Generał broni Lucjan Żeligowski (1865-1947) przyczynek do biografii
- Year of publication: 2019
- Source: Show
- Pages: 67-93
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/pbs.2019.03
- PDF: pbs/7/pbs703.pdf
Generał Lucjan Żeligowski pochodził z polskiej rodziny szlacheckiej, herbu „Bończa”. Jego przodkowie walczyli ze Szwedami w XVI wieku, a jego ojciec brał udział w powstaniu styczniowym w 1863 roku. Jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci w korpusie generałów II RP. Walczył w wojnie rosyjsko-japońskiej (1904-1905). Podczas Wielkiej Wojny, po zgodzie władz rosyjskich na tworzenie polskich formacji wojskowych, był współorganizatorem Brygady Strzelców Polskich, walczył w szeregach Polskiej Dywizji Strzelców i w Pierwszym Korpusie Polskim W ostatnim okresie wojny współorganizował 4. Dywizję Strzelców Polskich, z którą dotarł do Polski przez Odessę i Besarabię. Walczył z wojskami Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej i w wojnie polsko-radzieckiej - na Froncie Północnym (10 DP) oraz w walkach pod Radzyminem (podczas bitwy warszawskiej). Po wojnie na czele 1. Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej zajął Wilno i doprowadził do powstania Republiki Litwy Środkowej. „Bunt Żeligowskiego” zaowocował przyłączeniem tego obszaru do Polski. W Wojsku Polskim był dowódcą Inspektoratu Wojskowego nr 2 w Warszawie i Ministrem Spraw Wojskowych. Po zamachu stanu Piłsudskiego (zamachu majowym) stanął na czele Komisji Likwidacyjnej powołanej w celu wyjaśnienia okoliczności i przebiegu wydarzeń majowych w 1926 r. Był także inspektorem armii w Generalnym Inspektoracie Zbrojnym Siły. 31 sierpnia 1927 r. przeszedł na emeryturę. W 1928 r. został przewodniczącym Kapituły Orderu Odrodzenia Polski i członkiem Trybunału Stanu. W 1935 r. został wybrany posłem na Sejmu IV kadencji z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem - przewodniczył Komisji Wojskowej Parlamentu, a następnie był posłem na Sejm V kadencji z listy bezpartyjnej. Podczas II wojny światowej był członkiem Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej, przewodniczącym Komitetu Wojskowego i kanclerzem Orderu Virtuti Militari. Zwolennik słowiano filstwa. W okresie powojennym opowiadał się za współpracą z ZSRR. Zmarł w Londynie w 1947 r. Spoczywa na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
REFERENCES:
- Archiwum Akt Nowych w Warszawie
- Zespół gen. Lucjana Żeligowskiego 1889-1939, 1944-1947 - sygn.105.
- Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego Ameryce
- Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, sygn.701/2.
- Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie
- Kolekcja generałów i wielkich osobistości. Akta gen. Lucjana Żeligowskiego, mf. sygn. I.480. 295.
- „Dziennik Personalny” z 1920, nr 18, nr 38; z 1921, z 1922, nr 3; z 1922, nr 19, nr 43, z.1923, nr 4; z 1925, nr 129; z 1926, nr 20, nr 44.
- „Monitor Polski”, 2007, nr 85, poz.885.
- „Rocznik Oficerski” Warszawa 1923; 1924; 1928; 1932.
- Cieślikowski Z., Materiały źródłowe do przewrotu majowego, Warszawa 2002.
- Rybka R., Stefan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim w latach 1935-1939, Kraków 2003.
- Rybka R., Stefan K., Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939, Kraków 2006.
- Bielski M., Generałowie Odrodzonej Rzeczypospolitej, t. 1-2, Toruń 1995, 1998.
- Cieślewicz M., Generałowie polscy w opinii J. Piłsudskiego, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1966, nr 1.
- Czuma S., Wójcik W., Generałowie w stalowych mundurach, Warszawa 2003.
- Dziennik Tymczasowej Komisji Rządzącej. Litwa Środkowa, Wilno dnia 28 listopada 1920, Nr 4.
- Garlicki A., Stawecki P., Przewrót wojskowy w Polsce 1926 r. Wybór dokumentów, cz. I, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1977, nr 2.
- Herby rycerstwa polskiego. Przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane w r. p. 1584, Kraków 1858.
- Kadry morskie Rzeczypospolitej, t. 2: Polska Marynarka Wojenna, cz. I: Korpus oficerów 1918-1947, pod red. J.K. Stawickiego, Gdynia 1996.
- Kosk H.P., Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny, t. 1-2, Pruszków 1998, 2001.
- Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski Niepodległej, Londyn 1976; wyd. II (uzupełnione i poprawione), Warszawa 1991.
- Machaliński Z. , Admirałowie polscy 1919-1950, Warszawa 1993.
- Polak B. (red.), Kawalerowie Virituti militari 1792-1945, t. II (1914-1921), cz. 2.
- Ruszkowski W. , Kofman J. (red.), Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX w., Warszawa 2004.
- Sejm Wileński 1922. Przebieg posiedzeń według sprawozdań stenograficznych w opracowaniu kancelarii sejmowej, Wilno 1922, X posiedzenie Sejmu z 20 lutego 1922, s. X/1-22.
- Spisok kapitanam armejskoj pehoty po staršinstvu. Sostavlen na 01.11.1913, St. Petersburg 1914.
