Konstytucyjne formy aktywności narodu w procesie sprawowania władzy publicznej

Constitutional forms of the nation’s activity in exercise of public authority

Constitutional forms of the nation’s activity in the process of executing public authority The aim of the paper is to present a complete and consistent classification of forms of activity of the nation as the collective subject of sovereign authority in the process of exercising public authority stipulated in the Constitution of the Republic of Poland of 2nd April 1997. The proposed typology of these forms is based on the uniform criterion – the legal effect of the formulated will of the community. Using this criterion leads to isolating two main dimensions of the above-mentioned activity of the nation. In the first of them, the nation acts as the actual sovereign and consequently, their acts of will have an absolutely decisive character. This occurs when – in accordance with Article 4 section 2 of the Constitution – the nation „exercises such power directly or through their representatives”, which means within the framework of so-called representative democracy (particularly electing their representatives and calling the previous mandataries to account for their achievements in the finishing term of office by means of the next election, and in the case of territorial selfgovernment bodies, also by means of the institution of revocability), or „directly” (by way of a referendum). All the other forms of social activity provided for in the Constitution of the Republic of Poland and otherwise involve the cooperation of citizens and groups of citizens in executing power by public authority bodies, both representative and non-representative ones. Due to their consultative power or merely inspirational character, they can be collectively referred to as „expressing opinions and providing inspiration in the matter of exercising public authority”.

Konstytucyjne formy aktywności narodu w procesie sprawowania władzy publicznej

Celem opracowania jest dokonanie pełnej i spójnej klasyfikacji wskazanych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. form aktywności zbiorowego podmiotu władzy suwerennej – narodu w procesie sprawowania władzy publicznej. Zaproponowana typologia tych form opiera się na jednolitym kryterium – mocy prawnej formułowanej woli społecznej. Zastosowanie tego kryterium prowadzi do wyodrębnienia dwóch głównych płaszczyzn wspomnianej aktywności narodu. W pierwszej z nich występuje w roli rzeczywistego suwerena i – co się z tym łączy – jego akty woli mają absolutnie władczy charakter. Ma to miejsce wówczas, gdy w myśl art. 4 ust. 2 konstytucji naród „sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli”, a więc w ramach tzw. demokracji przedstawicielskiej (a konkretnie rzecz biorąc: wybierając przedstawicieli i rozliczając w wyborach dotychczasowych mandatariuszy z dokonań w czasie trwania upływającej kadencji, a w przypadku organów samorządu terytorialnego – również instytucji odwołalności) lub „bezpośrednio” (referendum stanowiące). Wszystkie pozostałe przejawy aktywności społecznej przewidziane w Konstytucji RP i poza nią mają postać współdziałania obywateli i ich grup w sprawowaniu władzy przez organy władzy publicznej, zarówno przedstawicielskie, jak i nieposiadające tego statusu. Ze względu na swą opiniodawczą moc lub jedynie inspirujący charakter można je objąć wspólną nazwą – jako „wyrażanie opinii i inspirowanie w przedmiocie sprawowania władzy publicznej”.

REFERENCES:

Literature:

• Antoszewski A., Formy partycypacji obywateli w procesie politycznym, [w:] Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza, red. A. Antoszewski i R. Herbut, Wrocław 2008.
• Direct Democracy. The International IDEA Handbook, Stockholm 2008.
• Działocha K., Artykuł 4, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2007.
• Florczak-Wątor M., O potrzebie uregulowania trybu rozpatrywania petycji, „Zeszyty Prawnicze” 2013, nr 2.
• Grabowska S., Instytucja ogólnokrajowej inicjatywy ludowej w wybranych państwach europejskich, Rzeszów 2005.
• Grajewski K., Mandat przedstawicielski – pojęcie i rodzaje, [w:] Leksykon prawa konstytucyjnego. 100 podstawowych pojęć, red. A. Szmyt, Warszawa 2010.
• Gulczyński M., Zasada zwierzchnictwa narodu, [w:] Zasady podstawowe polskiej konstytucji, red. W. Sokolewicz, Warszawa 1998.
• Jabłoński M., Referendum ogólnokrajowe w polskim prawie konstytucyjnym, Wrocław 2001.
• Kryszeń G., Mandat przedstawiciela (próba zdefiniowania), „Państwo i Prawo” 1998, z. 3.
• Kryszeń G., Standardy wolnych wyborów parlamentarnych, Białystok 2007.
• Kuciński J., Demokracja przedstawicielska i bezpośrednia w Trzeciej Rzeczypospolitej, Warszawa 2007.
• Kudej M., Problematyka konstytucyjnej zasady suwerenności narodu, [w:] Podstawowe pojęcia pierwszego rozdziału Konstytucji RP. Materiały Ogólnopolskiej Sesji Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego (Wisła, 3–5 czerwca 1999 roku), red. E. Zwierzchowski, Katowice 2000.
• Marczewska-Rytko M., Demokracja bezpośrednia w teorii i praktyce politycznej, Lublin 2001.
• Musiał-Karg M., Referenda w państwach europejskich. Teoria, praktyka, perspektywy, Toruń 2008.
• Rachwał M., Demokracja bezpośrednia w procesie kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, Warszawa 2010.
• Repel J., Nowa ustawa o referendum, „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 3.
• Rytel-Warzocha A., Referendum ogólnokrajowe w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, Warszawa 2011.
• Sobolewski M., O pojęciu suwerenności ludu, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Konstantego Grzybowskiego, Kraków 1971.
• Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli w Polsce na tle rozwiązań ustrojowych państw obcych, Warszawa 2006.
• Wójcicka E., Petycja w prawie konstytucyjnym państw współczesnych, „Ius Novum” 2008, nr 2.
• Wróblewska I., Wysłuchanie publiczne w Polsce. Analiza rozwiązań normatywnych na tle praktyki ich stosowania, „Przegląd Sejmowy” 2012, nr 3.