Limit zadłużenia z art. 216 ust. 5 Konstytucji RP w dobie pandemii wirusa COVID-19 oraz w obliczu agresji Rosji na Ukrainę

Debt Limit from Article 216(5) of the Polish Constitution in Times of the COVID-19 Pandemic and the Russian-Ukrainian Conflict

The purpose of this article is to analyse proposed amendments to the debt limit from Article 216(5) of the Polish Constitution. The constitutionalization of the above limit raised many concerns and doubts, which returned in times the COVID-19 virus and Russia’s invasion of Ukraine in 2022. In the ongoing debate in recent years, it was proposed to raise reference value of debt to 90% of GDP or to exclude defence spending from the rigour of the constitutional rule. Undertaking an assessment of the proposed amendments the author first discusses the ratio legis of the fiscal rule and the problem of its application in extraordinary situations. The analysis allows the conclusion that undoubtedly the constitutional debt limit should be amended, however the above proposals do not solve the essence of the problem and thus do not deserve to be taken into account.

Celem artykułu jest analiza propozycji zmian limitu zadłużenia z art. 216 ust. 5 Konstytucji RP. Konstytucjonalizacja powyższego ograniczenia budziła wiele obaw i wątpliwości, które powróciły wraz z wybuchem epidemii wirusa COVID-19 oraz inwazji Rosji na Ukrainę w 2022. W toczącej się w ostatnich latach debacie proponowano m.in. podwyższenie powyższej wartości referencyjnej długu do 90% PKB, czy nieuwzględnianie przy obliczaniu wartości państwowego długu publicznego pożyczek, gwarancji i poręczeń finansowych służących finansowaniu potrzeb obronnych Rzeczypospolitej Polskiej. Podejmując się oceny zaproponowanych zmian autor w pierwszej kolejności omawia ratio legis przedmiotowej reguły fiskalnej oraz problematykę jej stosowania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń. Dokonana analiza pozwala na stwierdzenie, że niewątpliwie konstytucyjny limit zadłużenia wymaga nowelizacji jednakże przedłożone propozycje zmian nie rozwiązują istoty problemu i tym samym nie zasługują na uwzględnienie.

REFERENCES:

• Amick J., Chapman T., Elkins Z., On Constitutionalizing a Balanced Budget, http://com­parativeconstitutionsproject.org/wp-content/uploads/amick-chapman-elkins-2019.pdf?6c8912.
• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
• Bitner M., Opinia dotycząca wybranych problemów związanych z konstytucyjnym zaka­zem zawartym w art. 216 ust. 5, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senateksper­tyzy/5610/plik/oe-305.pdf.
• Ciżkowicz P., Michalska K., Rzońca A., Determinanty bezpiecznego poziomu długu pu­blicznego, „Studia Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu” 2011, nr 4(28).
• Dębowska-Romanowska T., Prawo finansowe. Część konstytucyjna wraz z częścią ogól­ną, Warszawa 2010.
• Dudek S., Kotecki L., Kurtek M., Zagrożenie nadmiernego długu publicznego, Warsza­wa 2022.
• Ginsburg T., Balanced Budget Provisions in Constitutions [w:] Constitutions in Times of Financial Crisis, red. T. Ginsburg, M.D. Rosen, G. Vanberg, Cambridge 2019.
• Gerapetritis G., New Economic Constitutionalism in Europe, London 2019.
• Kielin Ł., Stabilność fiskalna jako wartość konstytucyjnie chroniona w Polsce na tle po­równawczym, Warszawa 2022.
• Krzywoń A., Ustrój gospodarczy RP [w:] XV lat obowiązywania Konstytucji z 1997 r. Księ­ga jubileuszowa dedykowana Zdzisławowi Jaroszowi, red. M Zubik, Warszawa 2012.
• Panfil P., Reguły i iluzje fiskalne w Polsce. Ujęcie prawnofinansowe, Gdańsk 2021.
• Piotrowski R., Opinia prawna na temat znaczenia normy konstytucyjnej zawartej w art. 216 ust. 5, w szczególności dla procedowania w parlamencie ustawy, na podstawie której możliwe jest zaciągnięcie zobowiązania powodującego przekroczenie 3/5 produktu krajowego brutto, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/5609/plik/oe-304.pdf.
• Reinhart C.M., Rogoff K.S., Growth in a Time of Debt, „American Economic Review” 2010, nr 2(200).
• Sawulski J., Wychodząc z kryzysu, zaakceptujmy wyższy dług, „Dziennik. Gazeta Praw­na” z 1 lipca 2020 r.
• Sokolewicz W., Komentarz do art. 216 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komen­tarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2005.
• Wierzbicki J., Rozwój ustrojowych regulacji polskich finansów publicznych, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace” 2014, nr 1.
• Wyplosz C., Fiscal Discipline in a Monetary Union without Fiscal Union [w:] Rethinking Fiscal Policy after the Crisis, red. L. Ódor, Cambridge 2017.