System konkordatowy w laickiej Francji. Pytania o konstytucyjność modelu relacji między państwem a związkami wyznaniowymi przyjętego w departamentach: Górny Ren, Dolny Ren i Mozela

Concordat system in secular French Republic. The problem of the constitutionality of the model of relations between churches and state assumed in departments of: Haut-Rhine, Bas-Rhine and Moselle

France is the only European country in which the Constitution explicitly underlines the rule of the secular state. It is then difficult to understand why in 3 French departments (i.e. Haut-Rhin, Bas-Rhin, Moselle) the relations between state and churches are regulated in the law which introduces into force the stipulations of Napoleon’s Concordat from 1801. In these departments the state officially recognizes 4 confessions and even grants them some privileges. In Alsace religious science is taught in public schools, Faculty of Theology of the University of Strasbourg issues diplomas recognized by the state and remuneration of priests is paid from state’s budget. Thus, it is should be determined, whether the existence of the specific „concordat regime” in 3 eastern departments is reconcilable with the constitutional rules such as: equality before the law and the rule of secular state. Until 2010 this problem could not have been examined by French constitutional court (because of the lack of the a posteriori control of the constitutionality of the law in French legal system at that time). Unfortunately, it must be stated, that the decisions of the Constitutional Council that were made after 2010 did not convincingly clarify doubts concerning the constitutionality of the model of church-state relations in 3 French eastern departments.

 

Francja jest obecnie jedynym państwem europejskim, którego Konstytucja wprost stanowi o „laickim” charakterze Republiki. Z obrazem Francji jako państwa, w którym przyjęto model absolutnego rozdziału państwa od kościoła z pewnością nie współgra sposób, w jaki unormowane są relacje między władzą publiczną a religią w departamentach: Górny Ren, Dolny Ren i Mozela, w których do dziś obowiązują przepisy mające swoje źródło w konkordacie z 1801 r. i w ustawach organicznych z 1802 r. W Alzacji władza oficjalnie uznaje 4 wyznania, przyznając im nawet pewne przywileje. Wiedza o religiach jest nauczana w szkołach publicznych, Wydział Teologii Uniwersytetu w Strasburgu wydaje dyplomy uznawane przez państwo, a duchowni otrzymują swoje wynagrodzenie z kasy państwowej. Należy więc podjąć refleksję, czy obowiązywanie odrębnego reżimu konkordatowego w trzech wschodnich departamentach jest możliwe do pogodzenia z konstytucyjnymi zasadami równości wobec prawa oraz z zasadą państwa świeckiego. Aż do 2010 r. kwestia ta nie mogła być zbadana przez sąd konstytucyjny (z uwagi na niewystępowanie do tego czasu we francuskim porządku prawnym następczej kontroli konstytucyjności prawa). Niestety wydanie odpowiednich orzeczeń w tym zakresie przez Radę Konstytucyjną nie wyjaśniło podnoszonych wątpliwości, a jedynie je pogłębiło.

REFERENCES:

Literature:

• Barbier M., Pour une définition de la laïcité française, „Le Débat” 2005/2, n° 134.
  Barthelélemy M., Guy M., Dimensions de la laïcité dans la France d’aujourd’hui, „Revue française de science politique” 2007/5, n° 57.
• Flauss J-F., Le principe constitutionnel de l’unité legislative dans le droit des libertés publiques, „Petites affiches”, 04 avril 1997, n° 41
• Garigue J., La laïcité républicaine: une identité française en question 1870–2000, „Journal français de psychiatrie” 2007/4, n° 31.
• Genevois B., L’enrichissement des techniques de contrôle, http://www.conseil-constitu-tionnel.fr/conseil-constitutionnel/root/bank_mm/Colloques/genevois_031108.pdf (7.02.2015)
• Guyedan C., La constitutionnalisation du droit local d’Alsace-Moselle et la question prioritaire de constitutionnalité, „Revue française de droit constitutionnel” 2013/4, n° 4.
• Haarscher H., Laickość, przeł. Ewa Burska, Warszawa 2004.
• Łakomy H., Państwo a Kościół we Francji. Historia i Współczesność, Kraków 1999.
• Woehrling J.M., Le droit local alsacien-mosellan des cultes après les récentes decisions du Conseil Constitutionnel, „Revue du droit public et de la science politique en France et à l’Étranger”, 01 mai 2013, n° 3