Inkluzywny potencjał globalnej edukacji obywatelskiej

Wraz z ogłoszeniem przez ONZ „Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030” globalna edukacja obywatelska stała się ważnym narzędziem realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju. Jednym z jej zadań jest w ujęciu UNESCO przygotowanie dzieci, młodzieży i dorosłych do budowy bardziej inkluzywnego świata. Krytycy podkreślają jednak, że wiele działań z zakresu globalnej edukacji obywatelskiej ma charakter pozornie inkluzywny. Problematyczny okazuje się konstrukt globalnego obywatela elitarny, imperialistyczny i paternalistyczny, a także ucieleśniający dyskurs neoliberalny.
Celem artykułu jest analiza inkluzywnego potencjału globalnej edukacji obywatelskiej i wskazanie możliwych ścieżek poszerzenia go. Argumentuję, że aby uczynić globalną edukację obywatelską bardziej inkluzywną, warto przeformułować kategorię globalnego obywatelstwa. Odwołując się do prac R. Lister, V. Andreotti, A. Abdiego czy L. Shultz proponuję bardziej elastyczną, pluralistyczną formułę globalnego obywatelstwa, wrażliwego na różnicę, ale nie rezygnującego z uniwersalistycznych obietnic. Nakreślam także wybrane implikacje tej formuły dla globalnej edukacji obywatelskiej.

With the UN “Agenda for Sustainable Development 2030”, global citizenship education has become an important tool for achieving the Sustainable Development Goals. According to UNESCO, its aim is to prepare children, youth and adults to build more inclusive world. Critics, however, emphasise that many activities in the field of global citizenship education are only seemingly inclusive. The construct of a global citizen – elitist, imperialist and paternalistic, as well as embodying the neoliberal discourse – turns out to be problematic.
The aim of this article is to analyse the inclusive potential of global citizenship education and to point out some possible ways of expanding it. I argue that to make global citizenship education more inclusive, there is a need to reformulate the concept of global citizenship. Drawing on the works of R. Lister, V. Andreotti, A. Abdi and L. Shultz, I propose a more flexible, pluralistic formula of global citizenship, sensitive to difference but not giving up universalist promises. I also outline the implications of this formula for global citizenship education.

REFERENCES:

• Abdi, A.A. (2011). De-monoculturalizing global citizenship education: the need for multicentric intentions and practices. W: L. Shultz, A.A. Abdi, G.H. Richardson (eds.), Global citizenship education in post-secondary institutions: Theories, practices, policies (s. 25-39). New York: Peter Lang Publishing, Inc.
• Abdi, A.A. (2015). Decolonizing Global Citizenship Education. W: A.A. Abdi, L. Shultz, T. Pillay (eds.), Decolonizing global citizenship education (s. 11-26). Rotterdam: SensePublishers. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-6300-277-6_2.
• Andreotti, V. (2011). Actionable postcolonial theory in education. Postcolonial studies in education. New York: Palgrave Macmillan.
• Andreotti, V. (2016). The educational challenges of imagining the world differently. Canadian Journal of Development Studies / Revue canadienned’études du développement, 37(1), s. 101-112. DOI: https://doi.org/10.1080/02255189.2016.1134456.
• Andreotti, V., Ahenakew, C., Cooper, G. (2011). Epistemological pluralism. Ethical and pedagogical challenges in higher education. AlterNative: An International Journal of Indigenous Peoples, 7(1), s. 40-50.
• Andreotti, V., de Souza, L.M. (2008). Learning to read the world Through Other Eyes. Derby: Global Education.
• Biesta, G., Lawy, R. (2006). From teaching citizenship to learning democracy: overcoming individualism in research, policy and practice. Cambridge Journal of Education, 36(1), s. 63-79. DOI: https://doi.org/10.1080/03057640500490981.
• Bourn, D. (2016). Global citizenship and youth participation in Europe. Research report. Pobrane z: https://policy-practice.oxfam.org.uk/publications/global-citizenship-andyouth-participation-in-europe-605919.
