Konstytucyjny obowiązek przestrzegania prawa a obywatelskie nieposłuszeństwo

Constitutional Duty to Obey the Law vs Civil Disobedience

Article 83 of the Constitution of the Republic of Poland states that “Everyone is obliged to obey the law of the Republic of Poland”. The obligation to obey the law cannot, however, imply absolute obedience to any law established by the state. That means that no state has the authority to violate human rights, because they are above the state law. Therefore, as the author stresses, in every modern constitution the right of sovereignty to defend values such as sovereignty, division of powers or human rights is guaranteed. The main thesis of the article indicates that a bad law may be the beginning of civil disobedience, understood as a symbolic, intentional manifestation of disobedience to the law carried out in the name of the conviction of its validity and superiority of other values and non-legal norms, including the possibility of incurring negative legal consequences – sanctions. Civil insubordination is therefore an instrument which, taking into account all its limitations, can be used in countries with democratic systems as a guarantee of protection of civil rights against the action of the authorities. Our constitution does not know the concept of civil disobedience or the older right of resistance. In Article 2 it is clearly emphasized that the Republic of Poland is a democratic legal state and the observance of the law should be understood as such conduct of citizens. and state bodies, which is in accordance with the binding regulations (Article 7 of the Constitution – the principle of legalism). Another issue raised in the article is the problem of justification of civil disobedience. The author does not share the view on the justification of civil disobedience. If the justification of civil insubordination entails the postulate of impunity, the concept of civil disobedience would become contradictory. At the same time he stresses that legalism cannot dictate absolute obedience to the existing law.

Artykuł 83 Konstytucji RP stanowi, iż „Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej”. Obowiązek przestrzegania prawa nie może jednak oznaczać bezwzględnego posłuszeństwa każdemu prawu stanowionemu przez państwo. Oznacza to, iż żadne państwo nie ma umocowania, aby łamać prawa człowieka, gdyż te stoją ponad prawem stanowionym. Dlatego jak podkreśla autorka w każdej nowoczesnej konstytucji zagwarantowane jest prawo suwerena do obrony wartości takich, jak: suwerenność, podział władzy czy prawa człowieka. Główna teza artykułu wskazuje, że złe prawo może być zaczątkiem obywatelskiego nieposłuszeństwa, rozumianego jako symboliczna, celowa manifestacja niepodporządkowania prawu, prowadzona w imię przekonania o jej słuszności i wyższości innych wartości i norm pozaprawnych, uwzględniająca możliwość poniesienia negatywnych konsekwencji prawnych – sankcji. Nieposłuszeństwo obywatelskie jest zatem instrumentem, który – przy uwzględnieniu wszystkich jego ograniczeń – może być wykorzystywane w państwach o ustroju demokratycznym jako gwarant ochrony praw obywatelskich przed działaniem władzy. Nasza konstytucja nie zna pojęcia nieposłuszeństwa obywatelskiego, ani starszego prawa oporu. W art. 2 wyraźnie podkreśla, że Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym a przez przestrzeganie prawa należy rozumieć takie postępowanie obywateli i organów państwowych, które jest zgodne z obowiązującymi przepisami (art. 7 Konstytucji – zasada legalizmu). Kolejnym zagadnieniem poruszanym w artykule jest problem usprawiedliwienia obywatelskiego nieposłuszeństwa. Autorka nie podziela poglądu o usprawiedliwieniu nieposłuszeństwa obywatelskiego. Jeśli usprawiedliwienie obywatelskiego nieposłuszeństwa pociągałoby za sobą postulat bezkarności, to koncepcja obywatelskiego nieposłuszeństwa stałaby się, wewnętrznie sprzeczna. Podkreśla jednocześnie, że legalizm nie może nakazywać bezwzględne posłuszeństwo wobec zastanego prawa.

REFERENCES:

Literature:

• Arendt H., Nieposłuszeństwo obywatelskie, Warszawa 1999.
• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
• Banaszak B., Obywatelski opór i cywilne nieposłuszeństwo, „Rzeczpospolita” z 11–12 lutego 2006.
• Blicharz J., Administracja publiczna i społeczeństwo obywatelskie w państwie prawa,
  Wrocław 2012.
• Gołaszewski M., Obywatelskie nieposłuszeństwo – prawo czy obowiązek, „Liberté!”, https://
  liberte.pl/obywatelskie-nieposluszenstwo-prawo-czy-obowiazek/
• Kaczmarczyk M.R., Nieposłuszeństwo obywatelskie a pojęcie prawa, Warszawa 2010.
• Krasnowolski A., Społeczeństwo obywatelskie i jego instytucje, Warszawa 2014.
  Kuczma P., Model ogólnokrajowych konsultacji społecznych w Polsce, Toruń 2018.
• Kumar K., Społeczeństwo obywatelskie: rozważania na temat użyteczności historycznego terminu, [w:] Ani książę, ani kupiec: obywatel. Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej, red. J. Szacki, tłum. B. Szacka, J. Szacki, A. Szymanowski, E. Woydyłło, Warszawa, Kraków 1997.
• Mendza-Drozd M., Nieposłuszeństwo obywatelskie, https://publicystyka.ngo.pl/nieposluszenstwo-obywatelskie, https://publicystyka.ngo.pl/nieposluszenstwo-obywatelskie.
• Rutkowski M., Nieposłuszeństwo wobec prawa, Warszawa 2011.
• Sakowicz A., Komentarz do art. 83, [w:] Konstytucja RP Tom I, Komentarz, Art. 1–86,
  red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
• Shils E., Co to jest społeczeństwo obywatelskie, [w:] Europa i społeczeństwo obywatelskie. Rozmowy w Castel Gandolfo, red. K. Michalski, Kraków 1994.
• Stoczewska B., Jeszcze raz o obywatelskim nieposłuszeństwie- interpretacje, spory wokół pojęcia, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2017, nr 7.
• Szutta A., Obywatelskie nieposłuszeństwo. Próba określenia pojęcia, Warszawa 2011.
• Thoreau H.D., O obywatelskim nieposłuszeństwie, tłum. M. Barski, Kraków 2019.