Służba zastępcza jako element ochrony wolności sumienia jednostki. Refleksje na tle art. 85 Konstytucji

Examining Conscientious Objection as a Mean of Safeguarding Individual Freedom of Conscience: Reflections on Art. 85 of the Polish Constitution

This article examines the conscience clause, which is also known as conscientious objection, and its purpose in protecting an individual’s beliefs when they come into conflict with positive law. Specifically, the author discusses how the conscience clause applies to the constitutional duty to perform military service. In the case of mandatory military service, the legislator recognizes the possibility of a conflict of conscience for an individual when the duty to perform military service would be in conflict with the moral principles upheld by that individual. To address this issue, the legislator has introduced the institution of alternative service. Alternative service, which includes, among other things, work in the fields of environmental protection, fire protection, healthcare, social assistance, and care for people with disabilities or the homeless, has become a constitutional guarantee for the freedom of conscience and religion expressed in Article 53 of the Constitution.

Artykuł porusza kwestię klauzuli sumienia, zwanej także sprzeciwem sumienia, która ma zabezpieczyć wolność sumienia jednostki w sytuacji konfliktu pomiędzy wyznawanymi przez nią przekonaniami a nakazami prawa pozytywnego. W niniejszym opracowaniu Autorka omawiana instytucję klauzuli sumienia, która znajduje zastosowanie w przypadku konstytucyjnego obowiązku służby wojskowej. W przypadku obowiązku służby wojskowej, ustawodawca dostrzegając możliwość zaistnienia konfliktu sumienia jednostki, w przypadku gdy obowiązek pełnienia służby wojskowej pozostawałby w sprzeczności z wyznawanymi przez jednostkę zasadami moralnymi, wprowadził instytucję służby zastępczej. Służba zastępcza, która polega m.in na wykonywaniu prac na rzecz ochrony środowiska, ochrony przeciwpożarowej, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, opieki nad osobami z niepełnosprawnościami bądź bezdomnymi staje się swoistą gwarancją konstytucyjną dla wyrażonej w art. 53 Konstytucji wolności sumienia i religii.

REFERENCES:

• Bielecki M., Odmowa pełnienia służby wojskowej przez Świadków Jehowy jako realizacja klauzuli sumienia. Uwarunkowania prawno-historyczne, „Studia Prawa Wyznaniowego” 2016, t. 19.
• Gałka J., Praktyka funkcjonowania instytucji służby zastępczej po 1989 r. w świetle regulacji obowiązków w dziedzinie obronności w polskich konstytucjach oraz prac nad Konstytucją, „Przegląd Legislacyjny” 2021, nr 3(117).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, red. P. Tuleja, Warszawa 2021, Lex/el.
• Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz do art. 1–18, t. I, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
• Kozłowski K., Obywatelski obowiązek „obrony Ojczyzny” w świetle postanowień Konstytucji RP z 1997 r., „Przegląd Prawa Publicznego” 2020, nr 7–8.
• Łuszczyńska M., Łuszczyński A., Wojna sprawiedliwa a nie święta. Średniowieczne koncepcje konfliktów zbrojnych, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2019, nr 4/41.
• Obrona ojczyzny. Komentarz, red. H. Królikowski, 2023, WKP/el.