Kazimierz Dagnan: polski narodowy socjalista

Kazimierz Dagnan: Polish National Socialist

Kazimierz Dagnan (1891-1986) was an extraordinary, but practically forgotten today, figure. The activist of the independence conspiracy before the World War I, and the Piłsudski’s legionnaire had an almost archetypal biography for a generation of fighters for independence. In independent Poland, he found himself in the government administration, but he did not limit himself to an administrative career. He followed his own path, faithful to your ideals connecting the cause of Polish independence with the idea of the emancipation of the working class. He was active on the pro-Piłsudski wing of the National Workers’ Party (NWP), and after the coup d’etat in 1926 he became involved in the splinter pro-regime NWP-Leftgroup. He was an ideologist of the national workers’ movement, stubbornly trying to radicalize him. Making a synthesis of nationalism, democracy and reformist socialism, he created the original Polish national-socialist ideology. This ideology assumed the construction of a „People’s Poland of Labour” as a democratic state in which grassroots socialization of the means of production and exchange would gradually proceed. The priority for Dagnan still was the sovereignty of the Polish state and the primacy of the Polish (ethnic) nation in this state. The political expression of this ideology was the Party of National Socialists created in 1933, which, however, did not succeed and vegetated on the margins of political life. During World War II, Dagnan returned to his native Nowy Sącz. In People’s Poland, he began a second life there - as an artist and social activist valued in the local community.

REFERENCES:

