Partycypacja obywateli w procesie zmiany konstytucji w państwach europejskich

Citizens’ participation in the course of constitutional revision– review of the European solutions

Many European countries show tendency to increase the participation of the sovereign, i.e. citizens, in the revision of the constitution. Generally, the citizens may directly participate in the procedure of constitutional revision by means of the following solutions: civil initiative, a priori referendum, elections preceding the adoption or re-adoption of the constitutional revisions, a posteriori referendum passing, approving or abrogating the revisions and adoption of the constitutional revisions by a referendum. The above-mentioned institutions have not been adopted in 10 European countries, though it is hard to indicate any other difference than the non-application of civil participation institutions in the course of constitutional revisions. It maybe considered surprising that among the countries, apart from Principality of Monaco and State of the Vatican City, are the United Kingdom, the Federal Republic of Germany, Czech Republic, the Republic of Slovakia, the Republic of Portugal, the Republic of Cyprus, the Republic of Greece and Republic of Bosnia and Herzegovina.

Partycypacja obywateli w procesie zmiany konstytucji - przegląd rozwiązań europejskich

W wielu współczesnych państwach europejskich można stwierdzić tendencję do zwiększania udziału suwerena, za jakiego uznaje się naród, w procedurze zmiany konstytucji. Generalnie można wskazać następujące możliwości bezpośredniego udziału obywateli w tym procesie: po pierwsze, ustanowienie konstytucyjnej inicjatywy obywatelskiej; po drugie, instytucja referendum a priori; po trzecie, wybory poprzedzające uchwalenie lub ponowne uchwalenie zmian konstytucji; po czwarte, referendum a posteriori, w wariancie stanowiącym, zatwierdzającym lub abrogacyjnym; po piąte, uchwalenie zmiany konstytucji w drodze referendum. Powyższe instytucje nie występują w dziesięciu państwach europejskich, przy czym trudno wskazać jakikolwiek wspólny wyróżnik. poza nie stosowaniem do instytucji partycypacji obywatelskiej, gdy chodzi o procedurę zmiany konstytucji. Pewne zdziwienie może budzić fakt, że obok Monako i Watykanu do grupy tej zaliczają się także Zjednoczone Królestwo, Republika Federalna Niemiec, Czechy, Słowacja, Portugalia, Grecja, Cypr oraz Bośnia i Hercegowina.

REFERENCES:

Literature:

• Balicki R., Zasady zmiany konstytucji Republiki Estonii, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Ciapała J., Zasady zmiany konstytucji Królestwa Szwecji, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Grabowska S., Grabowski R., Zasady zmiany konstytucji Księstwa Lichtenstein, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Grzybowski M., Zasady zmiany konstytucji Federacji Rosyjskiej, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Grzybowski M., Zasady zmiany konstytucji Królestwa Szwecji [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Jabłoński M., Zasady zmiany konstytucji Królestwa Danii, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Karp J., Szymanek J., Zasady zmiany konstytucji Republiki Finlandii, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Mijal P., Zasady zmiany konstytucji Królestwa Norwegii, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Mikuli P., Zasady zmiany konstytucji Królestwa Holandii, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Młynarska-Sobaczewska A., Zasady zmiany konstytucji Królestwa Belgii, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Musiał-Karg M., Referenda w państwach europejskich. Teoria, praktyka, perspektywy, Toruń 2008.
• Popławska E., Zasady zmiany konstytucji Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Rychlik J., Zasady zmiany konstytucji Republiki Białorusi, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Sarnecki P., Zasady zmiany konstytucji Konfederacji Szwajcarskiej [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Sobczak J., Republika Białorusi, [w:] Ustroje państw współczesnych 2, red. E. Gdulewicz, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2005.
• Stankowski W., Konstytucja Księstwa Lichtensteinu. Naród – państwo – polityka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009.
• Stetciuk P., Eckhardt K., Zasady zmiany konstytucji Republiki Ukrainy, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Szmyt A., Zasady zmiany konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Szymanek J., Zasady zmiany konstytucji Republiki Bułgarii, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Szymanek J., Zasady zmiany konstytucji Republiki Mołdowy [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Uziębło P., Zasady zmiany konstytucji Księstwa Andory [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Zieliński E., Bokszczanin I., Zieliński J., Referendum w państwach Europy, Warszawa 2003.