Władysław Bieńkowski i jego idee w dwudziestoleciu międzywojennym
- ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6445-9908
- Year of publication: 2022
- Source: Show
- Pages: 27-51
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/pbs.2022.02
- PDF: pbs/10/pbs1002.pdf
Władysław Bieńkowski and his ideas in the interwar period
The paper describes the ideological evolution of Władysław Bieńkowski (1906–1991) in the interwar period – in the Polish People’s Republic, he was first a communist activist and then a dissident. The author reconstructs the process of radicalization of Bieńkowski as an intellectual who was not a member of the Communist Party of Poland, but who after the Second World War found himself among higher-ranking communist activists. The thesis of this paper is that the dichotomy between individual freedom and participation in the communist movement, which was characteristic of Bieńkowski in the period of the Polish People’s Republic, dates back to his prewar ideas. The paper also contributes to the discussion on the attitudes of the Polish intelligentsia towards communism.
W artykule autor opisuje ewolucję ideową Władysława Bieńkowskiego (1906–1991) w okresie dwudziestolecia międzywojennego – w PRL najpierw działacza komunistycznego, a potem dysydenta. Zrekonstruowany zostaje proces radykalizacji światopoglądowej Bieńkowskiego jako przykładu inteligenta, który nie należał do Komunistycznej Partii Polski, lecz po II wojnie światowej znalazł się w kręgu wyższych działaczy komunistycznych. Tezą artykułu jest stwierdzenie, że cechująca Bieńkowskiego w okresie PRL dychotomia pomiędzy indywidualną wolnością a przynależnością do ruchu komunistycznego miała korzenie w jego ideach prezentowanych w okresie przedwojennym. Artykuł jest także głosem w dyskusji nad postawą polskiej inteligencji wobec komunizmu.
REFERENCES:
- Biblioteka Narodowa w Warszawie
- Kolekcja Władysława Bieńkowskiego
- Kolekcja Flory Bieńkowskiej
- Teczka Władysława Bieńkowskiego
- Archiwum Państwowe w Łodzi
- Męskie Gimnazjum Miejskie im. J. Piłsudskiego w Łodzi
- Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego
- Akta osobowe Władysława Bieńkowskiego
- Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie
- Kolekcja Władysława Sebyły
- Archiwum Akt Nowych w Warszawie
- Relacje działaczy ruchu robotniczego
- Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
- Departament X MBP
- Relacja udzielona Andrzejowi Bieńkowskiemu przez jego ojca Władysława Bieńkowskiego, nagranie nr 1 (kopia nagrania wideo w zbiorach autora)
- Abramowski E., Pisma filozoficzno-psychologiczne, Warszawa 2016.
- Abramowski E., Zagadnienia socjalizmu, Kraków 2012.
- Bibrowski M., Poeta i rewolucja, [w:] Wspomnienia o Lucjanie Szenwaldzie, red. G. Pauszer- Klonowska, Warszawa 1963.
- Bieńkowska E., Dom na Rozdrożu, Warszawa 2012.
- Bieńkowski W.K., Ludwik Krzywicki, „Epoka” 25 VI 1938, nr 18 (121).
- Bieńkowski W.K., Aktualizacja człowieka pierwotnego, „Epoka” 20 XII 1937, nr 24 (103).
- Bieńkowski W.K., Ludwik Krzywicki (dokończenie), „Epoka” 5 VII 1938, nr 19 (122).
- Bieńkowski W.K., Nauka Nocy Listopadowej, „Epoka” 25 XI 1938.
- Bieńkowski W.K., Sejm Królestwa Polskiego o Sądach Przysięgłych, „Epoka” 5 IV 1937, nr 7 (86).
- Bieńkowski W.K., Szlachta folwarczna i biskupi w powstaniu kościuszkowskim, „Epoka” 20 VII 1937, nr 14 (93).
- Bieńkowski W.K., Wacław Tokarz i jego rola w dziejopisarstwie polskim, „Epoka” 20 V 1937, nr 19 (89).
- Bieńkowski W., Drogi wyjścia, Paryż 1971.
- Bieńkowski W., Mitologja czynu, „Meteor” XII 1928, z. 3.
- Bieńkowski W., Motory i hamulce socjalizmu, Paryż 1969.
- Bieńkowski W., Na barykady, „Meteor” III 1928.
- Bieńkowski W., Pedagog fascynujący, [w:] Dzieje szkoły. 50-lecie gimnazjum miejskiego w Łodzi, Warszawa 1968.
- Bieńkowski W., Walka z talmudyzmem z powodu Zygmunta Wasilewskiego, „Kwadryga” XII 1929–I 1930.
- Głód na Ukrainie?, „Dwutygodnik Ilustrowany” 2 I 1934, nr 2.
- Kołoniecki R., Młodość i przyjaźń, [w:] Wspomnienia o Lucjanie Szenwaldzie, red. G. Pauszer- Klonowska, Warszawa 1963.
