Zmiana statusu i uprawnień mężów zaufania po uchwaleniu nowelizacji Kodeksu wyborczego z 26 stycznia 2023 r.

Change in the Status and Powers of the Pool Watchers after the Enactment of the January 26, 2023 Amendments to the Election Code

The amendment to the Election Code made on 2023 significantly changed the status and powers of the pool watchers. If they observe the voting for at least 5 hours and observe the entire process of determining the results of voting until the signing of the voting protocol, they will receive 40% of the flat-rate allowance of members of ward electoral commissions. The chairmen of ward electoral commissions are obliged to keep records of the working time of the pool watchers. The most controversial issue is granting them the possibility of registering all activities of ward electoral commissions on election day using their own devices recording all activities of the ward electoral commission also during voting. This solution violates the principle of secrecy of voting, the right to privacy, and may be treated as an unacceptable form of pressure on the voter regarding the content of his vote.

Instytucja mężów zaufania funkcjonuje w Polsce od ponad stu lat. Nowelizacja Kodeksu wyborczego dokonana 26 stycznia 2023 r. istotnie zmieniła ich status i uprawnienia. Obecnie, jeżeli przez co najmniej 5 godzin będą obserwowali przebieg głosowania oraz obserwowali cały przebieg ustalania wyników głosowania do momentu podpisania protokołu głosowania, będą otrzymywać 40% zryczałtowanej diety członków obwodowych komisji wyborczych. Na przewodniczących obwodowych komisji wyborczych został w związku z tym nałożony obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy mężów zaufania, co może bardzo obciążyć zakres ich pracy. Najwięcej kontrowersji budzi jednak przyznanie mężom zaufania możliwości rejestracji w dniu wyborów za pomocą własnych urządzeń rejestrujących wszystkich czynności obwodowych komisji wyborczej, w tym również w trakcie głosowania. Rozwiązanie to narusza zasadę tajności głosowania, prawo do prywatności, jak i może być traktowane jako niedopuszczalna forma nacisku na wyborcę odnośnie do treści oddawanego przez niego głosu. Prowadzi to do wniosku, że regulacja ta powinna zostać uchylona.

REFERENCES:

• Banaszak B., Kodeks wyborczy. Komentarz, Warszawa 2014.
• Chmaj M., Skrzydło W., System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej, Kraków 2002.
• Karwowska A., Opozycji brakuje ponad 4 tys. mężów zaufania na niedzielne wybory. Gdzie i jak się zgłaszać? – sprawdźcie na mapach, „Gazeta Wyborcza” z 7 lipca 2020 r.
• Michalski B., Związek Miast Polskich krytykuje zmiany w kodeksie wyborczym, „Gazeta Prawna” z 2 lutego 2023 r.
• Pyrzyńska A., Społeczni obserwatorzy wyborów w polskim prawie wyborczym, „Studia Wyborcze” 2018, t. XXVI.
• Rakowska-Trela A., Komentarz do art. 52 [w:] K. Składowski, A. Rakowska-Trela, Kodeks wyborczy. Komentarz do zmian 2018, Warszawa 2018
• Skotnicki K., Instytucja mężów zaufania w polskim prawie wyborczym w okresie międzywojennym, „Studia Wyborcze” 2018, t. XXV.
• Skotnicki K, Wrzalik M., Obserwacja społeczna wyborów. Nowy instrument kontroli uczciwości wyborów [w:] Wyzwania dla polskiego systemu ochrony praw człowieka u progu trzeciej dekady XXI wieku, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Toruń 2021.
• Sypniewski P., Mężowie zaufania w procesach wyborczych [w:] Demokratyczne standardy prawa wyborczego Rzeczypospolitej Polskiej. Teoria i praktyka, red. F. Rymarz, Warszawa 2005.
• Uziębło P., Analiza zagrożeń związanych z wprowadzeniem rejestrowania przebiegu głosowania w wyborach w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2018.
• Wrzalik M., Instytucja mężów zaufania w polskim prawie wyborczym, „Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM” 2015, nr 5.