Działalność Victora Cǎdere – posła rumuńskiego w Polsce na tle relacji Warszawa–Bukareszt (1932–1935)
- ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4326-1521
- Year of publication: 2021
- Source: Show
- Pages: 69-92
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/pbs.2021.04
- PDF: pbs/9/pbs904.pdf
Victor Cădere (born 1891) was a Romanian lawyer, civil servant, diplomat and politician. He participated as an officer in the war with Bulgaria (1913) and in the I-st World War (1916–1918). Then he was at the peace conference in Paris as part of the Romanian delegation. In the years 1919–1921 he was dealing with the repatriation of Romanians from the USA and Russia. After returning to the country, in 1925, he began an academic career, which he continued with interruptions until his death in France in 1981. At that time, he was an activist of the peasant party and a member of the Chamber of Deputies. In the years 1930–1932 he held high official positions in the Ministry of Justice and the Ministry of the Interior. In 1932, he began his career as a diplomat. His first post was Warsaw, where he was to watch over the matters of the Romanian-Polish alliance securing both countries against the threat from the USSR. Before he actually took office, however, he became the Romanian negotiator on the non-aggression pact with the Soviet Union, but risked Nicolae Titulescu – an influential diplomat and politician who opposed them and soon became Cădere’s superior, i.e. the minister of foreign affairs. After settling in Warsaw, the new MP tried to work for the development of the alliance. However, he encountered obstacles on the part of Titulescu, who wanted to loosen his ties with the Republic of Poland and bring him closer to Moscow. This affected the fate of Cădere, who was dismissed in July 1935. His diplomatic career slowed down. He took up another post – in Belgrade – only after the fall of Titulescu in 1936, then he was a member of parliament in Lisbon (1941–1944). From 1945 to 1967 he stayed in Romania. In the years 1952- 1956 he was imprisoned by the communist authorities. In 1967 he remained in exile in France.
Victor Cădere (ur. 1891) był rumuńskim prawnikiem, urzędnikiem, dyplomatą i politykiem. Uczestniczył jako oficer w wojnie z Bułgarią (1913) i w I wojnie światowej (1916–1918). Następnie znalazł się na konferencji pokojowej w Paryżu w składzie delegacji rumuńskiej. W latach 1919–1921 zajmował się repatriacją Rumunów z USA oraz Rosji. Po powrocie do kraju, w 1925 r. rozpoczął karierę akademicką, którą z przerwami kontynuował do swojej śmierci we Francji w 1981 r. W tym czasie był działaczem partii chłopskiej i członkiem Izby Deputowanych. W latach 1930–1932 zajmował wysokie stanowiska urzędnicze w Ministerstwie Sprawiedliwości i Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. W 1932 r. rozpoczął karierę dyplomaty. Jego pierwszą placówką była Warszawa, gdzie miał czuwać na sprawami przymierza rumuńsko-polskiego asekurującego oba państwa przed zagrożeniem ze strony ZSRR. Nim jednak doszło do rzeczywistego objęcia funkcji, został negocjatorem rumuńskim w sprawie paktu o nieagresji ze Związkiem Sowieckim, narażając się jednak Nicolae Titulescu – wpływowemu dyplomacie i politykowi, który był im przeciwny i niebawem został zwierzchnikiem Cădere, czyli ministrem spraw zagranicznych. Po zainstalowaniu się w Warszawie nowy poseł starał się działać na rzecz rozwoju przymierza. Napotykał jednak na przeszkody ze strony Titulescu dążącego do rozluźnienia związków z RP i zbliżenia z Moskwą. Zaważyło to na losach Cădere, który w lipcu 1935 r. został odwołany. Jego kariera dyplomatyczna uległa wyhamowaniu. Kolejną placówkę – w Belgradzie – objął dopiero po upadku Titulescu w 1936 r., potem był posłem w Lizbonie (1941–1944). Od 1945 do 1967 r. przebywał w Rumunii. W latach 1952–1956 był więziony przez władze komunistyczne. W 1967 r. pozostał na emigracji we Francji.
