Der lange Neuanfang der Verwaltungsgerichtsbarkeit in Polen nach dem Zweiten Weltkrieg

The long new beginning of administrative jurisdiction in the post-World War II Poland

It’s hard to deny that the history of administrative jurisdiction in Poland attests the dramatic fate the country faced in the twentieth century. It is the only country in Europe which, through deliberate actions of the German occupant, suffered the loss of its entire decree archives. Similar were personnel losses: following the end of the war only 37% of all justices and prosecutors from before the war returned to work. The most serious blow, however, to the idea of the revival of the administrative jurisdiction in Poland, came from the communists’ complete rejection of such type of jurisdiction. It was considered irreconcilable with the then propagated doctrine of socialist legitimacy, according to which a conflict between the administration of the state, realising the will of the working people, was eo ipso impossible. It was, therefore, a departure from the previous understanding of law, according to which the role of administration was to guard the legal rights of every individual. Restitution of administrative jurisdiction (initially of a quite limited scope) at the dawn of the communist rule in Poland was therefore an exception in all of the then Ostblock. The gradual development from that moment onwards of the Polish administrative jurisdiction, and also an increase in popular awareness of individual rights, are best testified by the statistical data. If in 1980, the first year of the restored administrative jurisdiction, 2,470 cases were submitted to court, in 2015 there were as many as 83,529 cases.

Długi nowy początek sądownictwa administracyjnego w Polsce po II wojnie światowej

Trudno nie przyznać, że również historia sądownictwa administracyjnego w Polsce poświadcza dramatyczne losy polskiego państwa w XX stuleciu. Jako jedyne bowiem w Europie może się ono poskarżyć na utratę w wyniku celowej działalności okupanta niemieckiego całości swojego archiwum orzeczniczego. Nie inaczej jest z poważnymi stratami ludzkimi: po zakończeniu działań wojennych zgłosiło się do pracy zaledwie 37% wszystkich sędziów i prokuratorów z przed wybuchu wojny. Najpoważniejszy cios idei przywrócenia sądownictwa administracyjnego w Polsce zadało jednak odrzucenie przez komunistów w ogóle takiego typu sądownictwa, uznanego za nie do pogodzenia z ówcześnie głoszoną doktryną socjalistycznej praworządności. Według niej konflikt między administracją państwa urzeczywistniającą wolę ludu pracującego a obywatelem nie był eo ipso możliwy. Tym samym oznaczało to odejście od dotychczasowego rozumienia prawa, według którego zadaniem administracji było strzec praw podmiotowych każdej jednostki. Restytucja sądownictwa administracyjnego (początkowo w dość ograniczonym zakresie) u schyłku panowania komunistów w Polsce była zatem ewenementem w całym ówczesnym Ostblocku. Stopniowy rozwój od tego momentu polskiego sądownictwa administracyjnego, ale i zarazem wzrost świadomości społecznej w zakresie przysługujących jednostkom praw poświadczają jednakże najlepiej dane statystyczne. Jeśli bowiem w 1980 r. (w pierwszym roku działalności przywróconego sądownictwa administracyjnego) wniesiono 2.470 spraw, to w 2015 r. było ich już 83.529.

REFERENCES:

Literature:

• Gajewski S., Próba reaktywacji sądownictwa administracyjnego w latach 1956–1959 (wokół projektu ustawy – Prawo o sądach administracyjnych z 1958 roku), „Studia Iuridica“ 2014, Nr. 58.
• Iserzon E., Fundamentum regnorum, „Nowe Prawo“ 1960, Nr. 2.
• Izdebski H., Historia administracji, 5. Aufl., Warszawa 2001
• Jaroszyński M., Nowe aspekty zagadnienia kontroli administracji, „Państwo i Prawo“ 1950, Issue 4.
• Jaworski W.L., Nauka prawa administracyjnego, Warszawa 1924.
• Jellinek G., Allgemeine Staatslehre, 3. Aufl., Berlin 1929.
• Kelsen H., Vom Wesen und Wert der Demokratie, 2. Aufl., Tübingen 1929.
• Komarnicki W., Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system, Wilno 1937.
• Langrod J.S., Zagadnienia wybrane z praktyki administracyjnej, Kraków 1938.
• Langrod J.S., Zarys sądownictwa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem sądownictwa administracyjnego w Polsce, Warszawa 1925.
• Maciołek M., O publicznym prawie podmiotowym, „Samorząd Terytorialny“ 1992, Nr. 1–2.
• Malec D., Der Oberste Verwaltungsgerichtshof und seine Rechtsprechung in den Jahren 1922 – 1939, [In:] Rechtsprechung in Osteuropa. Studien zum 19. und frühen 20. Jahrhundert, Hrsg. Z. Pokrovac, Frankfurt a. Main 2012.
• Malec J., Malec D., Historia administracji i myśli administracyjnej, 2. Aufl., Kraków 2003.
• Mayer O., Deutsches Verwaltungsrecht, 2. Aufl., Berlin 1917.
• Paliwoda J., Nadzór ogólny prokuratury a sądownictwo administracyjne, „Nowe Prawo“ 1960, Nr. 1.
• Stojanowski J., Archiwum Akt Nowych w Warszawie, [In:] Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, Hrsg. K. Konarski, Warszawa 1956.
• Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764–1989, Warszawa 2007.
• Woś T., Mechanizm orzekania przez sąd administracyjny, [In:] Postępowanie sądowo-administracyjne, 7. Aufl., Hrsg. T. Woś, Warszawa 2015.
• Wyrzykowski M., Sądownictwo administracyjne w PRL, Warszawa 1983.
• Zimmermann J., Prawo administracyjne, 7. Aufl., Warszawa 2016.
• Zimmermann J., Z dziejów nauki prawa administracyjnego i nauki o samorządzie terytorialnym. Marian Zimmermann (1901–1969), „Samorząd Terytorialny“ 1993, Nr. 1–2.