• Bryan, A., Bracken, M. (2011). Learning to read the world? Teaching and learning about global citizenship and international development in post-primary schools. Dublin: Identikit, Irish Aid.
• Dower, N. (2008). Are we all global citizens or are only some of us global citizens? The relevance of this question to education. W: A.A. Abdi, L. Shultz (eds.), Educating for Human Rights and Global Citizenship (s. 39-54). New York: State University of New York Press.
• Gaventa, J., Tandon, R. (eds.). (2010). Globalizing citizens: new dynamics of inclusion and exclusion. London-New York: Zed Books.
• Harris, A., Roose, J. (2014). DIY citizenship amongst young Muslims: experiences of the ‘ordinary’. Journal of Youth Studies, 17(6), s. 794-813. DOI:10.1080/13676261.201 3.844782.
• Jefferess, D. (2008). Global citizenship and the cultural politics of benevolence. Critical Literacy: Theories and Practices, 2(1), s. 27-36.
• Kraska, M., Bourn, D., Blum, N. (2018). From internationalization to global citizenship: Dialogues in international higher education. W: J.P. Davies, Pachler N. (eds.), Teaching and learning in higher education: Perspectives from UCL (s. 85-98). London: UCL IOE Press.
• Kuleta-Hulboj, M. (2015). Postkolonialna edukacja globalna w działaniu: inicjatywy Open Spaces for Dialogue and Enquiry i Through Other Eyes. W: M. Kuleta-Hulboj, M. Gontarska (red.), Edukacja globalna: Polskie konteksty i inspiracje. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej; Instytut Globalnej Odpowiedzialności.
• Kuleta-Hulboj, M. (2016). Wybrane koncepcje edukacji globalnej. W: Z. Babicki, M. Kuleta-Hulboj (red.), Teoretyczne i praktyczne konteksty edukacji globalnej (s. 61-82). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Kuleta-Hulboj, M. (2017). Krytyczna Analiza Dyskursu edukacji globalnej w wybranych materiałach organizacji pozarządowych (z warsztatu badawczego). W: D. Kubinowski, M. Chutorański (red.), Seminaria Metodologii Pedagogiki / Polskie Towarzystwo Pedagogiczne. Pedagogika jako humanistyczno-społeczna nauka stosowana: Konsekwencje metodologiczne (s. 265-276). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Kuleta-Hulboj, M. (2018a). Inkluzja z perspektywy globalnej edukacji obywatelskiej. W: G. Dryżałowska, M. Kuleta-Hulboj, A. Naumiuk, M. Skura, A. Steinhagen, Inkluzja w perspektywie pedagogiki specjalnej i pedagogiki społecznej. Pytania, konteksty, dyskusje (s. 98-124). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kuleta-Hulboj, M. (2018b). O potrzebie utopijnej, radykalnie etycznej edukacji globalnej. Pedagogika Społeczna, (67)1, s. 39-55.
• Lawy, R., Biesta, G. (2006). Citizenship-as-Practice: The Educational Implications of an Inclusive and Relational Understanding of Citizenship. British Journal of Educational Studies, 54(1), s. 34-50. DOI: 10.1111/j.1467-8527.2006.00335.x.
• Ligus, R. (2012). Pedagogika inkluzji i zarządzanie piętnem znaczenia, interpretacje, praktyki. W: P. Rudnicki, M. Starnawski, M. Nowak-Dziemianowicz (red.), Władza, sens, działanie: studia wokół związków ideologii i edukacji (s. 309-330). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Lister, R. (2003). Citizenship: Feministperspectives. 2nd ed. Basingstoke-Hampshire-New York: Palgrave Macmillan.
• Lister, R. (2007). Inclusive Citizenship: Realizing the Potential. Citizenship Studies, 11(1), s. 49-61. DOI: 10.1080/13621020601099856.
• Lister, R. (2008a). Inclusive Citizenship, gender and poverty: some implications for education for citizenship. CitizenshipTeaching and Learning, 4(1), s. 3-19.
