Wolny rynek czy wolny rynek idei? Refleksje na temat ochrony wolności religijnej przedsiębiorców na kanwie wyroku Sądu Najwyższego USA w sprawie 303 Creative LLC przeciwko Elenis

Commercial Marketplace or Marketplace of Ideas? Reflections on Protecting the Religious Freedom of Companies after the US Supreme Court Decision in the 303 Creative v. Elenis Case

Although the protection of religious freedom through freedom of speech is not a new concept in US jurisprudence, the recent decision of the Supreme Court of the United States in the Elenis case extended its application to commercial companies, holding that it is lawful to refuse to provide a service to third parties if doing so would compel the owners of the companies to make a speech that is inconsistent with their religious beliefs. Such a broadly defined protection of religious freedom raises concerns from the perspective of harm to third parties in terms of equal access to services in the marketplace (material harm) and harm to the dignity of third parties (dignity harm). The article offers a critical analysis of the Elenis judgment, in particular using the concept of complicity-based claims developed by D. NeJaime and R. Siegel.

Chociaż w amerykańskim orzecznictwie ochrona wolności religijnej za pomocą wolności słowa nie jest nową koncepcją, to niedawny wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie Elenis rozszerzył jej stosowanie na przedsiębiorców, stanowiąc, że dopuszczalna jest odmowa świadczenia usługi na rzecz osób trzecich, jeżeli wiązałoby się to z koniecznością sformułowania wypowiedzi niezgodnej z przekonaniami religijnymi przedsiębiorców. Tak szeroko pojęta ochrona wolności religijnej budzi zastrzeżenia z perspektywy ochrony praw osób trzecich w aspekcie równego dostępu do rynku usług (szkoda materialna) oraz uszczerbku w godności osób trzecich (szkoda godnościowa). Niniejsze opracowanie obejmuje krytyczną analizę wyroku w sprawie Elenis, w szczególności wykorzystując do tego koncepcję tzw. wyłączeń światopoglądowych opartych na sprzeciwie wobec współudziału (complicity-based claims), sformułowaną przez D. NeJaime i R. Siegel.

REFERENCES:

• Barak-Corren N., Cleaning the Mess of 303 Creative v. Elenis, „Notre Dame Law Review Relection” 2024, t. 99, nr 4.
• Barendt E., Freedom of Speech, Oxford 2007.
• Chapman N., Adjudicating Religious Sincerity, „Washington Law Review” 2017, t. 92, nr 3.
• Ciszewski W., Czy wolność uprawnia do dyskryminowania? Rozważania teoretycznoprawne na kanwie sprawy drukarza z Łodzi, „Forum Prawnicze” 2017, nr 5.
• Ciszewski W., Wyłączenia światopoglądowe jako przedmiot dyskusji teoretycznoprawnej – próba systematyzacji, „Forum Prawnicze” 2016, nr 2.
• Corsalini, M., Of Cakes, Websites and Faith-Based Complaints: the Fine Art of Crafting Religion as Speech, „Religion and Human Rights” 2024, t. 19, nr 1.
• Kim Ripken S., Corporate Personhood, Cambridge 2019.
• Łętowska E., Tylnymi drzwiami ku uniwersalnej klauzuli sumienia? (uwagi na marginesie „sprawy drukarza” przed TK), „Państwo i Prawo” 2022, nr 2.
• Martínez-Torrón J., Conscientious Objections: Protecting Freedom of Conscience Beyond Prejudice [w:] Routledge Handbook of Law and Religion, red. S. Ferrari, London-New York 2015.
• McCrudden Ch., Marriage Registrars, Same-Sex Relationships, and Religious Discrimination in the European Court of Human Rights [w:] The Conscience Wars. Rethinking the balance between religion, identity, and equality, red. S. Mancini, M. Rosenfeld, Cambridge 2018.
• Miller D.E., Reluctant Florists, Same-Sex Weddings, and Mill’s Doctrine of Liberty, „Public Affairs Quarterly” 2016, nr 4.
• NeJaime D., Siegel R., Conscience Wars: Complicity-Based Conscience Claims in Religion and Politics, „The Yale Law Journal” 2015, t. 124, nr 7.
• NeJaime D., Siegel R., Conscience Wars in Transnational Perspective [w:] The Conscience Wars. Rethinking the balance between religion, identity, and equality, red. S. Mancini, M. Rosenfeld, Cambridge 2018.
• NeJaime D., Siegel R., Religious Accommodation, and Its Limits, in a Pluralist Society [w:] Religious Freedom, LGBT Rights, and the Prospects for Common Ground, red. W.N. Eskridge, Jr., R.F. Wilson, Cambridge 2019. P
• Post R., Public Accommodations and the First Amendment: 303 Creative and “Pure Speech”, „Supreme Court Review” 2023, t. 2023.
• Raza F., Religious Accommodation and its Limits, London 2023.
• Reyes R., Masterpiece Cakeshop and Ashers Baking Company: A Comparative Analysis of Constitutional Confections, „Stanford Journal of Civil Rights and Civil Liberties” 2020, t. 16, nr 1.
• Satta M., Commercial Discrimination as Religious Messaging in 303 Creative v. Elenis, „Religions” 2024, t. 15, nr 1.
• Smet S., Conscientious Objection under the European Convention on Human Rights: The Ugly Duckling of a Flightless Jurisprudence [w:] The European Court of Human Rights and the Freedom of Religion or Belief. The 25 Years since Kokkinakis, red. J. Temperman, T.J. Gunn, M. Evans, Leiden–Boston 2019.
• Su A., Judging Religious Sincerity, „Oxford Journal of Law and Religion” 2016, t. 5, nr 1.
• Śledzińska-Simon A., O cukierniku i o drukarzu, czyli o dwóch tradycjach praw człowieka [w:] Dookoła Wojtek… Księga pamiątkowa poświęcona Doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi, red. R. Balicki, M. Jabłoński, Wrocław 2018.
• The Rise of Corporate Religious Liberty, red. Ch. Flanders, M. Schwartzman, Z. Robinson, Oxford 2016.
• Turley, J., The Unfinished Masterpiece: Compulsion and the Evolving Jurisprudence Over Free Speech, „Maryland Law Review” 2023, t. 83, nr 1.
• Villiger M.E., Handbook on the European Convention of Human Rights, Leiden–Boston 2022.