Zasada dobra wspólnego jako podstawa społeczeństwa obywatelskiego w Polsce

The Principle of the Common Good as a Source of Civil Society in Poland

The article concerns the constitutional sources of civil society in Poland. Although the Polish Constitution does not refer directly to civil society, it expresses its key values and assumptions in numerous provisions. The constitutional principle of the common good should be regarded as the basis of civil society in the Republic of Poland. The article indicates the links between the principle of the common good and the constitutional model of civil society. The axiological convergence of both categories mentioned is based, inter alia, on the respect for civic rights and freedoms, but also on the emphasis on the duties that the individual-citizen performs for the state. It is for this reason that the principle of the common good in the Constitution of the Republic of Poland of 1997 combines elements of the individualist and communitarian conception of the civil society.

Artykuł dotyczy konstytucyjnych źródeł społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. Pomimo iż polska ustawa zasadnicza nie odwołuje się bezpośrednio do społeczeństwa obywatelskiego, to jednak w licznych postanowieniach daje wyraz jego kluczowym wartościom i założeniom. Za podstawę społeczeństwa obywatelskiego w Rzeczypospolitej Polskiej uznać należy konstytucyjną zasadę dobra wspólnego, W artykule wskazano związki łączące zasadę dobra wspólnego ze społeczeństwem obywatelskim. Aksjologiczna zbieżność obu przywoływanych kategorii opiera się m.in. na poszanowaniu praw i wolności obywatelskich, ale także na podkreśleniu obowiązków, które jednostka-obywatel realizuje na rzecz państwa. Właśnie z tego powodu zasada dobra wspólnego w Konstytucji RP z 1997 r. łączy w sobie elementy indywidualistycznej oraz wspólnotowej koncepcji społeczeństwa obywatelskiego.

REFERENCES:

• Arato A., Civil Society and Political Theory, Cambridge, London, Massachusetts 1994.
• Arato A., From Neo-Marxism to Democratic Theory. Essays on the Critical Theory of Soviet – Type Societies, Nowy Jork 1993.
• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
• Bobbio N., Społeczeństwo obywatelskie [w:] Ani książę, ani kupiec: Obywatel. Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej, red. J. Szacki, Kraków 1997.
• Forbrig J., Społeczeństwo obywatelskie w dyskursie opozycji demokratycznej w Europie Środkowej [w:] Czas społeczeństwa obywatelskiego. Między teorią a praktyką, red. B. Krauz-Mozer, P. Borowiec, Kraków 2006.
• Gebethner S., Rzeczpospolita w świetle postanowień rozdziału pierwszego Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Podstawowe pojęcia pierwszego rozdziału Konstytucji RP. Materiały Ogólnopolskiej Sesji Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego (Wisła, 3–5 czerwca 1999 roku), red. E. Zwierzchowski, Katowice 2000.
• Gramsci A., Pisma wybrane, t. 1–2, Warszawa 1961.
• Gramsci A., Zeszyty filozoficzne, Warszawa 1991.
• Hegel G., Zasady filozofii prawa, Warszawa 1969.
• Izdebski H., Doktryny polityczno-prawne. Fundamenty współczesnych państw, Warszawa 2010.
• Kryszeń G., Prokop K., Aksjologia polskiej konstytucji, Warszawa 2017.
• Kulesza W., Ustawa konstytucyjna z 23 kwietnia 1935 roku, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 2 (67).
• Marks K., Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej, Warszawa 1953.
• Ogrodziński P., Społeczeństwo obywatelskie w brytyjskiej literaturze filozoficznej (1640– 1830), „Studia filozoficzne” 1987, nr 9.
• Perez-Diaz V., Powrót społeczeństwa obywatelskiego w Hiszpanii, Kraków 1996.
• Piechowiak M., Służebność państwa wobec człowieka i jego praw jako naczelna idea Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 – osiągnięcie czy zadanie?, „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 4 (81).
• Projekty konstytucyjne 1991–1993, oprac. M. Kallas, Warszawa 1992.
• Trzciński J., Rzeczpospolita Polska dobrem wspólnym wszystkich obywateli [w:] Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich, red. J. Góral, R. Hausner, J. Trzciński, Warszawa 2005.
• Wawrzyniak K., Zarys polskiego ustroju konstytucyjnego, Bydgoszcz 1999.
• Więckiewicz R., Czym jest społeczeństwo obywatelskie? Przyczynek do dyskusji [w:] Społeczeństwo obywatelskie w systemie politycznym państwa. Przykład Polski na tle rozwiązań europejskich, red. M. Szczegielniak, R. Więckiewicz, Warszawa 2018.
• Więckiewicz R., Instytucje społeczeństwa obywatelskiego w Polsce w polskim dyskursie konstytucyjnym, Warszawa 2023.
• Wnuk-Lipiński E., Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany społecznej, Warszawa 1996.