Wybrane sylwetki kresowych niewiast XVI–XVIII wieku w dorobku literackim Dr. Antoniego Józefa Rollego

Selected profiles of borderlands women of 16th–18th centuries in the literary achievements of Dr Antoni Joseph Rolle

The article presents a nowadays forgotten creator from 19th-century areas of Ukraine, know at that time as an outstanding physician, psychiatrist, amateur historian and writer. Rolle was undoubtedly and outstanding person of his time because over the years he created many articles and works in the field of medicine, history and old polish literature. One of his passions was the above-mentioned history, including forgotten women’s figures in history, whose fates he discussed in the form of stories and historical talks. However, the article presents only selected profiles of women whose fates highlighted the reality of the former borderlands and the realities of women at the turn of the 17th and 18th centuries.

Niniejszy artykuł ukazuje zapomnianego w dzisiejszych czasach twórcę pochodzącego z XIX-wiecznych terenów Ukrainy, znanego wówczas jako wybitnego medyka – psychiatrę, historyka amatora i literata. Rolle był bez wątpienia wybitną personą swoich czasów gdyż na przestrzeni lat stworzył wiele artykułów i dzieł z zakresu medycyny, historii i literatury staropolskiej. Jedną z pasji była wspomniana historia, w tym również zapomniane postacie kobiet w historii, których to losy omówił w formie opowiadań i gawęd historycznych. W artykule zostały jednak przedstawione jedynie wybrane sylwetki kobiet, których to losy uwydatniły rzeczywistość dawnych kresów i realia kobiet z przełomu XVII–XVIII stulecia.

References:

• Banaś A. (2022). Choroby umysłowe w świetle dzieł Józefa A. Rolle’go (1830–1894) – kronikarza nieistniejącego świata, „Pharmacopola” 2 (2).
• Banaś A. (2023). Józef Apolinary Rolle (1830–1894) – chodząca encyklopedia XIX wieku, [w:] (Nie) zwyczajni mężczyźni w dziejach kultury, red. J. Janicka, S.M. Polak, P.R. Pilch, Wrocław.
• Banaś A. (2023). Józef Antoni Rolle – XIX-wieczny polihistor, „Inskrypcje”. Półrocznik, R. XI, z. 1(20).
• Bachórz J., Kowalczykowa A. (1991). Słownik literatury polskiej XIX wieku, Warszawa.
• Cieśla-Korytowska M. (2010). Hic mulier – o mężnych kobietach romantyzmu, [w:] Persefona, czyli dwie strony rzeczywistości, red. M. Korytowska, M. Sokalska, Warszawa.
• Eisenberg J. (1996). Kobieta w czasach Biblii, przeł. I. Badowska, Gdańsk. Jakowenko N. (2000). Historia Ukrainy do końca XVIII wieku, Lublin.
• Jarema M., Rabe-Jabłońska J. (2011). Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa.
• Jastrzębska M. (2016). Panie kresowych siedzib, Łomianki.
• Klupp K. (2017). Kresy Józefa Ignacego Kraszewskiego; Zbiory kresowe pracowni – muzeum J.I. Kraszewskiego w Poznaniu, [w:] Dziedzictwo i pamięć kresów wschodnich Rzeczypospolitej. II muzealne spotkania z Kresami, red. T. Skoczek, Warszawa.
• Konopczyński W. (1946). Kiedy nami rządziły kobiety, Londyn.
• Koprowski M.A. (2017). Dziewczyny kresowe, Warszawa.
• Kuchowicz Z. (1989). Żywoty niepospolitych kobiet polskiego baroku, Łódź.
• Malczewska-Pawelec D., Pawelec T. (2019). Karol Szajnocha. Codzienność – kobiety – historiografia, Katowice.
• Majchrzyk Z. (2009). Kiedy kobieta zabija, Warszawa.
• Nicieja S.S. (2006). Twierdze kresowe Rzeczypospolitej. Historia, legendy, biografie, Warszawa.
• Skrzypietz A. (2017). Bez „żadnej desperacji i niewieściego kwilenia”. U źródeł mitu kobiety kresowej, [w:] Między mitem, a rzeczywistością. Kresy Wschodnie w XIX i XX wieku, red. A. Dawid, J. Lusek, Bytom, Opole.
• Mobius H. (1986). Kobieta baroku, przeł. A. Porębska, Warszawa.
• Nowicka M. (2000). Twarze antyku. Z dziejów portretu w Grecji i w Rzymie, Warszawa. Pużyński S. (1993). Leksykon psychiatrii, Warszawa.
• Puchalska J. (2015). Kresowi sarmaci, Warszawa.
• Puchalska J. (2019). Wilczyce z dzikich pół. Kresowe Polki z temperamentem, Warszawa.
• Rolle J.A. (1966). Gawędy historyczne, t. II, Warszawa.
• Rolle J.A. (1883). Niewiasty kresowe. Opowiadania historyczne, Warszawa.
• Rolle J.A. (1882). Wybór Pism. Opowiadania historyczne, seria III, t. II, Warszawa.
• Roux J.P. (2010). Kobieta w historii i micie, przeł. B. Szczepańska, Warszawa.
• Samsonowska K. (2017). „Niewiasty kresowe”. Kobiety w piśmiennictwie Józefa Antoniego Rollego – od historii przez literaturę do mitu, „Krakowskie pismo kresowe”, rocznik 9, Kraków.
• Serczyk W.E. (1979). Historia Ukrainy, Warszawa.
• Sikorska-Kulesza J. (1998). Prostytucja w XIX wieku na Podolu w świetle badań Józefa Apolinarego Rollego, „Przegląd Wschodni”, t. V, z. 3.
• Szczepkowska E. (2012). O kobiecej inności na kresach, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna” 8.
• Tierling E. (1998). Niewiasta kresowa – ewolucja jednego motywu. Rekonesans, [w:] Topika pogranicza w literaturze polskiej i niemieckiej, Rzeszów.
• Topolski J. (1996). Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa.
• Wójcicki K.W. (1945). Historyja literatury polskiej w zarysach, t. III, Warszawa.