Premesjanistyczny charakter pieśni Boże, coś Polskę

The pre-Messianistic nature of the song God save Poland

The song God Save Poland holds extraordinary significance for Polish culture and the development of national consciousness during the Romantic period. Written in the early 19th century, shortly after the establishment of the Congress Kingdom of Poland. It was a time filled with hope but later revealed to be marked by misplaced faith in the sincerity of Tsar Alexander I. Its lyrics evolved in response to shifting political realities and social tensions. The history of the song, its controversial context of creation and the strong ideas of Romanticism (Messianism and Pan-Slavism) hidden in it and foreshadowing the future make this work once again deserve some study. My goal was to uncover these hidden concepts and to examine the hypothesis that the anthem possesses a pre-Messianic character. The providential tone of the piece aligns with the decline of Enlightenment thinking and the crisis of deism, which created space for new inquiries into fundamental questions: Why did Poland lose its independence, and how might it be regained?

Pieśń Boże, coś Polskę ma niezwykłe znaczenie dla polskiej kultury i kształtowania się świadomości narodowej w okresie romantyzmu. Utwór powstał w drugiej dekadzie XIX wieku, niedługo po nastaniu nowej rzeczywistości politycznej – uformowaniu się zalążka bytu politycznego Polski – Królestwa Kongresowego. Był to czas przepełniony nadzieją i, jak się później okazało, płonną wiarą w szczere intencje cara Aleksandra I, a treść utworu ulegała przeobrażeniom motywowanym bieżącą sytuacją polityczną i napięciami społecznymi. Historia pieśni, jej kontrowersyjny kontekst powstania i niejako ukryte w niej i zapowiadające przyszłe silne idee romantyzmu (mesjanizm i panslawizm) powodują, że utwór ten zasługuje po raz kolejny na pewne opracowanie. Moim celem było wyeksponowanie wspomnianych ukrytych idei i weryfikacja hipotezy o premesjanistycznym charakterze dzieła. Prowidencjalistyczny wydźwięk utworu wpisywał się doskonale w zapowiedź zmierzchu epoki oświecenia w związku z kryzysem deizmu, który otworzył przestrzeń do nowych poszukiwań odpowiedzi na fundamentalne pytania. Dlaczego Polska utraciła niepodległość oraz jak można ją odzyskać?

REFERENCES:

• Adrjański, Z. (1997). Złota księga pieśni polskich. Pieśni, gawędy, opowieści. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
• Bartoszewicz, K. (1916). Boże, coś Polskę. W setną rocznicę. Tygodnik Ilustrowany, 32.
• Eberhardt, P. (2010). Rosyjski panslawizm jako idea geopolityczna. Przegląd Geopolityczny, 2, 43–64.
• Horoszkiewicz, J. (1880). Wspomnienia roku 1830–1831. Wiersze pieśni z muzyką, marsze wojska polskiego odnoszące się do tej epoki. Lipsk: W drukarni C.G. Rödera.
• Janion, M. (1979). Reduta. Romantyczna poezja niepodległościowa. Karków: Wydawnictwo Literackie.
• Janion, M. & Żmigrodzka, M. (1978). Romantyzm i historia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Karpiński, W. (1999). Polska a Rosja. Z dziejów słowiańskiego sporu. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Kijas, A. (2004). Idea słowiańska w Rosji w XVII–XX wieku (do 1917 roku). W: A. Mikołajczak, W. Szulc, B. Zieliński (red.), Idee wspólnotowe słowiańszczyzny (s. 17–31). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Komar, J. (1970). Warszawskie manifestacje patriotyczne 1860–1861. Warszawa: PWN.
• Kucharczyk, G. (2000). „Boże coś Polskę” – pieśń „politycznie tendencyjna”. Aspekty działalności pruskiej cenzury w drugiej połowie XIX w. Kwartalnik Historyczny, 107(3), 27–41.
• Lorentowicz J. (1917). Polska pieśń niepodległa. Zarys literacki. Warszawa–Kraków: Towarzystwo Wydawnicze.
• Ławski J. (2008). Mickiewicz, wspólnota, historia. Wiek XIX: Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza, 1(43), 54–72. DOI: 10.l83l8/WIEKXIX.2008.4.
• Łątka J.S. (1997). „Boże coś Polskę…”. Jego cesarsko-królewska mość Aleksander I. Kraków: Społeczny Instytut Historii.
• Mochnacki, M. (1863). O charakterze moskiewskich zaborów. W: Dzieła Maurycego Mochnackiego. Pisma rozmaite, t. IV. Poznań: Nakładem Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego.
• Nowakowska, D. (2016). Indyjska przeszłość Słowian w prelekcjach paryskich Adama Mickiewicza. W: D. Kalinowski, E. Foltyn (red.), Kulturowe projekcje Słowian w tradycji polskiej (s. 73–91). Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej.
• Piotrowska, A. (2004). Polskie pieśni o funkcji hymnu narodowego. Sprawy Narodowościowe, 24–25, 155–161.
• Piotrowski, B. (2004). Tradycje słowiańskie Poznania i Wielkopolski XIX i XX wieku. W: A. Mikołajczak, W. Szulc & B. Zieliński (red.), Idee wspólnotowe słowiańszczyzny (s. 33–70). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Poliński, A. (1907). Dzieje muzyki polskiej w zarysie. Lwów–Warszawa: Altenberg H., Wende E. i Spółka.
• Ruszczyńska, M. (2015). Słowianie i słowianofile. O słowianofilskich dyskursach w literaturze polskiego romantyzmu. Kraków: Collegium Columbinum.
• Siwicka, D. (2015). Racz nam wrócić, Panie… Załącznik Kulturoznawczy, 2, 102–113.
• Słoczyński, H. (2016). Joachima Lelewela wizja dziejowej roli Słowian. W: Z. Chyra-Rolicz, T. Rokosz (red.), Panslawizm – wczoraj, dziś, jutro (s. 55–66). Siedlce: Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego.
• Szczerba, A. (2016). Nie tylko szablą… Rola archeologii w utrzymaniu tożsamości narodowej Polski w okresie zaborów. W: D. Litwin-Lewandowska, K. Bałękowskiego (red.), W walce o wolność i niepodległość Polski (s. 22–38). Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel.
• Ujejski, J. (1931). Dzieje polskiego mesjanizmu. Do powstania listopadowego włącznie. Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• Wawrzykowska-Wierciochowa, D., Podsiad, A. (1999). Boże, coś Polskę. Monografia historyczno-literacka i muzyczna. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• Woronicz, J.P. (2002). Hymn do Boga. O dobrodziejstwach Opatrzności narodowi polskiemu wyświadczonych po upadku Polski. W: M. Nesteruk, Z. Rejman (oprac.), Pisma wybrane, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Zakrzewski, B. (1982). Bieg życia hymnu „Boże! Coś Polskę’’. Pamiętnik Literacki, 73(3–4).
• Zakrzewski, B. (1987). Boże, coś Polskę Alojzego Felińskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Dodatek do Gazety Warszawskiej z dnia 10 sierpnia 1816 (64).
• Dodatek do Gazety Warszawskiej z dnia 8 października 1816 (81).
• Gazeta Warszawska 1816, 58 (20).
• Gazeta Warszawska 1816, 63 (6).
• Pamiętnik Warszawski 1817, 7.