Konstytucyjność eksponowania w przestrzeni publicznej Dekalogu w świetle orzecznictwa sądów Stanów Zjednoczonych

Constitutionality of Ten Commandments displays in the public space in the light of the U.S. case law

The article presents – based on the study of the U.S. case law – the issue of the legality of Ten Commandments displays on government property. Federal and state courts do not agree on the constitutionality of Decalogue displays in a public space. The given case law is characterized by incoherence, casuistry and nuance. The issuing of divergent decisions by the courts in analogous cases is primarily a consequence of the lack of consensus in the judicature regarding the understanding of the constitutional principle of the separation of church and state. The author shares the stand of these American courts, which, while assessing the consistency of Ten Commandments displays on public property with the requirement of religious neutrality of public authorities, take into account the fact that the Decalogue has not only a religious dimension but also a historical and cultural ones. Since the Ten Commandments played an important role in shaping the American legal and social order, its contemporary presentation in public space does not necessarily serve confessional or proselytic purposes, but constitutionally accepted educational goals. It is crucial in the judicial operationalization of the Establishment Clause to make a distinction between the permissible “recognition” of the religion’s significance in the lives of Americans and in the history of the Nation and the State on the one hand and the unconstitutional “advancement” of religion by the pubic authorities on the other hand.

Konstytucyjność eksponowania w przestrzeni publicznej Dekalogu w świetle orzecznictwa sądów Stanów Zjednoczonych

W artykule przedstawiono – w oparciu o studium amerykańskiego orzecznictwa – problematykę legalności prezentowania na nieruchomościach publicznych tablic i monumentów z inskrypcją Dziesięciu Przykazań. Sądy federalne i stanowe nie są zgodne w kwestii możliwości eksponowania przez władze publiczne Dekalogu w przestrzeni publicznej. Omawiane orzecznictwo znamionuje niespójność, kazuistyczność i niuansowość. Wydawanie przez sądy w analogicznych sprawach rozbieżnych rozstrzygnięć jest przede wszystkim następstwem braku konsensusu w judykaturze co do rozumienia konstytucyjnej zasady rozdziału kościoła i państwa. Autor podziela stanowisko tych sądów amerykańskich, które oceniając niesprzeczność eksponowania Dziesięciu Przykazań na nieruchomościach publicznych z wymogiem religijnej neutralności władz publicznych, biorą pod uwagę okoliczność, iż Dekalog posiada nie tylko religijny wymiar, ale również historyczny i kulturowy. Skoro Dekalog odegrał istotną rolę w ukształtowaniu się amerykańskiego porządku społecznego i prawnego, to jego współczesne prezentowanie w przestrzeni publicznej niekoniecznie służy celom konfesyjnym czy prozelickim, lecz konstytucyjnie akceptowanym celom edukacyjnym. Kluczowe w sądowej operacjonalizacji zasady rozdziału kościoła i państwa jest rozgraniczenie dopuszczalnego „uznania” doniosłości religii w życiu Amerykanów oraz w dziejach narodu i państwa od niekonstytucyjnego „poparcia” czy „promowania” religii przez władze publiczne.

REFERENCES:

Literature:

• Bańczyk W., Prawo do publicznego eksponowania symbolu religijnego w świetle zasad neutralności i bezstronności w stosunkach państwo – Kościół na przykładzie Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Rzeczpospolitej Polskiej, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ” 2017, nr 4.
• Bittker B., Idleman S., Ravitch F., Religion and the State in American Law, New York 2015.
• Corbin C., Ceremonial Deism and the Reasonable Religious Outsider, „UCLA Law Review” 2010, t. 57.
• Federer W., The Ten Commandments & Their Influence on American Law. A Study in History, St. Louis 2003.
• Małajny R., Krzyż w budynkach publicznych – tak czy nie?, [w:] Standardy bezstronności światopoglądowej władz publicznych, red. A. Mezglewski, A. Tunia, Lublin 2013.
• Małajny R., „Mur separacji” – państwo a kościół w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Katowice 1992.
• Maroń G., Konstytucyjność bożonarodzeniowej symboliki w przestrzeni publicznej w świetle orzecznictwa sądów Stanów Zjednoczonych, „Przegląd Sejmowy” 2018, nr 3.
• Maroń G., Integralność religijna sędziego oraz argumentacja religijna w amerykańskim procesie orzeczniczym, Rzeszów 2018.
• Maroń G., Konstytucyjność aktów ceremonialnego deizmu w świetle orzecznictwa sądów USA, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2017, nr 3.
• Napierała P., In God We Trust. Religia w sferze publicznej USA, Kraków 2015. Obecność krzyża w przestrzeni publicznej. Doświadczenia niektórych państw europejskich, red. P. Stanisz, M. Zawiślak, M. Ordon, Lublin 2016.
• Szymanek J., Obecność symboli religijnych w przestrzeni publicznej, [w:] Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski, L. Kondratiewa-Bryzik, Warszawa 2012.
• Zieliński T.J., Państwo wobec religii w szkole publicznej według orzecznictwa Sądu Najwyższego USA, Toruń 2008.