Od konstytucyjnie wywodzonej dostępności w stronę prawa do dostępności?

From Constitutionally Derived Accessibility, Towards the Right to Accessibility?

A scholarly assumption that relates to the non-stand-alone character of the category of accessibility, which is a certain normative abstract, was given the form of a research hypothesis. Confirmation or falsification of it will allow us to look at accessibility against the constitutionally determined human rights-related triad of values: human dignity, equality before the law and non-discrimination. This triad, in turn, will be given the status of an axiological ratio of introducing the category of accessibility, both to the multi-centric law system and to the on-going legal discourse on persons with special needs, including those with disabilities. Social determinants of accessibility in genere determine its legal essence. Therefore, striving to equip accessibility with the value of efficiency, would it be justified to place it within a normative framework of the right to accessibility if we were to find de lege lata reasons for it?

Naukowemu przypuszczeniu dotyczącemu niesamoistnego charakteru kategorii dostępności, będącej pewnym normatywnym abstraktem, nadano formę hipotezy badawczej. Jej konfirmacja bądź falsyfikacja umożliwi odniesienie dostępności do konstytucyjnie wyznaczonej prawno-człowieczej triady wartości – godności człowieka, równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji. Triadzie tej nadany zaś zostanie status aksjologicznego ratio wprowadzenia kategorii dostępności, zarówno do multicentrycznego systemu prawa, jak i do toczącego się dyskursu prawnego, dotyczącego osób ze szczególnymi potrzebami, w tym z niepełnosprawnościami. Społeczne uwarunkowania dostępności in genere determinują bowiem jej prawną istotę. Czy dążąc zatem do wyposażenia dostępności w walor efektywności zasadnym jest ujmowanie jej w normatywne ramy prawa do dostępności, jeśliby de lege lata znaleźć ku temu podstawy?

REFERENCES:

• Broderick A., Of rights and obligations: the birth of accessibility, „The International Journal of Human Rights” 2020, vol. 24, iss. 4.
• Cała-Wacinkiewicz E., Ekskluzja społeczna a konstytucyjnie uwarunkowana godność człowieka, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022, nr 5 (69).
• Cała-Wacinkiewicz E., Humanizacja prawa międzynarodowego i humanizacja w prawie międzynarodowym a upodmiotowienie jednostki [w:] Podmiotowość prawnomiędzynarodowa i jej współczesne aspekty, red. E. Cała-Wacinkiewicz, J. Menkes, J. Nowakowska-Małusecka, W.Sz. Staszewski, Warszawa 2020.
• Cała-Wacinkiewicz E., Zasada równości wobec prawa a ekskluzja społeczna [w:] Prawo międzynarodowe wobec wyzwań społecznych, red. E. Cała-Wacinkiewicz, J. Menkes, J. Nowakowska-Małusecka, W.Sz. Staszewski, Warszawa 2022.
• Gadkowski A., Gadkowski T., Problematyka równości i inkluzji społecznej osób z niepełnosprawnościami w dorobku normatywnym Rady Europy, „Acta Iuris Stetinensis” 2022, nr 3, vol. 39.
• Gizbert-Studnicki T., Wieloznaczność leksykalna w interpretacji prawniczej, Kraków 1978.
• Hohfeld W.N., Fundamental Legal Conceptions: as Applied in Judicial Reasoning and Other Legal Essays, New Haven: Yale University Press, 1923.
• Kordela M., Aksjologia źródeł prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016, z. 2.
• Leksykon socjologii prawa, red. A. Kociołek-Pęksa, M. Stępień, Warszawa 2013.
• Łętowska E., Multicentryczność współczesnego systemu prawa i jej konsekwencje, „Państwo i Prawo” 2005, nr 4.
• Markiewicz H., Polański P., Dostępność w świetle prawa międzynarodowego. Uwarunkowania jednolitego rynku cyfrowego [w:] Prawo międzynarodowe. Teoria i praktyka, red. I. Kraśnicka, Warszawa 2020.
• Markiewicz-Hoyda H., Prawna analiza koncepcji dostępności (accessibility), „Państwo i Prawo” 2022, nr 3.
• Menkes J., Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych w świetle prawa międzynarodowego. Wybrane problemy, „Acta Iuris Stetinensis” 2022, nr 3, vol. 39.
• Mikołajczyk B., Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami a idea traktatu o prawach osób starszych – wrogowie czy sojusznicy? „Acta Iuris Stetinensis” 2022, nr 3, vol. 39.
• Motyka K., Prawa człowieka, Lublin 2004.
• Pałecki K., Prawoznawstwo. Zarys wykładu, Warszawa 2003.
• Roszewska K., Accessibility – One of the Human Rights or the Means of Their Implementation, „Prawo i Więź” 2021, nr 3 (37).
• Wojakowska M., Szykuła-Piec B., Madej-Węgier K., Bezpieczeństwo osób ze szczególnymi potrzebami w świetle przepisów konstytucyjnych i ustawowych, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022, nr 6 (70).