Krawczyk-Bocian, A., Leppert, R. (2020). Narracja jako temporalna podróż po świecie sensów i znaczeń. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogika, 2(40), 13–55. DOI:10.12775/AUNC_PED.2020.011.
• Krüger, H.H. (2001). Koncepcje i metody badań biograficznych w naukach o wychowaniu.W: D. Urbaniak-Zając, J. Piekarski (red.), Orientacje jakościowe w badaniach pedagogicznych. Studia i materiały (s. 77–92). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Muszyńska, J., Misiejuk, D. (2009). Wspólnota w procesach rewitalizacji dziedzictwa kulturowego. Konteksty edukacyjne. W: J. Nikitorowicz, J. Muszyńska, M. Sobecki (red.), Wspólnoty z perspektywy edukacji międzykulturowej (s. 54–67). Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie.
• Mannheim, K. (2015). Problem pokoleń, W: H. Orłowski (red.), Pokolenia albo porządkowanie historii (s. 81–130). Poznań: Wydawnictwo UAM.
• Nikitorowicz, J. (2005). Kreowanie tożsamości dziecka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Ossowski, S. (1966). Więź społeczna i dziedzictwo krwi. Warszawa: PWN.
• Reszke, K. (2013). Powrót Żyda. Narracje tożsamościowe trzeciego pokolenia Żydów w Polsce po Holokauście. Kraków–Budapeszt: Austeria.
• Rosenthal, G. (2012). Badania biograficzne. W: K. Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii (s. 279–307). Kraków: Nomos.
• Strauss, A.L. (2012). Transformacje tożsamości. W: K. Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii (s. 529–550). Kraków: Nomos.
• Szlachcicowa, I. (2003). Trwanie i zmiana: międzygeneracyjne różnice w strategiach opracowywania zmiany społecznej. W: I. Szlachcicowa (red.), Biografia a tożsamość (s. 11–43). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Włodarek, J., Ziółkowski, M. (1990). Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN.