Od idealisty do katolickiego Talleyranda Andrzej Micewski – ideolog, działacz i gracz polityczny w środowiskach katolickich w powojennej Polsce
- ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5360-464X
- Year of publication: 2021
- Source: Show
- Pages: 145-196
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/pbs.2021.07
- PDF: pbs/9/pbs907.pdf
The article focuses on the political and ideological evolution of Andrzej Micewski, with a particular study of the years 1945–1956. This journalist, initially associated with Tygodnik warszawski and Stronnictwo Pracy, made a connection with the group „Today and Tomorrow” after the fall of the independent Christian Democratic trend. Initially, he was a spokesman for the Catholic „third Road” there, but with time he became one of the most ardent supporters of „Catholic socialism” and ideologist of the „PAX” Association. His journalism fully supported the mainstream of official propaganda, expressing his enchantment with the system, incl. in assessing the internal and international situation, as well as in the context of the relationship between the state and the Church, in which he clearly stood on the side of the authorities repressing independent clergy. In 1956, however, he left PAX, founding the weekly magazine “For and Against” and co-creating the concept of a “non-partisan democratic left”. Its defeat probably caused him to believe that there were no prospects for ideological public activity. With time, his activities became more and more machiavellian, also he establishing cooperation with state security agencies. He was active in the “Znak” movement, trying unsuccessfully to build his own faction in it, and in the 1980s he collaborated with the Polish Episcopate and “Solidarity”. In the Third Polish Republic there was deputy to the Sejm, however, already expressing disappointment with political activity. His fascination with Prince Talleyrand was symbolic - it meant that he covered his opportunistic game with great ideas. Thus, he turned from an idealist, a believer in socialism, into a cynical official. He treated politics only as a zero-sum game, despite his excellent understanding of the arcana of politics, which he proved in his extensive historical journalism.
W artykule została poddana analizie polityczna i ideowa ewolucja Andrzeja Micewskiego, ze szczególnym uwzględnieniem lat 1945–1956. Publicysta ten, związany początkowo z „Tygodnikiem Warszawskim” oraz Stronnictwem Pracy, po upadku niezależnego nurtu chadeckiego nawiązał współpracę z grupą „Dziś i Jutro”. Początkowo był tam rzecznikiem katolickiej „trzeciej drogi”, z czasem jednak stał się jednym z najbardziej gorących zwolenników „katolickiego socjalizmu”, będąc czołowym ideologiem Stowarzyszenia „PAX”. Swą publicystyką w pełni wpisywał się w nurt oficjalnej propagandy, dając wyraz swojego uwiedzenia systemem, m.in. w ocenie sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej, a także w kontekście relacji państwo–Kościół, w której to ostatniej kwestii ewidentnie stał po stronie władz represjonujących niezależnych duchownych. W 1956 r. opuścił jednak „PAX”, zakładając tygodnik „Za i Przeciw” i współtworząc koncepcję „bezpartyjnej lewicy demokratycznej”. Jej klęska rok później wywołała u niego prawdopodobnie przekonanie o braku perspektyw dla ideowej działalności publicznej. Z czasem stawał się w swych działaniach coraz bardziej machiaweliczny, nawiązując też współpracę z organami bezpieczeństwa państwa. Działał w ruchu „Znak”, starając się w nim, bezskutecznie, zbudować swoją własną frakcję, a w latach osiemdziesiątych był współpracownikiem Episkopatu Polski i „Solidarności”. W III RP był m.in. posłem na Sejm, wyrażając już jednak rozczarowanie do działalności politycznej. Jego fascynacja księciem Talleyrandem była symboliczna – oznaczała, że wielkimi koncepcjami przykrywał swoją oportunistyczną grę. Z idealisty, wierzącego w socjalizm, stał się zatem cynicznym graczem, traktującym politykę jedynie jako grę o sumie zerowej, pomimo doskonałego rozumienia arkanów polityki, czego dowodził swą obszerną publicystyką historyczną.
REFERENCES:
- Archiwum Akt Nowych w Warszawie:
- Akta Janusza Zabłockiego, sygn. 134; 141; 142.
- Archiwum Stanisława Stommy, sygn. 6; 7; 10; 136; 220.
- Główna Komisja Księży, sygn. 16.
- Klub Inteligencji Katolickiej. Stowarzyszenie zarejestrowane w Warszawie, sygn. 32.
- Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn. V-52’.
- Urząd do Spraw Wyznań w Warszawie, sygn. 87/26; 87/33; 87/36; 89/47; 89/60; 93/16.
- Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie:
- IPN BU 00170/917/2; 00191/14; 001043/1768; 0648/46/2–3; 0648/49/2; 0648/51; 0648/53/1; 0648/58; 0648/143; 0648/154/1; 0648/163/1; 0648/167/2; 0648/169/1; 0648/169/2; 0648/177; 0648/179; 0712/9/1;
- 0712/40/1; 0716/281/1–3; 02071/28; 01591/405.
- Archiwum Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie, sygn. 4/F/4.
- Archiwum Narodowe w Krakowie:
- Wojewódzki Komitet Frontu Jedności Narodu w Krakowie, sygn. 7, 108.
- „Dziś i Jutro” 1947–1956.
- „Kierunki” 1956.
- „Ład” 1990.
- „Polityka” 1984.
- „Przegląd Katolicki” 1984.
- „Przegląd Powszechny” 1949.
- „Rzeczpospolita” 2006.
- „Słowo Powszechne” 1947–1956.
- „Tygodnik Powszechny” 1950, 1955, 1972, 1976, 1977, 2004, 2006.
- „Tygodnik Warszawski” 1947.
- „Więź” 1960–1964, 1966–1968.
- „Życie i Myśl” 1954.
- Dramat rodzinny, Warszawa 2000.
- Dziennik idącego samotnie (czerwiec 1993–wrzesień 1998), Warszawa 1998.
- Kardynał Wyszyński, prymas i mąż stanu, t. 1–2, Paryż 1982.
- Katolicy w potrzasku. Wspomnienia z peryferii polityki, Warszawa 1993.
- Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, [w:] Głos katolików w sprawie wyborów, Warszawa 1952.
- Kościół wobec „Solidarności” i stanu wojennego, Paris 1987.
- Ludzie i opcje. 53 sylwetki sceny politycznej, Warszawa 1993.
- Roman Dmowski, Warszawa 1971.
- W cieniu marszałka Piłsudskiego. Szkice z dziejów myśli politycznej II Rzeczypospolitej, Warszawa 1969.
- Współrządzić czy nie kłamać? PAX i ZNAK w Polsce 1945–1976, Kraków 1981.
- Z geografii politycznej II Rzeczypospolitej. Szkice, Kraków 1964.
- Giedroyc J., Autobiografia na cztery ręce, red. K. Pomian, Warszawa 1999.
- Historia z konsekwencjami. Rozmawiają Krzysztof Kozłowski i Michał Komar, Warszawa 2009.
- Janczewska-Altyńska I., Kontralfabet dla Kisiela, Warszawa 1990.
- Kisielewski S., Abecadło Kisiela, Warszawa 1990.
- Kisielewski S., Dzienniki, Warszawa 2001.
- Kulczycki J., Andrzej Micewski, przyjaciel którego nie znałem, „Zeszyty Historyczne” 2006, z. 158.
- „Mam na Pana nowy zamach…”. Wybór korespondencji Jerzego Giedroycia z historykami i świadkami historii 1946–2000, t. 1–2, red. S.M. Nowinkowski, R. Stobiecki, A. Brzezińska, M. Przybysz-Gralewska, Łódź–Paryż 2019.
- Pół wieku polityki czyli rzecz o obronie czynnej. Z Wiesławem Chrzanowskim rozmawiali Piotr Mierecki i Bogusław Kiernicki, Warszawa 1997.
- Przetakiewicz Z., Od ONR-u do PAX-u (Wspomnienia), Warszawa 1994.
- Wielowieyski A., Losowi na przekór, Warszawa 2015.
