Geneza i ewolucja urzędu ministra w polskim systemie ustrojowym do uchwalenia Konstytucji RP z 1997 r.

The Genesis and Evolution of the Institution of the Minister  in the Polish Government System to the Constitution of 1997 Adoption

The paper presents the genesis and evolution of the minister in the Polish political system from the fourteenth century to the adoption of the Constitution of the Republic of Poland in 1997. Based on the literature study, the following issues have been presented: the origins of the institution of the minister of Poland, the rules of the ministerial offices appointment, competences and responsibilities of minister and the defining of its governmental position as independent officer and member of the collective body. The analysis leads to the conclusion that the institution of the minister, since the founding of this institution in the Constitution of May 3 to the solutions adopted on the basis of the Small Constitution of 1992, has the following characteristics in common: • the executive nature (minister always belonged to the executive authority), • the national range, • dual governmental role in the political system, i.e. as a single body specialized in a particular category of cases, as well as a member of a collegial body, • the political and constitutional responsibility. The study is based on an analysis of publications in the field of constitutional law and regulations contained in the various constitutions of the Republic of Poland, as well as ordinary legislation referring to the institution of the minister. The work has been complemented with an analysis of political practice in the field of the institution of minister development throughout history of the Republic of Poland.

Geneza i ewolucja urzędu ministra w polskim systemie ustrojowym do uchwalenia Konstytucji RP z 1997 r.

W pracy przedstawiono genezę i ewolucję urzędu ministra w polskim systemie ustrojowym od XIV wieku do uchwalenia konstytucji RP z 1997 r. Na podstawie studiów literatury przeanalizowano powstanie urzędu ministra na ziemiach polskich, zasady powoływania na urzędy ministerialne, kompetencje i odpowiedzialność ministrów z tytułu sprawowanej funkcji oraz określenie roli ustrojowej ministra jako samodzielnego funkcjonariusza państwowego oraz członka organu kolegialnego. Dokonana analiza pozwala na stwierdzenie, że urząd ministra, od chwili powołania tej instytucji w Konstytucji 3 maja do rozwiązań przyjętych na gruncie Małej konstytucji z 1992 r., charakteryzują następujące cechy wspólne, do których należy zaliczyć: • realizację zadań o charakterze wykonawczym (minister zawsze należał do organów władzy wykonawczej), • ogólnopaństwowy zasięg urzędu, • występowanie w podwójnej roli ustrojowej, tj. jako jednoosobowy organ wyspecjalizowany w konkretnej kategorii spraw, jak również członek organu kolegialnego, • odpowiedzialność polityczną i konstytucyjną z tytułu pełnionej funkcji. Badania przeprowadzono w oparciu o analizę publikacji w zakresie prawa konstytucyjnego oraz regulacji prawnych zawartych w poszczególnych konstytucjach RP, a także ustawodawstwie zwykłym regulujących instytucję ministra. Prace badawcze zostały uzupełnione analizą praktyki politycznej w zakresie kształtowania się instytucji ministra na przestrzeni dziejów Rzeczypospolitej Polskiej.

REFERENCES:

Literature:

• Ajnenkiel A., Konstytucje Polski w rozwoju dziejowym 1791–1997, Warszawa 2001.
• Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009.
• Biskupski K., Zarys prawa państwowego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz niektórych państw obcych, Warszawa 1962.
• Burda A., Polskie prawo państwowe, Warszawa 1978.
• Chruściak R., Mała konstytucja z 1992 r., „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 5.
• Czarny P., Mała konstytucja z 1947 r. a polska tradycja konstytucyjna, „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 5.
• Górecki D., Pozycja ustrojowo-prawna Prezydenta Rzeczypospolitej i rządu w ustawie konstytucyjnej z 23 kwietnia 1935 roku, Łódź 1992.
• Granat M., Normatywny model odpowiedzialności konstytucyjnej w praktyce, [w:] Sądy i Trybunały w Konstytucji i w praktyce, red. W. Skrzydło, Warszawa 2005.
• Izdebski H., Ustawa konstytucyjna Królestwa Polskiego, [w:] Konstytucje Polski: studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, red. M. Kallas, t. 1, Warszawa 1990.
• Jarosz Z., Naczelne organy administracji, [w:] Prawo konstytucyjne, Z. Jarosz, S. Zawadzki, Warszawa 1987.
• Kallas M., Ustrój konstytucyjny Księstwa Warszawskiego, „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 5.
• Komarnicki W., Ankieta o Konstytucji z 17 marca 1921 r., Kraków 1924.
• Komarnicki W., Ustrój Polski współczesnej, Wilno 1937.
• Konarski M., Kompetencja Sejmu PRL do kształtowania składu osobowego rządu (w świetle praktyki), „Państwo i Prawo” 1980, z. 3.
• Kowalski J., Konstytucja Federacji Rosyjskiej a rosyjska i europejska tradycja konstytucyjna, Warszawa–Poznań 2009.
• Kruk M., Mała konstytucja z komentarzem, Warszawa 1994.
• Krukowski S., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., [w:] Konstytucje Polski: studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, red. M. Kallas, t. 1,
  Warszawa 1990.
• Kumaniecki K., Nowa konstytucja polska, Kraków 1935.
• Kutrzeba S., Urzędy koronne i dworskie w Polsce: ich początki i rozwój do r. 1504, Lwów 1903.
• Langrod J., Problemy administracyjne w konstytucji, „Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne” 1936, nr 1–12.
• Makiłła D., Władza wykonawcza w Rzeczypospolitej od połowy XVII w. do 1763 roku: studium historyczno-prawne, Toruń 2003.
• Opaliński B., Trybunał Stanu w polskim porządku ustrojowym, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2011, nr 2.
• Winczorek P., Dyskusje konstytucyjne, Warszawa 1996.
• Pietrzak M., Konstytucja z 17 marca 1921 r. z perspektywy 80 lat, „Przegląd Sejmowy” 2001, nr 2.
• Rozmaryn S., Konstytucja jako ustawa zasadnicza PRL, Warszawa 1967.
• Rybicki M., Pozycja ustrojowa rządu w systemie politycznym PRL, [w:] Studia nad rządem PRL w latach 1952–1980, red. M. Rybicki, Wrocław 1985.
• Skrzydło W., Instytucja Rady Ministrów w okresie Polski Ludowej (1944–1989), [w:] Rada
• Ministrów. Organizacja i funkcjonowanie, red. A. Bałaban, Kraków 2002.
• Sokolewicz W., Rozdzielone, lecz czy równe? Legislatywa i egzekutywa w Małej konstytucji 1992 roku, „Przegląd Sejmowy” 1993, nr 1.
• Stembrowicz J., Struktura, organizacja i tryb funkcjonowania rządu PRL, Warszawa 1974.
• Szcząska Z., Ustawa Rządowa z 1791 r., [w:] Konstytucje Polski: studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, red. M. Kallas, t. 1, Warszawa 1990.
• Uruszczak W., Konstytucja 3 Maja 1791 r. Testament polityczny I Rzeczypospolitej, „Przegląd Sejmowy” 2011, nr 2.
• Wajda D., Uwagi o potrzebie reformy Trybunału Stanu, Przegląd Sejmowy” 2008, nr 2.
• Wasik Z., Pozycja komisji parlamentarnych pod rządami konstytucji marcowej, Toruń 1981.
• Witkowski Z., Status ustrojowy Rady Ministrów w konstytucjach polskich okresu międzywojennego, [w:] Rada Ministrów. Organizacja i funkcjonowanie, red. A. Bałaban,
  Kraków 2002.
• Wojakowski J., Straż Praw, Warszawa 1982.
• Zaleśny J., Odpowiedzialność konstytucyjna w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2003.