- Spisok polkovnikam po staršinstvu. Sostavlen po 01.08.1916, Piotrogród 1916.
- Stawecki P., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994.
- Suchcitz A., Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny, Białystok 1993.
- Umowa między Rzecząpospolitą Polską i Rzecząpospolitą Litewską w sprawie ustanowienia tymczasowego modus vivendi aż do ostatecznego uregulowania stosunków między oboma państwami podpisana w Suwałkach, dnia 7 go października 1920, [w:] League of Nations Treaty Series, 1922, vol. VIII, nr 221.
- Dowbór - Muśnicki J., Wspomnienia, Warszawa 2003.
- Haller S., Wypadki warszawskie od 12 maja do 15 maja 1926, Kraków 1926.
- Pamiętniki generała broni Lucjana Żeligowskiego. Wstęp i oprac. D. Fabisz, Warszawa 2014.
- Romeyko M., Przed i po maju, Warszawa 1967.
- Wrzos K., Piłsudski i piłsudczycy, Warszawa 1936.
- Żeligowski L., Przewrót majowy, [w:] Warszawa w II Rzeczypospolitej 1918-1939, red. M. Drozdowski, E. Borecka, H. Janowska, Warszawa 1970, z. 2.
- Żeligowski L., Wojna w roku 1920. Wspomnienia i rozważania , Warszawa 1930.
- Żeligowski L., O ideę słowiańską. London 1941.
- L. Żeligowski, Zajęcie Wilna w roku 1920, komentarz i wyd. T. Stańczyk, „Rzeczpospolita”, 1992, nr 57.
- Żeligowski L., Zapomniane prawdy. London 1941.
- Bagińskiego H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1921
- Bazylow L., Historia powszechna 1798-1918, Warszawa 1981.
- Bazylow L., Wieczorkiewicz P.P., Historia Rosji, Wrocław-Warszawa, 2005.
- Fabisz D., Generał Lucjan Żeligowski 1865-1947. Działalność wojskowa i polityczna, Warszawa 2007.
- Gumowska G., Opowieść o gen. broni Lucjanie Żeligowskim, Bydgoszcz 1994, cz. 1. Lata 1865-1920, Bydgoszcz 1994.
- Jaxa-Ronkier B., Dzierżyński. „Czerwony kat”, Warszawa 1933.
- Kaźniewski T., Wojsko Polskie w Rosji w czasie rewolucji 1917-1918, Warszawa 1935.
- Mackiewicz S. (Cat ), Lata nadziei 17 września 1939 r. - 5 lipca 1945 r., Warszawa 1990.
- Russko-Âponskaâ vojna 1904-1905 gg., T. I - IX. ( Русско-Японская война 1904-1905 гг. T. I - IX.), Petersburg 1910.
- Stawecki P., Generałowie polscy. Zarys portretu zbiorowego 1776-1945, Warszawa 2010.
- Wojtaszak A., Generalicja Wojska Polskiego 1918-1926, Szczecin-Warszawa 2012.
- Wojtaszak A.,Generalicja Wojska Polskiego 1935-1939. (Analiza grupy funkcjonalno-decyzyjnej), Szczecin 2018.
- Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas I wojny światowej 1914-1918, Warszawa 1990.
- Wyszczelski L, Ministerstwo Spraw Wojskowych (1918-1939), Warszawa 2010.
- Fabisz D., Generał Lucjan Żeligowski w walce o Polskę i jej granice w latach 1914-1921, [w:] Listopad 1918 z perspektywy osiemdziesięciolecia, red. Cz. Osękowski, Zielona Góra 2000.
- Galas K., Generał broni Lucjan Żeligowski i jego zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, „Niepodległość i Pamięć», 2009 nr 29.
- Kicman W., Jeszcze w sprawie gen. broni L. Żeligowskiego, «Wojskowy Przegląd Historyczny», 1988, nr 2. Mackiewicz (Cat) S., Generał Żeligowski, „Słowo”, 1930, nr 232
- Marczyk W., Generał broni Lucjan Żeligowski, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1987, nr 4;
- Suleja W., Zamach majowy, [w:] Polski wiek XX. Dwudziestolecie, pod red. K.Persaka i P. Machcewicza, Warszawa 2009.
- Waligóra B., Zajęcie Wilna przez gen. Żeligowskiego, „Bellona”, T.36, 1930.
- W.P. Akcja zbrojna i dyplomatyczna o Wilno, w: Wilno wyzwolone. Jednodniówka na zjazd byłych uczestników walk o Wilno w dniach 10-11 XI.1930 r. Wilno 1930.
- Woszczyński B., Wypadki majowe 1926 roku w liczbach, „Najnowsze Dzieje Polski. Materiały i Studia z okresu 1914-1939”, 1966, t. X.
- Informacje o rodzie Żeligowskich, [w: ] http://www.oszmianszczyzna.pl/genealogia_zeligowski.html#general (dostęp: 2.06.2019).
- Russkaâ armiâ v Velikoj vojne, (Русская армия в Великой войне, [w:] http://www.grwar.ru/persons/persons.html?id=1817, data dostępu: 2.06.2019).
Slavophilism World Wars coup d’état in 1926 generals of the Polish Army Russian-Japanese War słowianofilstwo wojny światowe zamach stanu w 1926 roku generalicja Wojska Polskiego wojna rosyjsko-japońska biografia biography