- Wyszyński S., Pro Memoria, t. II: 1953, red. E.K. Czaczkowska,Warszawa 2017.
- Wyszyński S., Pro Memoria, t. V: 1958, red. M. Krupecka, Warszawa 2018.
- Zabłocki J., Dzienniki 1956–1965, t. 1, Warszawa 2008.
- Zabłocki J., Dzienniki, t. 2: 1966–1975, Warszawa 2011.
- Zabłocki J., Dzienniki 1976–1986, t. 3, cz. 1: 1976–1981, Warszawa 2013.
- Zabłocki J., Dzienniki 1976–1986, t. 3, cz. 2: 1982–1986, Warszawa 2013.
- „Sprawozdania Stenograficzne Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej II kadencji” 1993–1997.
- Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990.
- Friszke A., Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957–1976, Warszawa 2002.
- Friszke A., Między wojną a więzieniem 1945–1953. Młoda inteligencja katolicka, Warszawa 2015.
- Friszke A., Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956–1989, Warszawa 1997.
- Karp H., Media totalitarne. „Przegląd Katolicki”. Historia jednej redakcji: służby bezpieczeństwa jako przykład kontroli systemu informacyjnego Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w latach 1983-1988, Warszawa 2018.
- Kosicki P.H., Personalizm po polsku. Francuskie korzenie polskiej inteligencji katolickiej, Warszawa 2016.
- Łętowski, Ruch i koło poselskie Znak 1957–1976, Katowice 1998.
- Orzełek A., Spory o romantyzm i realizm historyczny na łamach prasy polskich katolików świeckich w latach 1945–1953, „Przegląd Nauk Historycznych” 2020, nr 2.
- Orzełek A., U genezy Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Powstanie i rozpad pierwszego zespołu redakcyjnego tygodnika „Za i Przeciw”, „Kwartalnik Historyczny” 2019, nr 4.
- Pazik P., Spory i wybory ideowe katolików świeckich w okresie narodzin komunistycznego systemu władzy w Polsce (1945–1948), rozprawa doktorska przygotowana pod kierunkiem dr. hab. P. Skibińskiego, Warszawa 2019, maszynopis w pdf [https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/3544/3100-DR-HI-151669.pdf?sequence=1, dostęp: 8.11.2021].
- Pazik P., Katolicy w Polsce Ludowej – akceptacja władzy komunistycznej w myśli politycznej środowisk katolickich w latach 1945–1953, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2020, nr 2 (36).
- Ptaszyński R., Biografia polityczna Stanisława Stommy, Kraków 2018.
- Sikorski, „Secesja – krnąbrne dziecko odwilży”. Geneza Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego (październik 1956 – październik 1957), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 1 (37).
- Sikorski T., Węzeł gordyjski. Katolicy świeccy w PRL (1956–1989), Warszawa 2021.
- Sikorski T., Kulesza M., Niezłomni w epoce fałszywych proroków. Środowisko „Tygodnika Warszawskiego” (1945–1948), Warszawa 2013.
- Smoliński M.G., Biskup negocjator. Zygmunt Choromański (1892–1968). Biografia niepolityczna?, Warszawa 2014.
- Strzelecka M., Likwidacja i przejęcie „Tygodnika Powszechnego” w 1953 r. we wspomnieniach świadków wydarzeń (zarys problemu), Scientia magnam laetitiam parat. Studia z historii kultury, społeczeństwa i polityki ofiarowane Profesorowi Kazimierzowi Maliszewskiemu, red. A. Kucharski, A. Laddach, W. Piasek, Toruń 2020.
- Strzelecka M., Między minimalizmem a maksymalizmem. Dylematy ideowe Stanisława Stommy i Janusza Zabłockiego, Toruń 2015.
- Zamiatała D., Działalność i likwidacja organizacji 1945–1950, Lublin 2000.
- Żurek J., Ruch „księży patriotów” w województwie katowickim w latach 1949–1956, Warszawa–Katowice 2009.
Stowarzyszenie „PAX” PAX Association Andrzej Micewski myśl polityczna political thought