„Konserwatyzm - otwartość na zmiany” jako wymiar wartości różnicujący postawy wobec kultury i tradycji narodowych - raport z badań

The main aim of this research is a diagnosis of attitudes to national culture and traditions. It has been assumed that attitudes depend on a system of values and variation on ’conservatism -openness to change’ dimension. The sample consists of 368 students. The theoretical framework is based on the concept of Schwartz and his Portrait Values Questionnaire (PVQ) has been used. The diagnosis of attitudes is made with a set of contrasting beliefs about the role of culture and national traditions (Reykowski). The results confirms one of the stated hypothesis: students who support cultural openness towards the West, better appreciate values which constitute ’openness to change’, i.e. ‘self-direction-thought’, ‘self-direction-action’, and ‘stimulation’. The second hypothesis stating that the embrace of one’s cultural heritage is linked with the acceptance of the value ‘conservatism’ is not confirmed. A statistically significant difference is ascertain according to one conservative value type, i.e. ‘humility’ and it is significant only for one attitude.

W niniejszym badaniu dokonano diagnozy postaw wobec kultury i tradycji narodowych. Założono, że są one uzależnione od systemu wartości, jego zróżnicowania w wymiarze „konserwatyzm - otwartość na doświadczenie”. Badaniami objęto 368 studentów. Rozważania teoretyczne przeprowadzono na gruncie koncepcji Schwartza i wykorzystano stworzony przez tego autora Portretowy Kwestionariusz Wartości (PVQ). W diagnozie postaw posłużono się zestawem opozycyjnych przekonań na temat roli kultury i tradycji narodowych (Reykowski). Uzyskane wyniki badań potwierdziły jedną z hipotez: studenci opowiadający się za kulturowym otwarciem na Zachód cenili wyżej typy wartości wchodzące w skład „otwartości na zmiany”, tj. „kierowanie sobą w myśleniu”, „kierowanie sobą w działaniu” i „stymulacja”. Nie została potwierdzona natomiast hipoteza druga, zgodnie z którą docenienie własnego dorobku kulturowego wiąże się z akceptacją wartości „konserwatyzm”. Różnice istotne statystycznie stwierdzono w przypadku jednego konserwatywnego typu wartości, tj. „pokora”, i to tylko w jednej postawie.

REFERENCES:

• Cieciuch, J. (2013). Pomiar wartości w zmodyfikowanym modelu Shaloma Schwartza. Psychologia Społeczna, 8, s. 22-41.
• Czerniawska, M. (2010a). Zmiany wartości i postaw młodzieży w okresie przeobrażeń ustrojowych - kolektywizm versus indywidualizm. Studium interdyscyplinarne. Białystok: Wydawnictwo Politechniki Białostockiej.
• Czerniawska, M. (2010b). Teorie wartości Miltona Rokeacha i Shaloma H. Schwartza. Kwartalnik Pedagogiczny, 4(218), s. 5-18.
• Czerniawska, M. (2013). Patriotyzm - jak „znaleźć” mu miejsce w mentalności społeczeństwa? W: J. Nikitorowicz (red.), Patriotyzm i nacjonalizm. Ku jakiej tożsamości kulturowej? (s. 76-86). Kraków: Impuls.
• Czerniawska, M. (wysłane do recenzji). Czy kultura i tradycje narodowe tracą na znaczeniu? - raport z badań porównawczych nad postawami i ich analiza w kontekście wartości. Kultura i Edukacja.
• Feldman, S. (2003). Values, ideology, and the structure of political attitudes. W: D.O. Sears, L. Huddy, R. Jervis (red.), Oxford handbook of political psychology (s. 477-508). Oxford: Oxford University Press, Inc.
• Harvey, D. (2008). Neoliberalizm. Historia katastrofy. Warszawa: Książka i Prasa.
• Lewicka, M. (2005). „Polacy są wielkim i dumnym narodem”, czyli nasz portret (wielce) zróżnicowany. W: M. Drogosz (red.), Jak Polacy przegrywają. Jak Polacy wygrywają (s. 5-34). Gdańsk: GWP.
• Reykowski, J. (red.). (1993). Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Press.
• Schwartz, S.H. (1990). Individualism-collectivism. Critique and proposed refinements. Journal of Cross-Cultural Psychology, 21(2), s. 139-157. DOI: 10.1177/0022022190212001.
• Schwartz, S.H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. W: M.P. Zanna (red.), Advances in experimental social psychology (s. 1-65). Orlando, FL: Academic Press.
• Schwartz, S.H. (1996). Value priorities and behavior: Applying a theory of integrated value systems. W: C. Seligman, J.M. Olson, M.P. Zanna (red.), The psychology of values: The Ontario Symposium (s. 1-24). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Schwartz, S.H. (2007). Value orientations: Measurement, antecedents and consequences across nations. W: R. Jowell, C. Roberts, R. Fitzgerald, G. Eva (red.), Measuring attitudes cross-nationally - lessons from the European Social Survey (s. 161-193). London: Sage.
• Schwartz, S.H., Bardi, A. (1997). Influences of adaptation to communist rule on value priorities in Eastern Europe. Political Psychology, 18(2), s. 385-410. DOI: 10.1111/0162895X.00062.
• Schwartz, S.H., Bilsky, W. (1987). Toward a psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53(3), s. 550-562. DOI:10.1037/00223514.53.3.550.
• Schwartz, S.H., Bilsky, W. (1990). Toward a theory of the universal content and structure of values: Extensions and cross-cultural replications. Journal of Personality and Social Psychology, 58(5), s. 879-891. DOI: 10.1037/0022-3514.58.5.878.
• Schwartz, S.H., Huismans, S. (1995). Value priorities and religiosity in four Westernreligions. Social Psychology Quarterly, 58(2), s. 88-107. DOI: 10.2307/2787148.
• Wnuk-Lipiński, E. (1996). Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.