Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw – efektywność instrumentu w świetle założeń ustrojowych i praktyki

Preventive Control of the Compliance of Laws with the Constitution – the Effectiveness of the Instrument in the Light of Legal Assumptions and Practice

The author analyzes competence of the President to initiate a preventive constitutional review and the legislative veto. The Constitution does not exclude the use of a veto if President has doubts as to the constitutionality of the act. He describes the Polish systemic practice preventive control more specifically indicates the specific actions of the current President, the subject of initiatives and judgments of the Tribunal. In conclusion author recognizes disadvantage of regulating the preventive constitutional review of statutes: there are no temporal rigors for proceedings before the Constitutional Tribunal. Practical preventive initiatives of the President concerned important issues and usually had a positive effect although the Tribunal sometimes adjudicated in these cases with considerable delay or groundlessly discontinued the proceedings. In systemic practice, the President’s legislative veto is a more effective instrument. A choice of measure of eliminating a “constitutionally suspicious” act, depends only on the President’s decision.

Przedmiot artykułu stanowi kompetencja Prezydenta do inicjowania prewencyjnej kontroli konstytucyjności ustawy przez Trybunał Konstytucyjny. Analiza obejmuje także drugi instrument prawny w dyspozycji Prezydenta, weto ustawodawcze. Unormowanie konstytucyjne ujmujące te środki prawne w postaci alternatywy rozłącznej, nie wyklucza zastosowania weta, motywowanego wątpliwościami głowy państwa co do zgodności ustawy z Konstytucją, przedstawionej do podpisu. Autor charakteryzuje praktykę inicjowania kontroli prewencyjnej, w tym przez obecnego Prezydenta (z uwzględnieniem kontroli represyjnej), przedmiot wniosków i sposób ich rozstrzygnięcia przez Trybunał. W podsumowaniu stwierdza, że wadą uregulowania kontroli prewencyjnej jest brak rygorów temporalnych dla postępowania przed TK. Natomiast realne inicjatywy prewencyjne Prezydenta dotyczyły istotnych problemów z reguły przynosząc efekt pozytywny, choć Trybunał czasem popadał w zwłokę oraz błędnie umarzał postępowanie. W praktyce szybszym i skuteczniejszym instrumentem okazało się weto ustawodawcze Prezydenta. Wybór jednego ze środków prawnych, jakie Konstytucja przyznaje głowie państwa w finale drogi ustawodawczej, czyli metody eliminacji ustawy „konstytucyjnie podejrzanej”, pozostaje wyłącznie w gestii Prezydenta.

REFERENCES:

• Balicki R., Weto prezydenckie jako element postępowania legislacyjnego, „Przegląd Sej­mowy” 1999, nr 3(32).
• Chorążewska A., Model prezydentury w praktyce politycznej po wejściu w życie Konsty­tucji RP z 1997 r., Warszawa 2008.
• Chybalski P., Komentarz do art. 122 [w:] Konstytucja RP. Komentarz do art. 87–243, t. II, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
• Ciapała J., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (pozycja konstytucyjna oraz wybrane za­gadnienia z praktyki instytucjonalnej), „Państwo i Prawo” 2022, z. 10.
• Dudek D., Autorytet Prezydenta a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Lublin 2013.
• Frankowska A., Kontrasygnata aktów urzędowych Prezydenta RP, Zakamycze 2004.
• Garlicki L., Komentarz do art. 122 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, Warszawa 2001.
• Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2021.
• Jaskiernia J., Weto ustawodawcze Prezydenta RP jako element systemu parlamentarne­go zracjonalizowanego [w:] W służbie dobru wspólnemu. Księga jubileuszowa dedy­kowana Profesorowi Januszowi Trzcińskiemu, red. R. Balicki, M. Masternak-Kubiak, Warszawa 2012.
• Kruk M., Teoretyczne i praktyczne aspekty odmowy podpisania ustawy przez prezyden­ta a jakość prawa [w:] Tryb ustawodawczy a jakość prawa, red. J. Wawrzyniak, War­szawa 2005.
• Kruk M., Zakres władzy prezydenta, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018, nr 1.
• Opaliński B., Rola Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w procesie stanowienia ustaw na tle praktyki ustrojowej Konstytucji III RP, Warszawa 2014.
• Rytel-Warzocha A., Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa w Polsce na tle państw europejskich. Studium z prawa konstytucyjnego, Gdańsk 2019.
• Sarnecki P., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz do przepisów, Zakamycze 2000.
• Szczurowski B., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ czuwający nad przestrze­ganiem konstytucji, Warszawa 2016.
• Tuleja P., Szczurowski B., Komentarz do art. 235 [w:] Konstytucja RP. Komentarz do art. 87– 243, t. II, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
• Zaleśny J., Partycypacja głowy państwa w ostatnich etapach procesu legislacyjnego, War­szawa 1999.