• Lister, R. (2008b). Od intymności do globalności: refleksje nad płciowym wymiarem obywatelstwa. W: E. Oleksy (red.), Tożsamość i obywatelstwo w świecie wielokulturowym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mannion, G., Biesta, G., Priestley, M. i Ross, H. (2011). The global dimension in education and education for global citizenship: genealogy and critique. Globalisation, Societies and Education, 9(3-4), s. 443-456. DOI: 10.1080/14767724.2011.605327.
• Melosik, Z. (1994). Edukacja globalna: nadzieje i kontrowersje. W: H. Kwiatkowska (red.), Ewolucja tożsamości pedagogiki (s. 165-176). Warszawa: IHNOiT.
• ONZ. (2015). Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Pobrane z: http://www.unic.un.org.pl/files/164/Agenda%202030_pl_2016_ostateczna.pdf.
• Oxley, L., Morris, P. (2013). Global Citizenship: A Typology for Distinguishing its Multiple Conceptions. British Journal of Educational Studies, 61(3), s. 1-25. DOI: 10.1080/00071005.2013.798393.
• Pashby, K. (2014). Questions for global citizenship education in the context of the ‘new imperialism’: For whom, by whom? W: V. Andreotti, L.M.T. De Souza (eds.), Postcolonial perspectives on global citizenship education (s. 9-26). Abingdon-New York: Routledge.
• Sant, E., Davies, I., Pashby, K., Shultz, L. (2018). Global citizenship education: A critical introduction to key concepts and debates. New York: Bloomsbury Academic.
• Sharma, N. (2018). Global Citizenship Education and Non-Western Perspectives. W: N. Sharma (ed.), Value-Creating Global Citizenship Education: Engaging Gandhi, Makiguchi, and Ikeda as Examples (s. 43-55). Cham: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-78244-7_3.
• Shultz, L. (2011). Engaging the multiple discourses of global citizenship education within a Canadian university: deliberation, contestation, and social justice possibilities. W: L. Shultz, A.A. Abdi, G.H. Richardson (eds.), Global citizenship education in post-secondary institutions: Theories, practices, policies (s. 13-24). New York: Peter Lang Publishing, Inc.
• Slee, R. (2009). The Inclusion Paradox: The Cultural Politics of Difference. W: M.W. Apple, W. Au, L.A. Gandin (eds.), Routledge international handbook series. The Routledge international handbook of critical education (s. 177-189). New York-London: Routledge.
• Swanson, D.M. (2011). Parallaxes and paradoxes of global citizenship: Critical reflections and possibilities of praxis in/through an international online course. W: L. Shultz, A.A. Abdi, G.H. Richardson (eds.), Global citizenship education in post-secondary institutions: Theories, practices, policies (s. 120-139). New York: Peter Lang Publishing, Inc.
• Tarc, P. (2011). Bridging (representations of) the “Global Present” with the life-world of the classroom: researching toward “learning to teach” global citizenship education. W: L. Shultz, A.A. Abdi, G.H. Richardson (eds.), Global citizenship education in post-secondary institutions. Theories, practices, policies (s. 64-75). New York: Peter Lang Publishing, Inc.
• Todd S., (2009). Toward an imperfect education. Facing humanity, rethinking cosmopolitanism, Boulder: Paradigm Publishers.
• UNESCO. (2014). Global citizenship education: preparing learners for the challenges of the 21st century. Paris: UNESCO.
• Wonicki, R. (2010). O potrzebie kosmopolitycznego obywatelstwa. Zoon Politikon, 1, s. 73-83. Pobrane z: http://polona.pl/item/32457299.
• Wood B. (2014). Researching the everyday: young people’s experiences and expressions of citizenship. International Journal of Qualitative Studies in Education, 27(2), s. 214-232. DOI: https://doi.org/10.1080/09518398.2012.737047.
• Żyta, A. (2013). Samostanowienie dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnej Polsce pozory czy rzeczywistość? Człowiek Niepełnosprawność Społeczeństwo, 4(22), s. 117-130. DOI: https://doi.org/10.5604/17345537.1104006.