- Kołoniecki R., Pod wspólnym sztandarem, „Meteor” III 1928.
- Kowalewski J., Droga powrotna, Londyn 1974.
- Kowalewski J., Gdy ministrowie byli wywrotowcami [cz. II], „Kultura” 1949 (Paryż), nr 9.
- Lange O., Ludwik Krzywicki jako teoretyk materializmu historycznego, [w:] Ludwik Krzywicki. Praca zbiorowa poświęcona jego życiu i twórczości, Warszawa 1936.
- Matuszewski R., Chmury na pogodnym niebie, Warszawa–Nadarzyn 1998.
- N.K., Narodziny miłości, „Dwutygodnik Ilustrowany” 31 X 1934, nr 19a.
- Nartowski K., O proletariacką powieść, „Dwutygodnik Ilustrowany” 15 X 1934, nr 18a.
- Od łyczka do rzemyczka, „Głos Warszawy” 14 III 1944.
- Panicznie uciekałem od władzy. Z Władysławem Bieńkowskim rozmawia Jan Marx, „Dziś” 1991, nr 6.
- Polityka polska w ślepym zaułku, „Przełom” X 1943, nr 4.
- Polityka zagraniczna ZSRR, „Dwutygodnik Ilustrowany” 2 I 1934, nr 2.
- Sebyłowa S., Notatki z prawobrzeżnej Warszawy, Warszawa 1985.
- Sebyłowa S., Okładka z pegazem, Warszawa 1960.
- Śpiewak J., Przyjaźnie i animozje, Warszawa 1965.
- Wyka J., Zapiski na karteluszkach (z notatnika rewolucjonisty 1934–1940). Hiszpania po czterdziestu latach, Warszawa 1984.
- Wyka J., Wzdłuż i obok „Sceny przy strumieniu”, [w:] Wspomnienia o Lucjanie Szenwaldzie, red. G. Pauszer-Klonowska, Warszawa 1963.
- Z powodu wieczoru „Kwadrygi”, „Gazeta Warszawska” 17 XII 1930.
- Adamski M., O metodologii w Kole Warszawski. Uwagi i domysły, [w:] Tradycje polskiej nauki o literaturze. Warszawskie Koło Polonistów po 70 latach, red. D. Ulicka, M. Adamiak, Warszawa 2008.
- Arendt H., Życie umysłu, Warszawa 2016.
- Arendt H., O rewolucji, Kraków 1991.
- Brykczyński P., Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce, Warszawa 2017.
- Całbecki M., Czarna kropla nieskończoności. Fenomen lęku w poezji Jerzego Lieberta, Władysława Sebyły i Aleksandra Rymkiewicza, Wrocław 2008.
- Chmielewska L., Wincenty Rzymowski (1883–1950). Publicysta i polityk, Łódź 2003 (maszynopis pracy doktorskiej).
- Chojnowski A., Wpływy komunistyczne na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1918– –1939, [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie, red. E. Kowalczyk, Warszawa 2014.
- Deszczyński M.P., Kizwalter T., Majewski P.M., Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945, Warszawa 2016.
- Kaliski B., Władysław Bieńkowski, [w:] Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956– –1989, t. 2, red. J. Skórzyński, P. Sowiński, M. Strasz, Warszawa 2002.
- Kosicki P.H., Personalizm po polsku. Francuskie korzenie polskiej inteligencji katolickiej, Warszawa 2016.
- Lipski J.J., Władysław Sebyła, [w:] Literatura Polska w okresie międzywojennym, t. 4, Kraków 1993.
- Marx J., Grupa poetycka „Kwadryga”, Warszawa 1983.
- Marzec W., Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne, Łódź–Kraków 2016.
- Mencwel A., Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna. Wiek XX, Warszawa 2014.
- Rokicki K., Wpływy komunistyczne w warszawskim środowisku literackim w okresie międzywojennym, [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie, red. E. Kowalczyk, Warszawa 2014.
- Rymkiewicz J.M., Poezja – Kwadryga, [w:] Literatura polska 1918–1932, Warszawa 1975.
- Samuś P., Dzieje SDKPiL w Łodzi 1983–1918, Łódź 1984.
- Stawiszyńska A., Łódź w latach I wojny światowej, Oświęcim 2016.
- Syzdek E., Syzdek B., Cena władzy zależnej (szkice do portretów znanych i mniej znanych polityków Polski Ludowej), Warszawa 2001.
- Szumiło M., Komunistyczny Związek Młodzieży w międzywojennej Warszawie, [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie, red. E. Kowalczyk, Warszawa 2014.
- Ulicka D., „Archiwum” i archiwum, „Teksty Drugie” 2017, z. 4.
- Walicki A., Stanisław Brzozowski – drogi myśli. Prace wybrane t. 3, Kraków 2011
Marquisism KPP OMS Życie Władysław Bieńkowski marksizm komunizm communism