Uprawnienia Prezydenta RP w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi w okresie obowiązywania Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r.

The rights of the President of the Republic of Poland  in the scope of supreme authority over the Armed Forces  during the term of Constitution of 17th March 1921

The article concerns the rights and activities of the president as a superior of the armed forces while the Constitution of 17th March 1921 was in force. The first part of the article is dedicated to a short description of the relation between the legislature and the executive, and the position of the armed forces in the Constitution of 17th March 1921. The second part of the article relates to detailed analysis of the constitutional and the statutory responsibilities of the President as a Superior of the Armed Forces. It was difficult to determine the character of the supreme authority of the President because there was no regulation defining the organization of general military authorities in the country. Formally, in a time of peace, the armed forces were subordinate to the President through the Minister of National Defense, who was liable to Sejm. The third part of the article constitutes the analysis of discussed powers after the constitutional amendment of 2nd August 1926. According to the provisions of the amendment, the President received the rights to issue a regulation with force of statute. His systemic position has strengthened, and as a consequence, it has a major impact on the extension of his rights as far as his authority over the Armed Forces is concerned. Furthermore, the author conducts dogmatic analysis of the regulations and constitu- tional practice concerning the supreme authority.

Uprawnienia Prezydenta RP w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi w okresie obowiązywania Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r.

Artykuł dotyczy uprawnień i działalności prezydenta jako zwierzchnika sił zbrojnych w okresie obowiązywania konstytucji z 1921 r. Pierwsza część artykułu poświęcona została krótkiej charakterystyce relacji legislatywy i egzekutywy, a także pozycji sił zbrojnych w konstytucji z 1921 r. Druga część artykułu dotyczy szczegółowej analizy konstytucyjnych i ustawowych kompetencji Prezydenta Jako Zwierzchnika Sił Zbrojnych. Charakter zwierzchnictwa Prezydenta był trudny do określenia, gdyż nie wydano ustaw określających organizację naczelnych władz wojskowych. Formalnie Prezydent w czasie pokoju prezydent realizował zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi poprzez MSW, który był odpowiedzialny przed Sejmem. Trzecia część artykułu stanowi analizę omawianych uprawnień po noweli konstytucyjnej z dnia 2 sierpnia 1926 r. Zgodnie z jej postanowieniami prezydent otrzymał uprawnienie do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, co miało istotny wpływ na wzmocnienie jego pozycji ustrojowej, a w konsekwencji również wpłynęło na rozszerzenie jego uprawnień w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi. Ponadto podjęto próbę dogmatycznej analizy przepisów dot. zwierzchnictwa z praktyką ustrojową.

REFERENCES:

Literature:

• Ajnenkiel A., Polskie konstytucje, Warszawa 1983,
• Berezowski C., O mocy obowiązującej rozporządzeń z mocą ustawy, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1927, nr 12,
• Brzeziński M., Stany nadzwyczajne w polskich konstytucjach, Warszawa 2007,
• Czapiński W., Uchylanie przez Sejm rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1927, nr 8,
• Frankiewicz A., Kontrasygnata aktów urzędowych Prezydenta RP, Kraków 2004,
• Jastrzębski R., Konstytucyjność aktów ustawodawczych w judykaturze II Rzeczypospolitej, „Przegląd Sejmowy” 2010, nr 2,
• Kaczmarzyk-Witecka M., Pozycja Głowy Państwa w świetle polskich konstytucji, „Zeszyty Naukowe Wydziału Administracyjno-Prawnego Akademii Polonijnej” 2003, nr 1,
• Klajnerman I., Rozporządzenia z mocą ustawy a konstytucja, „Palestra” 1926, nr 8,
• Komarnicki W., O zmianie konstytucji polskiej, Wilno 1927,
• Kraczkowski R., Rozporządzenie prezydenta z mocą ustawy w latach 1926-1935, Warszawa 2007,
• Kutrzeba T., Prawnopaństwowe stanowisko wodza naczelnego w czasie wojny, „Bellona”1924, r. VII, Tom XIII,
• Lisowski Z., Dwie opinje w sprawie rozporządzeń Prezydenta (art. 44 Konstytucji), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1928, z. 3,
• Marszałek A.P., Najwyższe władze wojskowe w systemie ustrojowym II Rzeczypospolitej, Wrocław 2011,
• Mażewski L., Bezpieczeństwo publiczne. Stany nadzwyczajne w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej 1918-2009, Toruń 2010,
• Muszalski E., Uwagi o ustawie zmieniającej i uzupełniającej konstytucję, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1926, nr 43,
• Mycielski A., Polskie prawo polityczne (Konstytucja z 17 III 1921 r.), Kraków 1947,
• Opieliński L., Użycie siły zbrojnej a art. 123 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 roku, „Przegląd Administracyjny” 1922, z. 7 i 8,
• Peretiatkowicz A., Zwierzchnictwo Sił Zbrojnych. Prawo konstytucyjne za 1926 r. Przegląd prawodawstwa, „Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 1927, z. II,
• Pietrzak M., Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999,
• Pietrzak M., Rządy parlamentarne w Polsce w latach 1919-1926, Warszawa 1969
• Rakowska A., Kontrasygnata aktów głowy państwa w wybranych państwach europejskich, Toruń 2009,
• Schwonek M., Początek sporu o kształt najwyższych władz wojskowych II Rzeczypospolitej w świetle protokołów Rady Wojennej z 1920 r., „Przegląd Historyczny” 1993, z. 1,
• Sitnicki Z., Najwyższe zwierzchnictwo sił zbrojnych w świetle przepisów ustrojowych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1931, nr 1,
• Starzewski M., Z zagadnień konstytucji kwietniowej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1937, z. 3,
• Stawecki P., Konstytucje Polski a siły zbrojne 1791-1935. Studium historyczno-prawne, Warszawa 1999,
• Tarnowski J., Projekt nowej ustawy konstytucyjnej (z komentarzem), Kraków 1928,
• Witkowski Z., Naworski Z., Kompetencje głowy państwa w zakresie mianowania na stanowiska państwowe w II Rzeczypospolitej Polskiej (ze szczególnym uwzględnieniem obsady stanowisk sędziowskich), „Przegląd Sejmowy” 2008, nr 4,
• Zalewski J., Bezpieczeństwo polityczne Drugiej Rzeczypospolitej. Wybrane problemy, Warszawa-Bełchatów 2012,
• Zamkowski W., Sejm najwyższy organ władzy zwierzchniej narodu, Warszawa 1956,
• Żak A. Cz., Naczelne władze wojskowe 1918-1923, [w:] Odrodzenie Wojska Polskiego 1918-1921 w materiałach Centralnego Archiwum Wojskowego, red. A. Cz. Żak, Warszawa 2008,