REFERENCES:
- Archiwum Akt Nowych.
- Ambasada w Paryżu, t. 21.
- Attaszaty Wojskowe RP AII/2.
- Ministerstwo Spraw Zagranicznych t. 766, 767.
- Arhivele Ministerului Afacerilor Externe, Bucureşti.
- 71/1920-1944 Polonia, vol. 2, 3, 4, 42, 54, 55.
- Dosare speciale, vol. 217, 241/3, 242/2, 254/1, 256.
- Mica Întelegere, vol. 31.
- Arhivele Naționale ale României, Bucureşti.
- Casa Regală dosar 91/1933, 74/1935.
- Hoover Institution Archives (mikrofilm w AAN).
- Poselstwo (Rumunia). Księga szyfrów nr 6 i 7.
- Beck J., Wspomnienia o polskiej polityce zagranicznej 1926–1939, oprac. A.M. Cienciała, wprowadzenie M. Kornat, Warszawa–Kraków 2015.
- Behind closed doors. Secret papers on the failure of Romanian‑Soviet negotiations 1931‑1932, tłum. i wstęp W.M. Bacon, Stanford 1979.
- Cădere V., O epopee românească în Siberia, red. V. Guzun, Cluj-Napoca 2019.
- Dokumenty vneshnei politiki SSSR, t. XV: 1 yanvarya–31 dekabrya 1932 g., G.K. Deev i in., Moskva 1969.
- Exposé Ministrów Spraw Zagranicznych 1919–1939, red. P. Ceranka, M. Pernal, Warszawa 2011.
- Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1932, red. K. Kania, Warszawa 2011.
- Relaţiile româno-sovietice. Documente, vol. I 1917-1934, red. M.-R. Ungureanu i in., Bucureşti 1999.
- România – Polonia. Relaţii diplomatice, vol. 1918–1939, red. F. Anghel, N. Mareş, D. Preda, Bucureşti 2003.
- Sovetsko-polskie otnošeniâ v 1918–1945 gg. Sbornik dokumentov v četyreh tomah, 1932–1939, red. M.M. Narinskij, L.W. Malgin, Moskwa 2017.
- Sturdza M., România şi sfârşitul Europei. Amintiri din ţara pierdută, Bucureşti 2004.
- [Szembek], Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945). I. Wprowadzenie i dokumentacja do lat 1933–1934, II. Diariusz Jana Szembeka za rok 1935, 1, oprac. T. Komarnicki, Londyn 1964.
- [Szembek J.], Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), t. 2. Uzupełnienia do dokumentacji
- tomu pierwszego, diariusz Jana Szembeka za rok 1936, dokumentacja za rok 1936, oprac. T. Komarnicki, Londyn 1965.
- Titulescu N., La politique extérieure de la Roumanie, red. G.G. Potra, C.I. Turcu, Bucureşti 1996.
- Vaida Voevod A., Memorii, vol. II, wstęp, przygotowanie do druku, notki i komentarze A. Şerban, Cluj‑Napoca 2006.
- „Adevărul” 25 XI 1932.
- „Gazeta Polska” 17 II 1935.
- „Kurier Warszawski” 23 II 1933.
- Anghel F., Construirea sistemului „Cordon Sanitaire”. Relaţii româno-polone, 1919–1926, Cluj-Napoca 2003.
- Asăvoaie I.E., Diplomatul Victor Cădere 1919–1944, Bragadiru 2019.
- Bacon Jr. W.M., Nicolae Titulescu și Politica externă Romȃniei 1933–1934, tłum. C. Angheoloni, Iași 1999.
- Baumgart M., Londyn–Berlin 1918–1939. Niemcy w brytyjskiej polityce zagranicznej, Szczecin 1993.
- Bułhak H., Polska a Rumunia 1918–1939, [w:] Przyjaźnie i antagonizmy. Stosunki Polski z państwami sąsiednimi w latach 1918–1939, red. J. Żarnowski, Wrocław 1977.
- Căpușan A.A., Diplomați români de elită, vol. 2, Bucureşti 2009.
- Dessberg F., Le triangle impossible. Les relations franco–soviétiques et le facteur polonais dans les questions de sécurité en Europe (1924–1935), Bruxelles 2009.
- Dimitriu R., Die Aussenpolitik Rumäniens 1918–1939 zwischen Solidarität und Sacro egoismo, Frankfurt am Main–Wien 2006.
- Gregorowicz M.S., Zacharias M.J., Polska–Związek Sowiecki: stosunki polityczne w latach 1925–1939, Warszawa 1995.
- Iordan C., România şi relaţiile internationale din sud-estul european: „modelul” Locarno (1925–1927), Bucureşti 2001.
- Ken O., S. Ostrovskij i sovetsko-rumynskie otnošeniâ (1934–1938 gg.), [w:] Rossiâ v XX veke. Sbornik statej k 70-letiu so dnâ roždeniâ prof. V.A Šiškina, St. Petersburg 2005.
- Kornat M., Wołos M., Józef Beck. Biografia, Kraków 2020.
- Landau Z., Matuszewski Ignacy Hugo Stanisław, ps. Antoni Michowicz, Ogiński, „Polski Słownik Biograficzny” 1975, t. XX.
- Mazur Z., Pakt Czterech, Poznań 1979.
- Mironov A.-M., Vremea încercărilor. Relațiile româno-sovietice, 1930–1940, słowo wstępne C. Bușe, București 2013.
- Ojoga E., Problema Basarabiei în relaţiile internaţionale 1917–1940, Chişinǎu 2017.
- Oprea I., România și Imperiul Rus 1924–1947, vol. II, București 2003.
- Sandu T., Le systeme de sécurité français en Europe centre-orientale. L’exemple roumain, 1919–1933, Paris 1999.
- Sierpowski S., Przemiany w polityce międzynarodowej w latach wielkiego kryzysu gospodarczego
- 1929–1933/35, [w:] Niemcy w polityce międzynarodowej 1919–1939, t. 2, Lata wielkiego kryzysu gospodarczego, red. S. Sierpowski, Poznań 1992.
- Skrzypek A., Zagadnienia rumuńskie w stosunkach polsko‑radzieckich w latach 1932–1938. Z dziejów stosunków polsko‑radzieckich, t. XI–XII, Studia i materiały, Warszawa 1975.
- Spânu A., Istoria serviciilor de informații/contrainformații românești în perioada 1919–1945, Iași, 2010.
- Vițalaru A., From Alexandru G. Florescu to Gheorghe Grigorcea. The Chiefs of Diplomatic Mission of Romania in Poland (1919–1939), „Anuarul Institutului de Istorie. A.D. Xenopol” 2017, t. LIV.
- Walczak H., Polska a sprawa rumuńsko-sowieckiego paktu o nieagresji w latach 1931–1932 (2), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2015, t. L, z. 1.
- Walczak H., Polska a sprawa rumuńsko-sowieckiego paktu o nieagresji w latach 1931–1932 (1), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2014, t. XLIX, z. 2.
- Walczak H., Sojusz z Rumunią w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918–1931, Szczecin 2008.
- Walczak H., Wizyta ministra spraw zagranicznych RP Józefa Becka w Bukareszcie w dniach 9–11 maja 1934 roku. Antecedencje, przebieg i rezultaty, [w:] Historia i dzień dzisiejszy relacji polsko-rumuńskich. Istoria şi prezentul relaţiilor polono-române, Suceava 2017.
- Wołos M., Francja – ZSRR. Stosunki polityczne w latach 1924–1932, Toruń 2004.
- Zieliński A., Stosunki polsko-rumuńskie (grudzień 1933 – maj 1935), „Studia z dziejów ZSRR i Europy Środkowej”, t. XII.
- Żerko S., Kryzys w stosunkach między Polską a Rumunią w latach 1934–1936 w świetle polskich dokumentów dyplomatycznych, „Dzieje Najnowsze” 2016.
sojusz rumuńsko-polski Romanian-Polish alliance Victor Cădere okres międzywojenny dyplomacja diplomacy interwar period