„Naprawiona krzywda”. Problematyka spornych terenów Spiszu i Orawy w narracji tygodnika „Nový svet” w latach 1939–1945

My case study examines an issue of Slovak occupation of the northern parts of Spisz and Orava regions in years 1939–1945 in the narration of the „Nový svet” – weekly newspaper. Slovak Army`s participation in invasion of Poland in September 1939 was an important topic for press all over that new country. Media platforms were informing their readers about military successes and diplomatic arrangements. In the article I analyse the process of creating propaganda narrative about attack, annexation and then administration over the conquered lands. The weekly was richly illustrated, so I write about role of the text as well as the picture. It should be remembered that many Slovaks were still illiterate at that time. The article considers if the narration has changed over the years.

W moim artykule omawiam problematykę okupacji północnych terenów Spisza i Orawy w latach 1939–1945 w narracji tygodnika „Nový svet”. Udział Armii Słowackiej w kampanii przeciwko Polsce w 1939 roku był tematem wiadomości publikowanych w gazetach za południową granicą, które na bieżąco informowały o militarnych osiągnięciach i dyplomatycznych układach. W tekście analizuję proces tworzenia propagandowej narracji traktującej o militarnej agresji, aneksji, a następnie gospodarowaniu na terenach odebranych Rzeczypospolitej oraz ukazuję obraz tych wydarzeń kreowany przez gazetę. Tygodnik był bogato ilustrowany, dlatego staram się odpowiedzieć zarówno na pytanie o rolę tekstu, jak i obrazu, pamiętając o niskim wskaźniku alfabetyzacji w ówczesnej Słowacji. Rozważam ponadto, czy prezentowana narracja zmieniała się na przestrzeni kolejnych lat, czy też kontynuowała linię zapoczątkowaną we wrześniu 1939 roku.

REFERENCES:

• Baka I., Slovenská republika a nacistická agresia proti Poľsku, Bratysława 2006.
• Bibliografia periodík na Slovensku v rokoch 1939-1944, red. M. Fedor, Martin 1969.
• Boćkowski D., Na zawsze razem. Białostocczyzna i Łomżyńskie w polityce radzieckiej w czasie II wojny światowej (IX 1939 – VIII 1944), Warszawa 2005.
• Fedor M., Bibliografia periodík na Slovensku v rokoch 1939–1944, University of Michigan 1969.
• Garek M., Židia na území inkorporovanej Oravy v rokoch 1939–1945, „Pamäť národa” 2018, nr 1, s. 15–32.
• Golik D., Wrzesień 1939 w dolinie Dunajca, Kraków 2018.
• Gotkiewicz M., Delimitacja na odcinku polsko-słowackim w 1938 r. w świetle pamiętnika jednego z jej uczestników.
• Jakubec P., Československo-poľský spor o Javorinu v kontexte bilaterálnych vzťahov medzivojnového obdobia (1921–1939), praca dyplomowa, niepublikowana, Praga 2009.
• Jarecka U., Propaganda wizualna słusznej wojny. Media wizualne XX wieku wobec konfliktów zbrojnych, Warszawa 2008.
• Kowalczyk J., Spisz i Orawa w czasie II wojny światowej, [w:] Góry i Góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Historia, red. J.M. Roszkowski, R. Kowalski, Nowy Targ 2005, s. 105–112.
• Kowalczyk R., Pierwsze dni słowackiej okupacji w Polsce, [w:] Kampania polska 1939 r. Polityka – społeczeństwo - kultura, red. M.P. Deszczyński, T. Pawłowski, t. 2, Warszawa 2014, s. 422–435.
• Krawczyk A., Słowacja księdza prezydenta, Kraków 2015.
• Lacko M., Dwuramienny krzyż w cieniu swastyki. Republika Słowacka 1939–1945, Lublin 2012.
• Lepiš J., Politicko-spoločenské pomery na území severného Spiša a hornej Oravy po inkorporácii v roku 1939 (do roku 1945), [w:] Život v Slovenskej republike. Slovenská republika 1939 – 1945 očami mladých historikov IX, Bratysława 2010, s. 57–62.
• Majeriková-Molitoris M., K problematike vysťahovalectva z bývalých inkorporovaných obcí severného Spiša a hornej Oravy do Československa, [w:] „Acta Historica Neosoliensia” 2013, 16, s. 70–87.
• Olejko A., Niedoszły sojusznik czy trzeci agresor. Wojskowo-polityczne aspekty trudnego sąsiedztwa Polski i Słowacji 1918–1939, Kraków – Rzeszów 2012.
• Rose G., Interpretacje materiałów wizualnych, Warszawa 2015.
• Tokarczyk R.A., Treść legitymizacji każdej władzy warunkiem akceptacji jej pozycji ustrojowej i wpływów, „Białostockie Studia Prawnicze” 20/B, s. 91–118.
• Wenklar M., Na flankach Podhala, „Biletyn IPN” 2010, nr 1–2, s. 56–62.
• Zieliński J., Spisz i Orawa w latach 1918–1945, [w:] Podhale w czasie okupacji 1939–1945, red. J. Berghauzen, Warszawa 1977, s. 107–126.
• Ziółkowski W. J., Wojna sprawiedliwa u św. Tomasza z Akwinu, „Ogrody nauk i sztuk” 2011, nr 1, s. 22–27.
• Żerko St., Polska wobec autonomicznej Słowacji (październik 1938–marzec 1939), „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych” 2014, nr 2, s. 73–96.
• Statny Archiv Dolny Kubin, Okresny urad Trstena 68, 875/1939, Sprawozdanie przedstawiciela banku dla OU w Trzcianie z akcji wymiany waluty, Trzciana, 20.09.1939 r.
• Źródła publikowane
• Chowaniec S., Kronika wsi Podwilk, https://www.podwilk.tk/.
• Proti Poľsku. Odraz ťaženia roku 1939 v denníkoch a kronikách slovenskej armády, red. M. Lacko, Bratysława 2007.
• „Nový svet” – wszystkie numery z lat 1939-1945
• „Slovák”, 26.08.1939 r.
• „Ilustrowany Kuryer Codzienny” 30.11.1938 r.
• Blaho, Od operetného milovníka k propagátorovi Opery - všestranný Štefan Hoza, [w:] Slovenské národné divadlo, https://www.snd.sk/od-operetneho-milovnika-k-propagatorovi-opery-vsestranny-stefan-hoza.
• Kąś J., Gwara orawska, [w:] Etnozagroda, https://www.etnozagroda.pl/gorale-orawscy/gwara-orawska.