Rodzinno-środowiskowe uwarunkowania wyników nauki

The most important factor conditioning school achievements is the economic and social status of the student’s family of origin. This has been confirmed many times by Polish and international studies, although the socio-economic status was described by various determinants. According to the theory of cultural capital P. Bordieu, the family is that which equips the child with various language and cultural competences that can be developed in the education process at various levels. However, the learning outcomes (in the form of grades and results of exams) are determined not only by family and environmental elements, but also by the organization of the school itself. An important role is also played by the teacher’s person, his methodological and substantive competences, as well as the ability to recognize the student’s potential and his characteristics conditioning the results achieved.

Najważniejszym czynnikiem warunkującym osiągnięcia szkolne jest status ekonomiczno-społeczny rodziny, z której pochodzi uczeń. Zostało to wielokrotnie potwierdzone badaniami polskimi i międzynarodowymi, aczkolwiek status społeczno-ekonomiczny był określany za pomocą różnych wyznaczników. Zgodnie z teorią kapitału kulturowego P. Bordieu to rodzina wyposaża dziecko w składające się nań różnorodne kompetencje językowe i kulturowe, które w procesie edukacji na różnych szczeblach mogą być rozwijane. O efektach nauki (w postaci ocen i wyników egzaminów) decydują jednak nie tylko elementy rodzinno-środowiskowe, ale także sama organizacja szkoły. Ważną rolę odgrywa też osoba nauczyciela, jego kompetencje metodyczne i merytoryczne, a także umiejętność rozpoznania potencjału ucznia i jego cech warunkujących osiągane wyniki.

REFERENCES:

• Belzil, Ch., Hansen, J. (2003). Structural Estimates of the Intergenerational Education Correlation. IZA Discussion Paper, 973. Pobrane z: www.iza.org.
• Białecki, I., Haman, J. (2003). Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD/PISA. Wyniki polskie - raport z badań. Warszawa: Centrum Badań Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego UW, IFiS PAN.
• Białecki, I., Siemieńska, R. (2007). Aspiracje zawodowe uczniów a wyniki egzaminów zewnętrznych. W: Egzamin. Biuletyn badawczy CKE, 13. Warszawa: Wydział Badań i Ewaluacji CKE.
• Borowicz, R. (1988). Równość i sprawiedliwość społeczna. Warszawa: PWN.
• Bourdieu, P., Passeron, J. (1990). Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Warszawa: PWN.
• Cichomski, B., Kozak, W., Morawski, P., Morawski, W. (2001). Sprawiedliwość społeczna. Polska lat dziewięćdziesiątych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Dolata, R. (2002). Procedury rekrutacji i dzielenia uczniów na oddziały w gimnazjach - próba oceny z perspektywy nierówności społecznych w edukacji. W: E. Wosik (red.), Zmiany w systemie oświaty. Wyniki badań empirycznych. Warszawa: ISP.
• Dolata, R. (2008). Szkoła - segregacje - nierówności. Warszawa: Wydawnictwo UW.
• Dolata, R., Murawska, B.M. (1996). Cechy nauczyciela i środowiska szkolnego a nasilenie dyskryminacji ze względu na płeć i pochodzenie społeczne. Kwartalnik Pedagogiczny, 2.
• Fertig, M., Wright, R.E. (2004). School Quality, Educational Attainment and Agregation Bias. IZA Discussion Paper, 994. Pobrane z: www.iza.org.
• Fuchs, T., Woessmann, L. (2004). What Accounts for International Differences in Student Performance? A Re-Examination Using PISA Data. CESifo Working Paper, 235. Pobrane z: www.cseifo.org.
• Jakubowski, M. (2007). Metody szacowania edukacyjnej wartości dodanej. W: Egzamin. Biuletyn badawczy, 14. Warszawa: Wydział Badań i Ewaluacji CKE.
• Jakubowski, M. (2007). Wpływ czynników ekonomicznych na wyniki egzaminów zewnętrznych. Egzamin. Biuletyn badawczy, 11. Warszawa: Wydział Badań i Ewaluacji CKE, CKE.
• Konarzewski, K. (1991). Uczeń. W: K. Konarzewski (red.), Sztuka nauczania. Szkoła. Warszawa: PWN.
• Konarzewski, K. (2002). Gimnazjum po dwóch latach - zamierzenia i wyniki. W: E. Wosik (red.), Zmiany w systemie oświaty. Wyniki badań empirycznych. Warszawa: ISP.
• Kozłowski, W., Matczak, E. (2018). Aspiracje edukacyjne rodziców i dzieci a osiągnięcia szkolne. Studia Edukacyjne, 47.
• Kwieciński, Z. (1980). Drogi szkolne młodzieży a środowisko. Warszawa: WSiP.
• Kwieciński, Z. (2000). Tropy - ślady - próby. Poznań-Olsztyn: Wydawnictwo Edytor.
• Mayor, F. (2001). Przyszłość świata. Warszawa: Fundacja Studiów i Badań Edukacyjnych.
• Mytkowski, D. (2007). Czynniki określające uwarunkowania zróżnicowania osiągnięć szkolnych. Egzamin. Biuletyn badawczy CKE, 12. Warszawa: Wydział Badań i Ewaluacji CKE, CKE.
• Nosal, C.S. (2000). Kształcenie umysłu - na progu edukacyjnej ewolucji. W: J. Brzeziński, Z. Kwieciński (red.), Psychologiczno-edukacyjne aspekty przesilenia systemowego. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Piwowarski, R. (2005). Badanie osiągnięć szkolnych uczniów. Edukacja, 3(91).
• Szymański, M.J. (1988). Procesy selekcyjne w szkolnictwie ogólnokształcącym. Warszawa: PWN.
• Zielińska, H. (2000). Neoromantyczne utopie Ivana Illicha. W: Z. Kwieciński (red.), Alternatywy myślenia o edukacji. Warszawa: IBE.