• I. Źródła Archiwalia
• Archiwum Akt Nowych zespół Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
• Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów, poz. 82, Monitor Polski nr 64 z 18 marca 1932 r.
• Antoni Ciszak. Zarys biograficzny przywódcy wielkopolskich mas robotniczych. Poznań 1938.
• Dagnan Kazimierz: Nowe drogi narodowo-społecznego rozwoju. Warszawa 1924.
• [Dębiec K.]: Narodowy ruch robotniczy jego rola w życiu Polski i proletariatu polskiego, Warszawa 1922.
• [Dębiec Andrzej], Komunizm bankrutuje! Warszawa 1937.
• [Dębiec Andrzej], Narodowy socjalizm. Pabianice 1930.
• Legionista Polski. Kalendarz N.K.N. na rok 1916. Kraków bdw.
• Lista starszeństwa oficerów Legjonów Polskich w dniu oddania Legjonów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Warszawa 1917.
• Jan Malański, Pracownicze związki zawodowe w Polsce. Warszawa 1934.
• Zarzewie 1909-1920. Wspomnienia i materiały. Oprac. Aleksandra Garlicka. Warszawa 1973.
• „Narodowy Socjalista” (1932-1937)
• „Sprawa Robotnicza” (1918-1919)
• Bibliografia górska, „Wierchy” t. 29, 1960.
• Franciszek Czuchra, Byłem uczestnikiem Zjazdu Połączeniowego PTT z PTK, „Echo Beskidu” 1991, nr 3.
• Czy my katolicy możemy głosować za Narod. Partją Robotniczą, „Głos Rolnika” 1922, nr 45.
• Kazimierz Dagnan, Zarys historji ruchu zawodowego w Polsce, „Solidarność Pracy” 1927, nr 1.
• Enpeerowskie karły, „Łodzianin” 1924, nr 23.
• Konferencja z komisarzem powiatowym Kasy Chorych w Kaliszu, „Sprawa Ubezpieczeń Społecznych” 1928, nr 2.
• Kronika, „Polska Sztuka Ludowa - Konteksty” t. 31 (1977), nr 2.
• Narodowi socjaliści w Polsce, „Dziennik Białostocki” z 15 IV 1932.
• Nie ma zmian na stanowisku dyrektora U.S., „Nowy Kurjer” 1938, nr 114.
• Nowy Sącz w 2010 roku, „Rocznik Sądecki” 2011, t. XXXIX.
• Partja Narodowych Socjalistów, „Ilustrowana Republika” 1932, nr 219.
• Piśmiennictwo, „Wierchy” 1948, t. 18.
• Piśmiennictwo, „Wierchy” 1949, t. 19.
• Poczet Prezesów Oddziału PTTK „Beskid” w Nowym Sączu, „Echo Beskidu” 2001, nr 2.
• Pomnik ofiar mordu, „Gazeta Powszechna” 1931, nr 258.
• Powiatowa Kasa Chorych w Kaliszu, „Samorząd Terytorjalny i Ubezpieczenia Społeczne” (dodatek do „Kuriera Porannego” z 27 czerwca 1929 r.).
• Radykalizm, szowinizm, antysemityzm, „Ilustrowana Republika” 1932, nr 106.
• Sprawozdanie z działalności Funduszu Bezrobocia za rok 1934 i I kwartał 1935. Warszawa MCMXXXV.
• Stronnictwo Narodowych Socjalistów, „Ilustrowana Republika” 1932, nr 175.
• Stronnictwo nar. socjalistów, „Ilustrowana Republika” 1932, nr 105.
• Małgorzata Tarsa-Bielak, Nasza galeria, „Kurier Starosądecki” 2003, nr 133.
• Uczczenie pamięci Medarda Downarowicza wiceprezesa Zarządu Głównego Z. R., „Naród i Wojsko” 1935, nr 20.
• W sprawie insynuacyj „Robotnika”, „Solidarność Pracy” 1927, nr 1.
• Wielki kongres „Orlęcia” w Częstochowie, „Praca” 1929, nr 50.
• Wł. Wolert, Ruch współdzielczy, „Przedświt” 1919, nr 1-2.
• Z archiwalnej półki, „Beskid” 1994, nr 3.
• Z archiwalnej półki, „Beskid” 1999, nr 1.
• Zjazd Kas Chorych, „Polak” 1925, nr 172.
• Zjednoczenie Narodowego Obozu Pracy, „Demokrata” 1935, nr 12.
• Aleksander T., Życie społeczne i przemiany kulturalne Nowego Sącza w latach 18701990, Kraków 1993.
• Beiersdorf Z., Krasnowolski B., Przekształcenia urbanistyczne, architektura i sztuka, [w:] Dzieje miasta Nowego Sącza, t. II, Kraków 1993.
• Bieniek J. , Wojskowy ruch oporu na Sądeczyźnie [!], „Rocznik Sądecki” 1971, t. XII.
• Bujak W., Historia Stronnictwa Pracy (1937-1946-1950). Warszawa 1988.
• Ciepłowski S., Pseudonimy autorów polskich piszących o Warszawie w latach 1795-1944, „Almanach Muzealny” 1997, nr 1.
• Dagnan K., Piętnastolecie istnienia i działalności Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Nowym Sączu, „Rocznik Sądecki” 1973, t. XIV.
• Demel Cz., Krawulski J., Rzepa K., Działalność Narodowego Stronnictwa Robotników i Narodowej Partii Robotniczej w Wielkopolsce w latach 1917-1937, Warszawa-Poznań 1980.
• Duda T., Powiatowy Komitet Narodowy w Nowym Sączu w latach 1915-1916, „Rocznik Sądecki” 2008, t. XXXVI.
• Garlicka A., Organizacja akcji prasowej Naczelnego Komitetu Narodowego, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1964, t. 3, z. 2.
• Sosnowiecka „Iskra” w sprawozdaniach Kazimierza Dagnana (I-II 1915), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1965, t. 4, z. 1.
• Gawryszczak, M. Bronisław Wilhelm Pieracki (1895-1934). Biografia polityczna. Łódź 2014.
• Gessing R., Zarys dziejów II gimnazjum w Nowym Sączu w okresie galicyjskim (l. 1908- -1918), „Rocznik Sądecki” 1971, t. XII.
• Giza J., Jak Sącz o swoich katyńczykach pamiętał, „Almanach Sądecki” 2001, nr 3.
• Kustroniowcy, „Almanach Sądecki” 1995, nr 4.
• Grott O., Faszyści i narodowi socjaliści w Polsce. Kraków 2007.
• Hass L., Wybory warszawskie 1918-1926. Postawy polityczne mieszkańców Warszawy w świetle wyników glosowania do ciał przedstawicielskich, Warszawa 1972.
• Krupa J., Zarys pracy niepodległościowej w Nowym Sączu, „Rocznik Sądecki” 1939, t. I.
• Laska A., Działalność Narodowej Partii Robotniczej na terenie Małopolski w latach 1920-1937, „Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej” 2005, nr 224.
• Laska A., Narodowa Partia Robotnicza 1920-1937. Studia z dziejów ruchów społecznych w Drugiej Rzeczypospolitej, Rzeszów 2004.
• Malinowska I., Polskie centrum parlamentarne w latach 1919-1926, „Przegląd Historyczny” 1990, nr 3-4.
• Monasterska T., Narodowy Związek Robotniczy 1905-1920, Warszawa 1973.
• Pająk J. Z., Z dziejów Polskiej Organizacji Narodowej (wrzesień-grudzień 1914), „Kieleckie Studia Historyczne” 1996, t. 14.
• Przybylski H., Chrześcijańska Demokracja i Narodowa Partia Robotnicza w latach 1926- -1937, Warszawa 1980.
• Ruch zawodowy w Polsce. Zarys dziejów, red. Stanisław Kalabiński, Warszawa 1974.
• Sitek A., Kazimierz Dagnan (1891-1986), „Rocznik Sądecki” 1997, t. XXV.
• Sitek A., Życie kulturalne Sądeczyzny [!] (1964-1969), „Rocznik Sądecki” t. XII (1971).
• Szczepanek A., Zygmunt Kubrak, Generał Józef Kustroń, „Rocznik Sądecki” 2011, t. XXXIX.
• Tomasiewicz J., W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933-1939): narodowcy - narodowi radykałowie - narodowi socjaliści. Katowice 2019.
• Tomasiewicz J., Rewolucja Narodowa. Nacjonalistyczne koncepcje rewolucji społecznej w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2013.
• Totoń A., 50-lecie TPSP w Nowym Sączu, „Almanach Muszyny” 2007.
• Wawro J., Komisja Opieki nad Zabytkami, „Echo Beskidu” 1991, nr 3.